Samling

20120913 09:27:03
Fortryk

Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal. 13:00-18:00.



Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Per Rosing-Petersen



Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq aappaat, Siumut.


Ataatsimiinneq ammarpoq. Ullumikkut sisamanngorneq 6. marts Naalakkersuisunut apeqqutit sammineqassapput, taavalu siulliulluni apeqquteqartussaq Isak Davidsen qinnuigissavara maannaqqullugu. Tassa apeqqutigineqarpoq Naalakkersuisunut apeqqut: Inissiani attartortittakkani ineqarnermut tapiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutaata nr. 3-p, 31. maj 2000-imeersup sunniutai pillugit Naalakkersuisut naliliinertik sumut killippaat?


Isak Davidsen takanna.


Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal. 13:05.




Immikkoortoq 56




Naalakkersuisunut apeqquteqaat: Inissiani attartortittakkani ineqarnermut tapiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutaata nr. 3-p, 31. maj 2000-imeersup sunniutai pillugit Naalakkersuisut naliliinertik sumut killippaat?


(Isak Davidsen)


Isak Davidsen, apeqquteqartoq, Atassut.


Apeqqutissara imaattoq oqaatigissavara: Inissiani attartortittakkani ineqarnermut tapiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutaat nr. 3, 31. maj 2000-imeersoq Inatsisartut upernaakkut upernaakkut ataatsimiinneranni 2001-mi akuersissutigaat. Tamatumalu peqatigisaanik inissiani attartortittakkani aningaasartuutaarpiartut naapertorlugit ineqarnermut akiliuteqartalernissaq Inatsisartunit akuersissutigineqarpoq.


Ineqarnermut meeqqanut tapiissutit aamma ineqarnermut tapiissutinik tunniussisarnermut taarsiullugu ineqarnermut akiliutinut aaqqiissuteqartarnerup maleruagassiuineqarnerisa ataasinngortinneqarnissaa.


Aappaattut, maannakkut aningaasanut killissanit 128.000 kroniusunit annertunerusumik isertitallit inoqutigiit ineqarnermut tapiissutinik tunineqarsinnaalernissaat.


Pingajuattut, inissianik attartortitsittakkanik najugalinnut ineqarnermut meeqqanut tapiissutit peerneqarnissaat.


Sisamaattullu, inoqutigiit akileraaruteqaataasussatut isertitaat aamma meeqqat amerlassusiat tunngavigalugu namminneq akileeqataassutissat aalajangersarneqartarnissaat.


Ineqarnermut tapiissutit ineqarnermut akiliummut toqqaannartumik tapiissutitut tunniunneqartassapput, aammalu inoqutigiit ukiumut akileraarutaasussatut isertitaat kiisalu inoqutigiit meerartaat 18-t inorlugit ukiullit qanoq amerlatigineri aallaavigalugit naatsorsorneqartassallutik. Taamaaliornikkut inoqutigiit meerartaat naapertorlugit namminneq akiliutissaat appartinneqartassallutik.


Ineqarnermut tapiissutit pillugit siunnersuutip siullermeerneqarnissaa Naalakkersuisut saqqummiussissutaanni paasissutissiinneqarpoq. Ineqarnermut tapiissuteqariaatsip pitsaanerusunngortinneqarnera inissiani attartortittakkani pisortanit pigineqartuni aningaasartuutit naapertorlugit ineqarnermut akiliuteqartarneq peqatigalugu ima kinguneqarumaartoq: Allanngortitsinerup kingunerisaanik 30%-ingajaat pitsanngoriarnermik misigisaqassapput. 40%-ingajaat qaammammut 400 kronit inorlugit ineqarnermut akiliuteqarnerulissasut, 20%-t missaat qaammammut 40 kronenik kiisalu 1.000 kronillu akornanni ineqarnermut akiliuteqarnerulissasut. 10%-nit ikinnerit qaammammut 1.000 kronit qaangerlugit ineqarnermut akiliuteqarnerulissasut.


