TUNULIAQUTTATUT ALLAGAQ
TUNULIAQUTTATUT ALLAGAQ
Kalaallit Nunaata eqqaani aningaasarsiornikkut killeqarfeqalernissaq pillugu aamma Kalaallit Nunaata eqaani titarnerit tunngaviusut iluarsaateqqinnissaannut tunngasut.
1. Aallaqqaasiut.
Allakkatigut 22. august 1997-meersutigut Kalaallit Nunaanni Namminersor-
nerullutik Oqartussat, Nunanut allanut ministereqarfik qinnuigaat, aalajangi-
ussassatut tunngavissamik suliaqartoqassasoq, inatsit nr. 411, 22. maj 1996-
meersoq aningaasarsiornikkut imartat, aalajangersakkanik §5-mi taaneqarsi-
masunik imaqartoq, kunngip peqqussuteqarneratigut Kalaallit Nunaannut a-
tortussanngortinneqassasoq.
Tamanna tunngavigalugu Udenrigsministerieqarfiup siulersugaanik suleqati-
giisitaliortoqarpoq sinniisoqartinneqartumik Namminersornerullutik Oqartus-
sanit, Statsministerieqafimmit, Forsvarsministerieqarfimmit, Miljøstyrelsn-mit
Søfartsstyrelsen-mit, Energistyrelsen-mit, Råstofforvaltningen for Grønland
(1. juli 1998 tikillugu), Kort- og Matrikelstyrelsen, Justitsministeriet, Ministe-
riet for fødevarer, Landbrug og Fiskeri og Trafikministeriet-mit.
Taamatuttaaq suleqatigiisitap ataanni immikkut suleqatigiisitat marluk piler-
sinneqarsimapput:
- teknisk-juridisk-mut tunngasuni suleqatigiisitaq siulersorneqartoq Kort-og
Matrikelstyrelsen-mit, peqataaffigineqartorlu Udenrigsministeriemit, For-
svarsministeriemit aamma Kalaallit Nunaanni Namminersornerullutik O-
qartussanit, suliassaralugulu titarnerit tunngaviusut nutarterneqarnis-
saannut siunnersuusiornissaq;
- avatangiisit pillugit suleqatigiisitaq siulersorneqartoq Miljøstyrelsimit peqa-
taaffigineqartorlu Kalaallit Nunaanni Namminersornerullutik Oqartussat-
nit, Statsministeriet-mit, Forsvarsministeriet-mit aammaJustitsministeriet-
mit taamatullu Søfartsstyrelse, taassuma piviusunngortinniassavaai pisa-
riaqartinneqartut inatsisit malittigisassaasa siunnersuusiornissaat Kalaal-
lit Nunaanut atortussanngortinneqarnissaanni siunnersuusiornissaat, aa-
mmalu nalilersussallugu akisussanerit agguataarneqarnissaat, alapernaar-
suineq, upalungaarsimaneq aammaatortitsinerit.
Immikkut suleqatigiisitaliat siunnersuutaat ilanngunneqarsimapput immikkoor-
tuni 2,4 aamma 6-mi.
Kunngip peqqussutaata atortussanngortinneratigut pilersinneqassaaq Kalaallit
Nunaata eqqaani aningaassarsiornikkut imartaq (EEZ). Imartap avammut killingi
aalajangerneqassapput sinerissami titarnernit tunngaviusuninngaanniit 200 sø-
milinik avasissusilik angullugu. EEZ-p pilersinneqarnerata malittigaa, imartap
iluani, maannamut immat naqqinut- aamma aalisarnermut piginnaatitaaffiit
pigineqareersut avataasigut, anguneqassammata avatangiisit pillugit inatsisiti-
gut oqartussaaffeqarnerup anguneqarnissa peqatigalugulu piginnaatitaaffiit im-
mamit nikiit, sarfat aamma anorit annerusut pineqassammata peqatigalugulu
sikup pisuussutitut iluaqutigineqarsinnaanera. Taamatuttaaq iluarsiinerit im-
mikkut ittut eqqartorneqarsinnaapput soorlu immani sikuusuni immakkut a-
ngallannermut tunngasut.
Kalaallit Nunaata eqqaani EEZ-p pilersinneqarneranut atatillugu siunnersuutigi-
neqassaaq kalaallit nunaata killeqarfiini titarnerit pingaarnerit nutarterneqassa-
sut. Suleqatigiissitap titarnerit tunngaviusut allanngortiterneqarnissaanik siun-
nersuutaata kingunerissavaa, siunissami taamaallaat ataatsimoortumik ataatsi-
mik titarnerit tunngaviusut naatsorsorneqarnerini nunap imartaani aamma im-
map naqqani – aamma aalisarnernikkut killeqarfinnut /EEZ,atuuttussamik.
2.Titarnerit tunngaviusut atorneqarnerisa iluarsaanneqarneri.
a. Titarnerit tunngaviusut sumiiffiinik nutaanik naatsorsuineq aamma nunap
killeqarfiisa titarneri aamma EEZ.
Maannamut marlunnik immikkoortunik titarnernik tunngaviusunik peqartoqar-
poq, ataaseq nunap imartaata killeqarfia aamma ataaseq aalisarnikkut killeqar-
fik, taakku nassuiarneqarput peqqussummi Kalaallit Nunaata eqqaata killeqar-
fiisa killilersornerinut tunngasumi amma nalunaarummi Kalaallit nunata aalisar-
nikkut killeqarfiinut tunngasumi, ataane taaneqartoq immikkoortoq 6 naapertor-
lugu. Inuiaat piginnaatitaaffeqarnerat atuuttoq, FN-p Immatigut piginnaatitaaffiit
pillugit Isumaqatigiissutaanni 1982-meersumi (artikel 57) taaneqarsimasup, piu-
masaqaatigaa, EEZ-p silissusia naatsorsorneqassasoq nunap killeqarfiini titarne-
rit tunngaviusut aallaavigalugit. Suleqatigiissitap inassutigaa aalajangersarne-
qassasoq ataatsimik ataatsimoorussamik titarnernik tunngaviusunik peqassa-
soq.
Titarnerit tunngaviusut sumiiffii, taakkunanngaanniillu EEZ-p aamma nunap
killeqarfiata siunissami naatsorneqartalernissannik siunnersuutiginiarneqartoq,
annertunersaasigut assigaa maannakkut atorneqartoq aalisarnermi killeqarfittut
atorneqarnerini titarnerit tunngaviusut,kisiannili sumiissutsit nutaamik naatsor-
neqarsimallutik. Atortut sumiiffinnik eqqorluinnartumik uuttuisinnaasut aamma
pitsaasut nutaaliaasullu (fotogrammetriks opmåling) atornerisigut, ajornarun-
naarsimavoq titarnerit tunngaviusut sumiiffii nutaamik eqqorlunnartumillu na-
lunaarneqarsinnaanngorsimallutik, arlaqartutigullu kinguneqarsimalluni siusin-
nerusukkut sumiiffinnik uuttuinikkut aalajangiisimanerit allanngungaatsiartar-
nerannik. Nutaamilli uuttuinikkut siunertarineqanngilaq sumiiffiit nunap ilaani
sumiinnerinik nuussinissaq.
Aalisarnikkut killeqarfigineqartut titarnerisa tunngaviusut erseqissarneqarnissa-
annik aallaaveqarnissamik toqqaasimaneq patsiseqarpoq, matumani nunap imar-
tanut atuuttunut titarnernut tunngaviusunut sanilliullugu titarnerit atuuttut i-
laatigut atorneqarmata ileqqut ataatsimoortut titarnerit tunngaviusut Kalaallit
Nunaanut tamarmut atuuttut, ilaatigullu titarnerit takinerusimallutik. Taamaali-
ornikkut 1976/80-kkunni anguneqarsimalluni aalisarnikkut killeqarfik angine-
rusoq (siunissami aningaasarsiornikkut imartanngortussaq) aammalu killilee-
reersoq, siusinnerusukkut imarsiornikkut killeqarfeqartitsinissamik isumaqati-
siissutaareersimasunik. Aalisarnikkut killigititani titarnerit tunngaviusut takine-
rusut atorneqanerat tunngaveqarpoq artikel 4, stk.4-mik Genéve-mi Isumaqati-
giissummi 1958-meersumi, imartani killeqarfinnut avasinnerusunut, imartanul-
lu taakkunnga attumasunut tunngasuni, taakku FN-p aamma qalleqqissarsima-
vaai.
Immatigut piginnaatitaaffiit pillugit isumaqatigiissut 1982-meersoq, artikel 7, stk.
5, taamaaliornikkut taava titarnernik tunngaviusunik narlusuunik aalajangiini-
arnermi aningaasarsiornikkut soqutigisat eqqarsaatigineqarsinnaammata, sumi-
iffinni pineqartuni immikkut ilisarnaataasut aammalu tamakku tamaaniinneri
pingaaruteqarnerilu piffissami sivisuumi pissusiusimappata. Aalisarnikkut kille-
qarfinni titarnerit tunngaviusut takisuut Lovtidende-mi tamanut tusarliunneqar-
matali, nalunaarutini pineqartuni 1976/80-mi, naalaaffinnit arlanilluunniit maa-
laaruteqartoqarsimanngilaq, taamaallaat Canada uparuaateqarluni akerliufffugi-
simavaa toqqaannartumik killiliisimaneq Beaumont Ø-p eqqaani, tamanna siu-
nissami avannarpasinnerusumi killeqarfiliisinnaanermut sunniuteqarsinnaaso-
rineqarmat, ataani taaneqartut naapertorlugit.
Titarnernik tunngaviusunik narlusuunik takinerusunillu atuineq aammalu nu-
nap killeqafiata isorartussusissaata naatsorneqarnerni atugassaatut naatsorsuu-
tiginerisa kingunerissavaa, nunap killeqarfiata piffinni taakkunani allineqarneri,
aammalu nunap killeqarfiisa avammut tasitinneqarneri. Killeqarfiup imartaata si-
lissusiq allanngorani 3 sømiliussaaq.
Titarnernik tunngaviusunik narlusuunik atuiffiunngitsuni, titarnerit tunngaviu-
sut nunavittamut aamma qeqertanut tunngatillugu sinerissami atorneqassapput
maleruagassat atuuttut peqqusssummi Kallallit Nunaata imartaata killilerneqar-
neranut tunngasut (§2), taannalu peqqussummi nutartikkami atuutinnarpoq.
Suleqatigiisitap misissuataarsimaavaa, suleqatigiisitaaqqap teknikkikkit-inatsisi-
tigut suliaqartup titarnerit tunngaviusut nutarternissaannut siunnersuutaa, o-
qaasertalersorneqarsimasorlu Kort-og Matrikelstyrelsen-p siunnersuutigisima-
saatut. Sumiiffiit siunnersuummi taaneqarsimasut missiliuummi ilanngunne-
qartumi taaneqarsimapput, peqqussutissatut siunnersuummi, peqqussutip Ka-
laallit nunaata eqqaani immap killeqarfiisa allanngortinneqarnissaanut peqqus-
summut tunngasumi(Ilanngussaq 2). Sumiiffiit taaneqarsimapput nunap assiga-
ni sumiiffittut gradinngorlugit minuttinngorlugillu World Geodetic System 1984
(WGS84) atorlugu. Innersuussutigineqassaaq Kortskitse 1 ilanngunneqartoq.