Inissiani attartortittakkani ineqarnermut tapiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutissatut siunnersuutip aappassaaneerneqarnissaanut isummiussissummi Inatsisartut Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu Ataatsimiititaliaata Naalakkersuisunut kaammattuutigaa peqqussutip atuutilerneraniit ukiup ataatsip qaangiunnerani aaqqissuussinikkut iluaqutissinniarneqartut iluaqutissinneqarsimanersut, aammalu aaqqissuussineq pitsaanngequteqarsimanersoq ataatsimoortumik naliliiffigeqqullugu.


Naliliineq pillugu ilisimatinneqarnissani Ataatsimiititaliap kissaatigisimavaa. Kaammattuut malikkumallugu Naalakkersuisut neriorsuipput.


Upernaakkut ataatsimiinnermi 2002-mut atatillugu Inatsisartunut ilaasortaq Mads Peter Grønvold, Kattusseqatigiit, ineqarnermut tapiissutinik aaqqissuussinerup atulersinneqarnissaa pillugu aalajangiiffigisassatut siunnersuummik saqqummiussivoq immikkoortoq 47-mik. Siullermeerinermi Naalakkersuisut oqaatigaat ineqarnermut tapiissutinik aaqqissuussinerup nutaap sunniutai pillugit ukiakkut ataatsimiinnermi 2002-mi Naalakkersuisut saqqummiussissasut.


Aningaasartuutinut naapertuuttumik ineqarnermut akiliuteqartitsisalerneq eqqarsaatigalugu isumaqarpunga ineqarnermut tapiissutinik aaqqissuussinerup ataatsimoortumik naliliiffigineqarnissaa pingaaruteqartoq. Taamaaliornikkut isertitakinnernut akunnattunillu isertitalinnut pitsaanngitsumik kinguneqaataasinnaasut piaartumik aaqqiivigineqarsinnaaqqullugit. Aammattaaq pingaartutut isigaara naliliineq taanna pillugu Inatsisartut paasitinneqarnissaat. Taamaattumik paaserusuppara Naalakkersuisut naliliinerminni sumut killissimanersut.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Tamatumunnga akissuteqassaaq Ilaqutariinnermut Naalakkersuisoq.


Ruth Heilmann, Ilaqutariinnermut Peqqissutsimullu Naalakkersuisoq, Siumut.


Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortaq Isak Davidsen, Atassut, apeqqutaanut qujavunga imatullu akissuteqarniarpunga.


Peqqussutip akuersissutigineqarnerani Inatsisartut Isumaginninnermut Ataatsimiititaliaata peqqussutip atortuulersinneqarnerata kingorna ukiup ataatsip qaangiunnerani peqqussutip tamarmiusunik sunniutaata naliliivigineqarnissaa imaluunniit inissiani attartortittakkani ineqarnermut tapiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutaata, kiisalu inissianik attartorneq pillugu Inatsisartut peqqussutaata ataatsimut isigalugu kingunerisaasa naliliivigineqarnissaat kissaatigaa. Taamaalilluni nalilerneqassammat aaqqissuussinermi iluaqutissinniarneqartut ilumut iluaqutissinneqarsimanersut imaluunniit putoqqutaarisoqarsimanersoq.


Ineqarnermut akiliutinik iluarsaaqqinnermi 2002-mi januarip aallaqqaataaniit atuutilersumit akiliutit aammalu ineqarnermut tapiissutit allanngortinneqarput. Naalakkersuisut ineqarnermut akiliutinik aaqqiissuussinerup sunniutaanik misissuisimapput. Tamanna pivoq A/S Inissiaatileqatigiiffik INI-miit paasissutissanik pissarsinikkut. Paasissutissat pineqarput ineqarnermut akiliutit tamakkiisut aammalu ineqarnermut tapiissuteqareernermi ineqarnermut akiliutit annertussusaat inunnut ineqarnermut akiliutit allanngortinneqannginnerini aammalu allanngortinneqarnerini iniminni nikissimanngitsunut.


Misissuinermi inoqutigiit 8.352-t ilaatinneqarput. Inoqutigiit taakku juli qaammat 2001-mi aamma 2002-mi iniminni nikissimanngillat, taamaattumik imaaliallaannaq assersuunneqarsinnaallutik.