Ilangussap ilaani Tabel I-mi sumiiffiit ataasiakkaarlugit misissorneqarput oqaa-
sertalersorneqarlutillu, amerlanerpaatigullu paasinarsisarluni titarnernik tun-
ngaviusunik nutaanik naatsorsuinerit, assigigaat aalisarnermik killeqafinni titar-
nerit tunngaviusut sumiiffii teknikkikkut iluarsineqarsimasut, kisiannili arlaqar-
tutigut nunap killeqarfiisa titarnerini tunngaviusuni allaanerusarlutik.
Allanngortinneqartunili annertunerusutigut immat killeqarfiinut maannakkut
atuuttunut sanilliullugit titarnerit tunngaviusut allangortinneqarneri nassuiarne-
qarput Ilanngussat ilaanni Tabel II-mi. Allannguinerit imaqarput immakkut kille-
qarfiup (345.000 km2) allineranik katillugit 25.000 km2 missaani. Immakkut kil-
leqarfiup allangortinnera ersersinneqarsimavoq Kortskitse 2-mi. Nunaminertat al-
lisinneqartut 300 km2-nit anginerusut tungujortumik qalipaaserneqarsimapput.
Nunaminertat 300 km2-nit minnerusumik allineqarsimasut aappalaartumik qali-
paaserneqarsimapput.
b. Suleqatiigiisitap titarnernut tunngavisunut ataasiakkaanut oqaaseqaataai.
Suleqatigiisitap immikkut eqqumaffiginiarsimavaai titarnernut tunngaviusunut
tunngasut, uparuaateqarfigineqarsimasullu imaluunniit taamaattoqarnissaanut
ilimanaateqarsinnaasut. Immikkut maluginiarneqarsimavoq inuiaat piginnaati-
taanerinut tunngasut aamma naalagaaffiit iliuuserisartagaat assigiingitsuusut,
titarnerit tunngaviusut narlusuut pingaartumik taakku takissusii pineqartillugit.
Tamatumunnga tunngatillugu suleqatigiisitap malugisimavaa, kallallit nunaanni
titarnerit tunngaviusut ilaat (aalisarnikkut titarnerit tunngaviusut) 1976-lli ki-
ngorna takisuujusimammata, tamannali naalagaaffinit allanit nammagittaalli-
uutigineqarsimanngitsoq. Titarneq tunngaviusoq takineq, periutsini nutaani,
soorlu maanamut atuuttoq aaslsisarnikkut titarneq tunngaviusoq 151 km-voq
(82 sømil). Malugeqquneqassaaq titarnerit tunngaviusut nutarternerini, allan-
nguuteqartoqarnavianngimmat killeqarfiliinikkut isumaqatigiissutaasimasunut
pioreersunut. Aalisarnikkut titarnernut tunngaviusunut tunngasunik naala-
gaaffinnit allaniit naammagittaalliortoqarnikuunngimmat, titarnerit tungaviusut
nutaat ataatsimoortut naammagittaalliuutigineqarnissaat ilismagisariaqanngilaq
taamaattorli taamaattoqannginnissaa soorunami naatsorsuutigiuarneqarsinnan-
ngilaq.
Taakkua saniatigut makku immikkut oqaaseqarfigineqassapput:
Carry Øer:
Suileqatigiisitap inassutigaa, qeqertat atassuserneqassasut titarnernik tunngavi-
usunik narlusuunik, tamannalu kinguneqassaaq iluarsiinermik (alliliinermik) qe-
qertat eqqaani imartani, maannatut soorlu Kalaallit Nunaata avannaani sineris-
samit titarnerit nassuiarneqarsimasut. Allannguineq siunissami EEZ-qalernissa-
mut sunniuteqarnavianngilaq, taasumat avammut isorartussusaa, killeqarfiliini-
nissamik Canada-mut 1973-mi isumaqatigiissummi nassuiarneqareersimammat.
Takuuk Kortskite 4: Carry Øerne.
Beaumont Ø:
1980-mit (aalisarnikkut) titarnerit tunngaviusut inissinneqarsimasut Beaumont
Ø (12 km2) Kap Bryant-mut 80 km-t (43 sømil) aamma Distant Cap 26 km-sut
(14 sømil) Canadaminngaanniit maalaarutigineqarsimapput, innersuussutigine-
qarsimalluni, Beaumount Ø, qeqertatut sinaakkutaasutut ilaatinneqarsinnaan-
ngitsoq taamaammat titarnerit tunngaviusut, inuiaat piginnaatitaanerisa naligin-
naasumik pasineqartarnerinut tunngatillugu killigititaasunik qaangiisuusut, taa-
maammat sinerissap naliginnaasumik sammivianik allannguisoq (immatigut pi-
ginnatitaaffiit pillugit maleruagassani titarnerit tunngaviusut, sinerissap naligin-
naasumik sammivianik allaanerusinnaanngillat). Danmarkip aalajangiusimasi-
mavaa, titarnerit tunngaviusut, Den Internationale Domstol-p, Fisheries Case-
mut (1951) tunngasumi akuerisimasaanut sanilliullugit takinerunngitsut, aam-
malu immikkut taasariaqartumik sinerissami titarnerit ingerlanerinik aallaane-
rungaanngitsoq aammalu Beaumont Ø ilaasoq qeqertatut sinaakkutaasunut
atorneqarsinnaasunut.
Titarnerni tunngaviusuni aqutsisoq titarneq qeqqatigoortoq 1973 isumaqatigiis-
summi titarnertut killigitinneqartut ilaasoq avannarpasinnerusumiippoq (Canada
Damarkilu isumaqatigiissimapput titarnerit killigitinneqartut tallineri pisassasut
titarnerit qeqqatigoortitat atornerisigut). Titarnerit tunngaviusut allanngortinne-
qarpata Beaumont Ø taamaalilluni titarneri tunngaviusut atorneqartarnerinut
ilaajunnaarluni aammalu 0-mik nalilerneqarluni, taava titarneq qeqqatigoortoq
allanngussaaq, Canadap iluaqutissaanik, immikkoortuni marlunni 106 km2-tut
aamma 117 km2-tut (31 aamma 34 sømilinik siumut tukimullu)
Suleqatigiissitap patsisissaqarsorinngilaa inassutigissallugu Danmarkip Beau-
Mot Ø-p eqqaani titarnertut tunngaviusutut nalunaarutigisimasaanik allangui-
nissaq.
Takuuk Kortskitse 5: Beaumont Ø.
„Tobias Ø“:
Grønlandshave-mi 79-fjorden-p kangiani qeqertaq nassaarineqartoq nutaaq,
maannamut pisortatigoortuunngitsumik taaneqartartoq „Tobias Ø“ angissuse-
qarpoq 1x2 km-tut portussuseqarlunilu 35 m angullugu. Qeqertaq sikunik
qallersimavoq, nunatamineq ujaraaluusoq eqqaassanngikkaanni, aasamilu
qeqertaaluttut isikkoqartarpoq aannerit akornaniittutut. Qeqertaq siullerpaa-
mik 1993-mi takuneqarpoq 1999-milu nunap assiganut ilanngunneqarluni.
2001-mi misissuiffigineqarpoq tassanilu uuttortaaqqissaartoqarluni, kisiannili
qeqertaq suli tamakkiisumik uuttortarneqanngilaq nunallu assiganut ilanngun-
neqarani.Taamaattumik qeqertap sumiinnera sumiiffittut ataatsitut nalunaarsi-
mavoq, kortskitsi 6 naapertorlugu.
Takuuk kortskitse 6: Tobias Ø.
Hans Ø:
Qeqertaq saqitsaassutigineqarpoq kisermaallugu oqartussaaffginissaanut tun-
ngasumik qaallunaat canadamiullu akornanni. 1973-mi isumaqatigiissutigine-
qartoq Nares Strædet-ni kiilleqarfittut avissaarutaasussaq tamanna pissutiga-
lugu qeqertamiit 100-t tikillugit kaajallallugu killeqarpoq. Hans Ø qallunaat ca-
nadamiulluunniit inatsisaanni taaneqarsimanngilaq. Peqqussummi 1963-
meersumi Kalaallit Nunaata immakkut killeqarfiata killilerneqarsimaneranut
tunngasumi, Hans Ø paasineqartariaqassooq aalajangerkkani §2-mut ilaasutut,
soorlu qulaani taaneqartoq sinerissami titarnerit tunngavigineqartut, peqqussu-
mmi titarnernik tunngaviusunik taasaqarfiusimanngitsuni. Suleqatigiissitaq isu-
maqarpoq pissusissamisoornerussasoq maanatut innera atuutiinnarpat, aam-
malu piginnaatitaanernut iliuusissani pisariaqanngitsoq Hans Ø-p immikkut taa-
nissaa, taamaaliornikkut kisimiilluni oqaasissaqarnissamut Canada oqqassaar-
lugu nutaamik oqallittoqaleqqunagu. Qeqertaq nalunaarneqassaaq nutaamik i-
martat pillugit peqqussusiornermut atasuni nunap assigini suliarineqartussani.
Takuuk Kortskitse 7: Hans Ø.
Kangaatsiap eqqaani qeqertaq nutaaq:
Kangaatsiap eqqaaniippoq qeqertaq imartani imaluunniit aalisarnikkut titarner-
tut tunngaaviusutut ilaatinneqanngitsoq, pissutigalugu qeqertaq aatsaat 1988
nalunaarneqarmat. Qeqertap isorartussusia naatsoq (9 km miss.) eqqarsaatigalu-
gu, maannamut aalisarnikkut titarnerni tunngaviusunut sanilliullugu, pissusis-
samisuussaaq qeqertap titarnerni tunngaviusuni sumiiffittut inissisimanissaa. Titarnertut tunngaviusutut allanngortinneqarnera taamalilluni sinerissap immini
sammivianit allaanerungaanngilaq aammalu killeqarfiliinermi pingaarusteqassa-
nani.
Tamaammat suleqatigiisitat inassutigissavaat qeqertap titarnerit tunngaviusut
narlusuut atorneqarnerinut ilanngunneqassasoq.
Takuuk Kortskitsi 8: Qeqertaq nutaaq Kangaatsiap eqqaani.
¤¤¤
Suleqatigiisitat taamaalillutik inassutigissavaat Ilanngussaq 2-mi taaneqartut su-
miiffiit tunngavigineqassasut titarnerit tunngaviusut aalajangerniarnerini sumin-
ngaanniit imartat killigisa aamma aningaasarsiornikkut imartat Kalaallit Nunaa-
ta eqqaani naatsorneqarnerini, ataani inassuteqaat 7 naapertorlugu. ( Malugeq-
quneqassaaq immikkoortut qassissuit peqqussutinngortussami teknikkimut tun-
ngasortaai eqqarsaatigalugit, kisittisitaai iluarsisatut isikkoqartassammata).
3.Aningaasarsiornikkut imartat killeqarfii.
Kalaallit Nunaata aningaasarsiornikkut imartaanut nalunaarutissap ilusiler-
sornerani, suleqatigiisitat tunngavigaat, imartat avammut killigi, aningaasarsi-
ornikkut imartat pillugit inatsimmi aalajangersarneqarsimasut, aalajangersar-
neqassasut piumasaqaatigineqartut malillugit soorlu aalisarnikkut killeqarfiit
aamma nunaviup ilaata immap qallersimasaani killeqarfiit, aamma assigalugit
inuiaat pisinnaatitaanerini FN-p Immani piginnaatitaaffiit pillugit Isumaqatigiis-
sutaani 1982-meersumi taaneqarsimasut, kapitel V:
- titarnernit tunngaviusunit 200 sømilit, “inissalinni” 200 sømilitut isorar-
tutigisinnaasuni, tamannalu kujasinnerusimi taamaallat pisinnaavoq, Jan
Mayen-p avannannguani aammalu avannarpasinnerusumi.