Inoqutigiit 3.840-t 2001-mi 2002-milu ineqarnermut tapiissutisisimanngillat. Inoqutigiit 2.317-t 2001-mi aaamma 2002-mi ineqarnermut tapiissutisisimapput. Inoqutigiit 1.908-t siornatigut tapiissutisisarsimanngitsut 2002-mi ineqarnermut tapiissutisisalersimapput. Inoqutigiit 287-t siornatigut tapiissutisisartut 2002-mi ineqarnermut tapiissutisisarunnaarsimapput.


Allannguinermi kingunerisat malinnaavigineqarneranni paasineqarpoq inoqutigiit 100.000 kronit inorlugit isertitallit allannguinermi siunertaanngitsumik eqqorneqarsimasut. Taamaattumik ineqarnermut nammineerluni akiligassap inoqutigiinnut 100.000 kronit inorlugit isertitalinnut allanngortinneqarnissaa Naalakkersuisut siunniuppaat, maannakkut aaqqissuussinermut naleqqiullugu taakkua ineqarnermut tapiissutinik annertunermik pisinnaasunngorlugit.


Ineqarnermut akiliutip inoqutigiinni meeqqat amerlassusaasa aammalu akileraaruteqaataasussat isertitat apeqqutaatillugit inoqutigiit 100.000 kronit inorlugit isertitallit 100 kronit aamma 400 kronit akornanni annertunerusumik qaammammut ineqarnermut tapiissutinik pisinnaalernerannik allannguinissaq kinguneqassaaq. Tamanna Namminersornerullutik Oqartussanut aamma kommunenut ukiumut 9,4 mio. kronit missaanni aningaasartuuteqarnerulernermik kinguneqassaaq, taakkunannga Namminersornerullutik Oqartussanut ukiumut 5,6 kronit aningaasartuutaassallutik.


Inissiani attartortittakkani ineqarnermut tapiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutaat nr. 3, 31. maj 2001-imeersumi ' 6, imm. 3 naapertorlugu aningaasanut killiliussat nammineq akileeqataassutissat kiisalu ineqarnermut tapiissutit aningaasartaasa annerpaaffissaat minnerpaaffissaallu pillugit aalajangersaanissamik Naalakkersuisut piginnaatitaapput. Tamannalu Namminersornerullutik Oqartussat nalunaarutaat nr. 34, 13. september 2001-imeersukkut naammassineqarsimavoq.


Ineqarnermut nammineerluni akiligassaq inoqutigiinnut 100.000 kronit inorlugit isertitalinnut allanngortinneqassappat tamanna pisinnaavoq Naalakkersuisut piginnaatitaanerat naapertorlugu nalunaarutip allanngortinneratigut. Tamannali aatsaat pisinnaavoq allannguinermi aningaasartuutit aningaasanut inatsimmi killissarititaasut iluaneereerpata.


Nalunaarummik allannguinissami aningaasartuutaanerujumaartussat aningaasanut inatsisissamut siunnersuummi upernaaq manna Inatsisartut ataatsimiinneranni oqaluuserineqartussamut ilanngunneqarput. Tamanna isumaqarpoq Namminersornerullutik Oqartussat nalunaarutaat aatsaat allanngortinneqarsinnaasoq 2003-mut aningaasanut inatsisissap akuerineqareernerani.


2003-mut aningaasanut inatsisissap akuerineqareernerani naatsorsuutigineqarpoq Naalakkersuisut ineqarnermut tapiissutisinissamut aningaasanut killiliussat nammineq akileeqataassutissat kiisalu ineqarnermut tapiissutit aningaasartaasa annerpaaffissaat minnerpaaffissaallu pillugit Namminersornerullutik Oqartussat nalunaarutaat 1. juli 2003 atuutilersussatut allanngortinneqarnissaa.