- titarneq qeqqaniittoq, sinerissap akilerisap ungasissusia 2x200 sømilinit
isorakinneruppat, aammalu killeqarfiliinissamik isumaqatigiissuteqartoqarsiman-
ngippat. Atorneqassapput Svalbard-mut aamma Canada-mut sumiifinni killeqar-
filiinissamik isumaqatigiissummi 1973-mi ilaanngitsuni.
- killeqarfiit isumaqatigiissutaasimasut, taamaattunik isumaqatigiissuteqar-
fiusimasuni. Isumaqatigiissutit makku pineqarput:
Canadamut isumaqatigiissut 17. December 1973-meersoq,nunaviup ilaata immap
qallersimasaanut Kalaallit Nunaata aamma Canadap akornaniittumut tunngasoq;
Isumaqatigiissut 18. December 1995-meersoq ilassuserneqartorlu 11. november
1997-meersumi Danmarkip aamma Norgep akornanni, nunaviup ilaata immap qal-
Lersimasaata Kalaallit Nunaata aamma Jan Mayen- p akornaniittup killilerneqar-
neranut tunngasoq, aamma sumiiffimmi pineqartumi aalisarnikkut killeqarfinnut
tunngasut.
Island-mut isumaqatigiissut 11.November 1997-meersoq, Kalaallit Nunaata aamma
Island-p akornani nunaviup ilaata immap qallersimasaata aamma aalisarnikkut
killeqarfinnut tunngasut.
Aningaasarsiornikkut imartap killigi allaaserineqarput peqqussutissamut siun-
nersuummi, Kalaallit Nunaata aningaasarsiornikkut imartaanut tunngasumut
siunnersuummi ilanngunneqartumi (Ilanngussaq 3) kortskitsi 3-mi.
4. Nakkutilliineq aamma avatangiisinut tunngasut atortinneqarneri
Aningaasarsiornikkut imartamik pilersitsinikkut(EEZ-nngortussaq) pineqassap-
put – atorneqareersut piginnaatitaaffiit pisuussutinut uumassulinnut aamma
uumassuseqanngitsunut, tassalu aalisarnikkut aamma nunaviup ilaata immap
qallersimasaanut piginnaatitaaffeqarnikkut (olie aamma gas) taamatullu taakku-
nunnga atasuni inatsisitigut oqartussaaffeqarnernut- naalagaaffik immamut si-
nerialik pisinnaatitaavoq aaljangissalugu aamma atortissallugu avatangiisit iller-
neqarnissannut piumasaqaatit, inuiaat inatsisitigut piginnaatitaaffeqarneri naa-
pertorlugit.
Tamanna imaqarpoq inatsit immat avatangiisaasa illersoneqarnerini aamma a-
tortinneqarsinnaammata umiarsuarnut nunanit allaneersunut aningaasarsior-
nikkut imartap iluaniittunut, taakku nunarsuarmiut piginnaatitaaffeqarneranut
sanilliunneqarsinnaappata.
Immatigut killeqarfeqarnerni aamma EEZ-mi nutaanik ataatsimoortunik titarner-
Nik tunngaviusuni peqalernermi, anguneqassaaq immatigut killeqarfiit 25.000
km2 missaanik allineri (maannakkut 345.000 km2 missaaniippoq) aammalu
anguneqassalluni kikimiilluni atortitsinissamut pisinnaatitaaneq ilanngul-
lugu avatangiisit pillugit inatsisitigut oqartussaaffeqarneq.
Immatigut killeqarfiup iluani ( titarnernit tunngaviusunit tamatigut atuut-
tunit 3 sømilit) Kalaallit Nunaani Namminersornerullutik Oqartussat aki-
sussaasuupput sinerissamut qanittumi oliemik aamma akuutissanik mi
nguttitsinerit akiorniarneqarnerini, peqqussut nr. 4 3. november immatigut
avatangiisit illersorneqarnissaannut tunngasoq naapertorlugu.
Taamaattunik minguttitsisoqassagaluarpat upalungaarsimanisssamut pi-
lersaarusiortoqarsimavoq. Tassunga atasumik illoqarfinni arlaqartuni olie-
mik minguttitsisoqarsinnaaneranut upalungaarsartoqarsimavoq. Atortut
tassaapput assersuutissat puttasut 200 meritut takitigisut aammalu ator-
tut oliemik katersissutaasinnaasut aamma katersuiffiit. Illoqarfiit ilaanni
pigineqarput assersuutit takinerusut.
Kalaallit nunaanni Namminersornerullutik Oqartussat isumaqarput imar-
tatigut alliliinerit pisariaqartikkaat annertunerusumik atortuutitigut an-
nertusaanissaq alapernaarsuinermi suliaqarnissami aamma olieerluarto-
qassagaluarpat upalungaarsimanerni. Suliutit maannatut innissaat aalaja-
ngiusimaneqassaaq, naalakkersuinikkut aalajangertoqartinnagu annertu-
nerusumik nikinnik tamatumunnga atuisoqarnissaanik.
Imartat killeqarfiisa avataaniittuni naalagaaffik (Forsvarsministeriet) pisus-
saavoq minguttitsinerusinnaasunik alapernaarsuissalluni nalunaaruteqas-
sallunilu. Ilanngulluguttaaq Forsvarsministerium oqartussaaneruvoq aki-
sussaallunilu titarnernit tunngaviusunit 3 sømilinik avasinnerusumi olie-
mik akuutissanilluunniit minguttitsisoqassappat. Suliassat ulluinnarni
Grønlands Kommando-mit isumagineqartarput. Forsvarsministeriet Kalaal-
lit Nunaanni namminersornerullutik Oqartussat allallu pisortaqarfiit sule-
qatigalugit isumagissavaat immat oliemik akuutissanilluunniit minguttitsi-
soqarsimappat akiorniarnissaat, immani Kalaallit Nunaata avataaniittuni.
Forsvarsministeriep kisimiilluni oqatussaaffigaa, alapernaarsuineq aamma
aalisarnermik nakkutilliineq Kalaallit Nunaata imartaani umiarsuarnit
timmisartunik aamma helekopterinit ingerlatissallugu.
Illersornissamik suliaqartut imartat nakkutiginerini nassaarniarlutik sulia-
qartussaanngillat Kalaallit Nunaata imartaani, kisiannili illersornissamik
suliaqartut suliani allani ingerlataminnut atasuni suliaqarnminni (atuutti-
tsiniarminni aamma aalisarnermi nakkutilliinerni assigisaannilu) oliemik
minguttitsinernik nassaarsimagunik, tamanna Grønlands Kommandomut
nalunaarutigissavaat, taassumalu upalungaarsimanissamut piareersima-
nertik naapertorlugu suliareqqissavaat.
Oliemik ingittinerit pillugit taamatut isumaqatigiissuteqartoqarsimavoq
26. august 1983-meersukkut Canadamut, immani avatangiisit pillugit
suleqatigiissutissamik (ilaatigut Kalaallit Nunaata kitaanut tunngasumik)
aamma isunaqatigiissut 29. marts 1993-mersoq, Danmarkip, Finland-p,
Island-p aamma Norgip akornanni, ilaatigut immat oliemik ninguttinne-
Qarsinnaanerinut upalungaarsimanissanut tunngasuni, soorlu Tunumut tunngasuni.Takuneqarsinnaavoq oqaaseqaatini nr. 52-mi § 12-mi aninga-
asanut inatsimmi 2002-mut, forsvarsministerieqarfik pisinnaatinneqarsi-
masoq, Kalaallit Nunaata imartaani annertuumik minguttitsisoqartillugu
imaluunniit taamaalisoqarnissaa aarleqqutigineqarpat taava aningaasar-
tuutissat aamma aningaasanik inatsimmi taaneqarsimasut sipporlugit a-
torneqarsinnaasut immap aamma taakkununnga atasut sissat sinerissallu
akiorneqarnissaannut.
Minguttitsisoqarnerani upalungaaarsimanermi atugassanik Kalaallit Nu-
naani Forsvarsministerie pigisaqanngilaq, kisiannili Forsvarsministeriep
ikiuussinnaanera naammassiniarneqassaaq atortut Danmarkimi pigine-
qartut atorlugit.
Atortussat eqqarsaatigalugit Forsvarsministeriemit nalunaarutigineqarsi-
mavoq, aningaasarsiornikkut imartamik pilersitsinermi eqqarsaatigineqan-
ngitsoq avatangiisit pillugit atortut nutarterneqassasut.Illersornissaqarfiup
immatigut avatangiisit isumaginninnini maanatut ittuutissavaa, naalak-
kersuinikkut aalajangertoqanngippat illersornissaqarfik suliniutinut anner-
tunerusunut atugassanik tunineqassasoq. Taamaalilluni malinneqarpoq
isumaqatigiissut 25. maj 1999-meersoq illersornissaqarfiup iluarsaassinera
2000-2004, ingerlatsinermi annertusiinerit, maannakkut inissisimanermit
annertunerusut aammalu nutaanik atortunik pisinerit aningaasalerneqas-
sasut illersornissaqarnermi atugassat sinaakkutaasa annertusinerigiut.
Qaalunaat oqartussaasui ullumikkumut taamaallaat ataasiakkaanik nalu-
naarutinik olieerluernernut tunngasumik tigusaqarsimapput. Kingullermik
17. februar 2001-mi, taamani Royal Greenland-p kilisaataataa Imerissoq
Kangaatsiap avataani ikkarlimmat. Ikkarlinneq pisimavoq 3 sømilinik kille-
qarfiup avatinnguani. Umiarsuarmit olie 19.000 liiterit missaaniittoq piiar-
neqarpoq, umiarsuarli kivivoq arlaleriarluni kaanngartinniarneqareeraluar-
luni. Ilimagineqarpoq 1.400 liiterit missaat olie allallu umiarsuarmiissima-
soq umiarsuup kivinerani.Minguttutsinermut akiuiniarneq aamma kaan-
ngartitsiniaanerugaluaq ingerlanneqarpoq ilitsersuutit qulaani taaneqartut
malillugit.
Minguttitsinermik akiuiniarnerit oliesiorfinnit pisut piiaanissamut akuersi-
ssummik pigisaqartut namminneq isumagisussaavaat.
5. Pissutsit immikkut ittut.
Suleqatigiissitap kissaatigaa kalaallit nunaanni EEZ-mik pilersitsisoqarne-
rani malugeqqullugit, EEZ-kkut piginnaatitaanerit, sumiiffiit sikumik qal-
lerneqarsimasut, taamaattumillu naliginnaasumik naalagaaffiit issittumiit-
tut immamut sinerialinnut taamaallaat tunngasuusut, FN-p Immatigut pi-
ginnaatitaaffiit pillugit Isumaqatigiissutaani 1982-meersumi, artikel 234.
Isumaqatigiissummi nassuiarneqarsimasutut EEZ-p susassarisaani katiti-
gaasuni aalajangersakkat isigineqarsinnaapput inuiaat piginnaatitaaneri-
nut naliginnaasunut atuuttunut. Artikel imatut oqaasertaqarpoq:
Naalagaaffiit immamut sineriallit pisinnatitaapput akuersissallutik aamma
atuuttissalugit inatsisit immikkoortitsinngitsut aammalu imassuteqaatit
pinaveersimatitsinissanut, killiliinernut aamma nakkutilliinerit angallatinit
immanik minguttitsinerit sumiiffinni sikunik qallersimasuniittuniit aninga-
asarsiornikkut imatap iluaniittuni, aammalu silaannaap peqqarniittumik
taamatullu sikup tamaaninnerata ukiup annersaani pisarnerata kingune-
risaanik akornusiisinnanerata taamatullu umiarsuartigut angallannerup
navianartuusinnaanerata aammalu immatigut minguttitsinerup annertuu-
mik ajoqusiisinnaanera imaluunniit iluarseqqinneqarsinnanngitsumik uu-
massusilinnik akornusiisinnanera eqqarsaatigalugit. Inatsisit taamaattut
ilitsersuutillu umiarsuartigut angallannernik naammaginartumik eqqanaa-
rissapput aamma immat avatangiisiisa illersorneqarnissaannut pigiinnar-
neqarnissaannullu tunngaveqassasut sapinngisanik ilisimatusarnikkut
paasissutissatigut tunngavilersukkanik.
Inatsisit innersuusutillu taamaattut Kalaallit Nunaat eqqarsaatigalugu su-
liarineqarsinnaapput, Kalaallit Nunaannut aningaasarsiornikkut imarta-
mut inatsimmik atortussanngortitsinikkut.
6. Inatsisip atortussangortinneqarnerani ilusissaa aamma inatsisiliornermi
pissuserisat kingunerisinnaasaai.
Suleqatigiisitat inassutigaat, aningassarsiornikkut imartaq pillugu inatsit
Kalaallit Nunaanut atortussanngortinneqassasoq kunngip peqqussuteqar-
neratigut inatsimmi §5-mi aalajangersakkat naapertorlugit. Taamaalereer-
pat inatsimmi § 2, stk. 2 atorlugu suliarineqassapput nunanut allanut tun-
ngassuteqartut nalunaarutit Kalaallit Nunaata aningaasarsiornikkut imar-
taasa killilerneqarnerinut tunngasut.
Siusinnerusukkut atorneqartartutut siunnersuutigineqarpoq titarnernik
tunngaviusunik iluarsiinerit ingerlanneqassasut allaffissornikkut kunngip
Peqqussusiorneratigut (matumani pisumi aalajangersimasumi, peqqus-
summi pioreersumi Kalaallit Nunaata imartaanut tunngasumi). Titarnernik
tunngaviusunik iluarsiinerit kingunerissavaat immatigut killeqarfiit anner-
tusinerinik, kisiannili eqqartorneqanngilaq immatigut killeqarfiup silissusi-
ata annertusinissaa ( allanngorani 3 sømil), tamanna folketingimit akueri-
neqartariaqassammat Inatsisit tunngaviusut § 19 tunngavigalugu (” iliuut-
sit, naalagaafiup killiginik annertusinerit). Titarnerit tunngaviusut eqqortut
aalajngerneqarnerisa imaraa nunap imartaasa naatsorneqarnerini tunnga-
viusut iluarsiivigineqarneri, matumani pineqartuni aalajangersimasuni na-
lilerneqarput inuiaat piginnaatitaanerini sumiiffinni malittarisassanut atu-
uttunut naapertuuttutut.
Taamaaliornikkut nunat imartaai pillugit peqqussutip allangortinneratigut
aalajangertoqanngilaq nunap imartaata silissusiata allangortinneqarnis-
saanik. Kisiannili Folketingi akuersissuteqareernikuuvoq nunap imartaata
12 sømilinut avasillineqarnissaanut inatsisikkut nr. 200-kkut 7. april
1999-meersukkut, nunap imartaata killilerneqarnerani, taamaalilluni
Danmarki imartani 12 sømilinut avasillisimallugu. Inatsit (suli) Kalaallit
Nunaanut atortussanngortinneqanngilaq. Tamanna taamanikkussami pis-
sappat, peqqussut atorunnarsinneqassaaq taavalu teknikkimut tunngasor-
taa(titarnerit tunngaviusut sumiiffii) nuunneqassallutik inatsimmut atasu-
mik nalunaarummut sananeqartussamut.Maannakkut piginnaatitaanikkut
innersuussutit kalaallit nunaanni titarnerit tunngaviusut titaneri taane-
qarsimapput:
Peqqussut nr. 191 27. maj 1963-meersoq Kalaallit Nunaata imartaata killi-
lerneqarneranut tunngasoq, allanngortinneqartorlu peqqussutikkut nr. 636
6. September 1991-meersukkut;
Nalunaarut nr. 629 22. December 1975-meersoq Kallaallit Nunaata eqqaani
aalisarnikkut killeqarfeqarnermut tunngasoq,allanngortinneqartorlu Nalu-
naarutikkut nr.679 14. maj 1980-meersukkut, nr. 437 31. august 1981-
meersukkut, nr.637 6. September 1991-meersukkut, nr. 1011 29. November
1996-meersukkut aamma 554 27. juli 1998-meersukkut.
Suleqatigiisitat inassutigaat, peqqussut Kalaallit Nunaata imartaata kille-
Qarfia allanngortinneqassasoq, taamaalilluni (nutaamik naatsorsukkat)
Aalisarnikkut killeqarfiit/EEZ titarneri tunngaviusut tunngaviussasut, nu-
Nap imartaata naatsorsorneqarnerani. Kalaallit Nunaata aningaasarsior-
Nikkut imartaanut tunngasumik nalunaarutissamut missiliuummi (ilan-
Ngussaq 3) innersuussutigineqarsimavoq, taaneqarsimasut siunnersuuti-
Gineqartumi nunap imartaai pillugit peqqussummi (ilanngussaq 2) titar-
Nerit tunngaviusut pillugit aalajangikkat. Nalunaarutikkut atorunnaarsin-
Neqarpoq nalunaarut nr. 629 22. december 1976-meersoq Kalaallit Nunaata
aalisarnikkut killeqarfeqarneranut tunngasoq, kingusinnerusukkut allanngor-
tineqartoq, matumani paasissutissat taaneqarsimasut nalunaarummi nutaami
ataatsimoortinneqarmata.
Kalaallit Nunaata eqqaani aningaasarsiornikkut imartamik pilersitsineq imaqar-
Portaaq Kalaallit Nunaanut tunngatillugu inatsisip nr. 476-p 30 juni 1993-meersup immat avatangiisaasa illersorneqarneranut tunngasoq kingullermillu
Allanngortinneqartoq inatsimmi nr. 261 8. maj 2002-meersukkut. Inatsit ator-
Tussanngortinneqassaaq kunngip peqqussutaatigut peqatigalugulu peqqussut
Atuuttoq nr. 1012 15. december 1994-meersoq, inatsisip immatigut avatangiisit
Illersorneqarnerinut inatsisip Kalaallit Nunaannut atortussanngortinneqarnera-
Nut tunngasup atorunnaarsinneqarneratigut. Peqqutissamut missiliuut Ilan-
Ngussaq 4-tut ilanngunneqarpoq.
Aalisarneq pillugu atuuttoq inatsit, matumani ilanngullugu inatsit immikkut it-
Toq Danmarkip naalagaaffiani aalisarnikkut killeqarfimmut tunngasoq (inatsit
Nr. 597 17. dember 1976-meersoq) allanngortinneqanngilaq aningaasarsiornik-
Kut imartaq pillugu inatsisikkut aammalu Kalaallit Nunaata eqqaani EEZ-p pi-
Lersinneratigut allannguisoqarnissaa pisariaqartinneqanngilaq. Taamatuttaaq
Atuutissaaq peqqussut nunaviup ilaata immap qallersimasaata kisermaallugu
Oqaasissaqarfigineqarnera (peqqussut nr. 259 7. juni 1963-meersoq) taamatullu
Nunaviup ilaani immap qallersimasaani pisuussutinik atuisinnaaneq pillugu I-
Natsit.
7. Inassuteqaat.
Inassutigineqassaaq, suleqatigiisitap qulaani taaneqartut siunnersutaai aamma
Imassuteqaataai naapertorlugit:
- inatsit nr. 411 22. maj 1996-meersoq aningaasarsiornikkut imartanut tunnga-
soq Kalaallit Nunaanut kunngip peqqussuteqarneratigut atortussanngortinne-
qassasoq, ilangussaq 1 tunngavigalugu;
- peqqussut Kalaallit Nunnata imartaanut tunngasoq allanngortinneqassasoq
taamaalilluni titarnerni tunngaviusuni sumiiffiit aalisarnikkut killeqarfinni/EEZ
nutaamik naatsorneqarneri tunngavigineqassasut imartat killilerneqarnerini
suleqatigiisitat siunnersuutaat inassuteqaataallu naapertorlugit, ilanngussaq 2
naapertorlugu;
- nunanut allanut ministeri nalunaarusiussasoq Kalaallit nunaata aningaasar-
siornikkut imartaata killilerneqarneranut tunngsumik, taamalilluni avammut
killii aalajangerneqassallutik, peqqussummi allanngortinneqartumi nunap imar-
taasa titarnerini tunngasiusuniit 200 sømilinik avasissuseqassallutik, nassuiar-
neqassallutillu tamanna pillugu naalagaaffinnut allanut isumaqatigiissutaasi-
masut naapertorlugit imaluunniit taamaattoqanngippat titarnerit qeqqaniittut
atorlugit, ilanngussaq 3 naapertorlugu.
- inatsit nr. 476 30. juni 1993-meersoq immat avatangiisaasa illersorneqar-
nissaannut tunngasoq, kingusinneruskkut allangortinneqartoq inatsit nr. 261
8. maj 2002-meersukkut Kalaallit Nunaannut atortussanngortinneqassasoq,
kunngip peqquteqarneratigut, peqatigitillugulu peqqussut nr. 1012 15. december
1994-meersoq atorunnaarsinneqassasoq inatsit immat avatangiisaasa illersorne-
qarnissaat pillugu Kalaallit Nunaannut atortussanngortinneqarsimasoq, ilan-
ngussaq 4 tunngavigalugu.
ILANNGUSSAT:
- Ilanngussaq 1: Aningaasarsiornikkut imartaq pillugu inatsisip Kalaallit Nunaa-
nut atortussanngortinnissaa pillugu peqqussutissatut missiliuut;
- Ilanngussaq 2: Kalaallit Nunaata imartaata killilersorneqarnera pillugu peqqus-
ssutip allanngortinneqarnissaanut peqqussutissamut missiliuut;
- Ilanngussaq 3: Kalaallit Nunaata aningaasarsiornikkut imartaa pillugu nalu-
naarutissamaut missiliuut;
- Ilanngussaq 4: Immat avatangiisaasa illersorneqarnissaat pillugu peqqussu-
tip Kalaallit Nunaanut atortussanngortinnissaa pillugu peqqussutissamut mis-
siliuut.
- Tabel I: Titarnerit tunngaviusut ullumikkut atuuttut allanngortinneqarnissaat
pillugu, nutaanik titarnernut tunngaviusunut iliuuserineqartussat allangortin-
neqarnissaannut siunnersuut.
- Tabel II: Nunap imartaata 300 km2-nit anginerusut titarnerisa tunngaviusut al-
lanngortinneqarnissanut takussutissiaq.
- Kortskitse 1 titarnernut tunngaviusunut siunnersuutigineqartunut takussutis-
saq,
- Kortskitse 2 titarnernut tunngaviusunut pioreersunut siunnersuutigineqartu-
nut takussutissaq;
- Kortskitse 3 aningaasarsiornikkut imartap avammut killigi pillugit naalagaaffin-
nut allanut isumaqatigiissutaasimasunut takussutissaq;
- Kortskitse 4: Carey Øerne,
- Kortskitse 5: Beaumont Ø,
- Kortskitse 6: Tobias Ø,
- Kortskitse 7: Hans Ø
- Kortskitse 8: Kangaatsiap eqqaani qeqertaq nutaaq.