Kommunet ineqarnermut tapiissutinik naatsorsueqqinnissaminnut qaammatinik minnerpaamik marlunnik, ajornanngippallu pingasunik sioqqutsisumik periarfissinneqarnissaat pisariaqartinneqarpoq. Ineqarnermut akiligassiinnginnermi ineqarnermut tapiissutissaq ineqarnermut akiliummut ilanngaatigineqaqqaartarpoq, ineqarnermullu akiliut qaammatikkaartumik siumoortumik akiligassiissutigineqartarluni. Taamaattumik inoqutigiit 100.000 kronit inorlugit isertitallit allanngornermi iluaquserniarneqartut eqqarsaatigalugit 1. juli 2003 sioqqullugu atuutsilersitsinissaq naleqqutinngilaq.


Qujanaq.


Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Naalakkersuisunut ilaasortamut Ruth Heilmann-imut qujavugut. Taava Isak Davidsen, Atassummit apeqqutilliisoq periarfissaqarpoq naatsunnguamik oqaaseqarnissaminut. Takanna.


Isak Davidsen, apeqquteqartoq, Atassut.


Naatsuarannguamik. Qujavunga Ruthimut. Misissugassatut aamma pissanganartutut isigigakku eqqaaginnassavara ineqarnerup akitsoraluttuinnarnerani massakkut INI A/S-ip aaqqissuussinera aamma misissugassanut ilanngukkusuppara. Naalakkersuisunut taanna apuukkusuppara.



Aammalu qujassutigissavara ukioq manna aningaasat 3 mio.-t kiisalu 2004-mi 5,6 mio.-t aaqqiissutissatut misissuinermut illuartinneqarsimammata. Taamatut naatsumik oqaaseqarlunga qujavunga akissuteqaammut.



Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Isak Davidsen-imut, Atassut, qujavugut. Taamaalillugu immikkoortoq 56 naammassivarput. Tullialu immikkoortoq 65, Naalakkersuisunut apeqqut. Naalakkersuisut Sisimiuni umiarsualiviup massakkut atugaasunut kiisalu siunissami pisariaqartitaasunut naleqqussarlugu allilerfiginissaanut pilersaaruteqarpat? Aperisuussaaq Palle Christiansen, Demokratit. Takanna.


Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal.


Immikkoortoq 65




Naalakkersuisunut apeqquteqaat: Naalakkersuisut Sisimiuni umiarsualiviup massakkut atugaasunut kiisalu siunissami pisariaqaritaasunut naleqqussarlugu alliliivigineqarnissaanut pilersaaruteqarpat?


(Palle Christiansen)


Palle Christiansen, apeqquteqartoq, Demokratit.


Inatsisatut suleriaasianni ' 36, immikkoortoq 2 naapertorlugu Naalakkersuisunut apeqqut imaattoq matumani saqqummiuppara. Naalakkersuisunut apeqqut: Naalakkersuisut Sisimiuni umiarsualiviup massakkut atugaasunut kiisalu siunissami pisariaqartitaasunut naleqqussarlugu alliliivigineqarnissaanut pilersaaruteqarpat?


Sisimiuni umiarsualivitsigut periarfissat massakkut periarfissaqartitanut naleqqiullugit annikippallaarujussuarput. Pisariaqartitsinermullu naleqqussaasoqassappat annertuumik alliliisoqartariaqarpoq. Sisimiut umiarsualiviannut nunatsinni aalisarnikkut umiarsualiviit pingaaruteqarnissaasa ilaannut kilisaatit usingiarniarlutik tulleriiaarlutik utaqqisariaqartarput umiarsuarnilluunniit pajuttunit tikittoqartillugu avalakkallartariaqartarlutik. Taamaaliornikkut kilisaataatitta eqaannerusumik imminullu akilersinnaasumik ingerlasinnaanerigaluat annikillisinneqartarpoq. Tassunga atatillugu eqqaamaneqartariaqarpoq kilisaatit tassaammata nunatta annerpaamik piaarnerpaamillu isertitaqaatigisartagaat.


Tamatuma saniatigut aamma siunissami pisariaqartitassat annikinaarlugit nalilersorneqartannginnissaat pingaaruteqartuuvoq.


Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Mikael Petersen, takanna.


Mikael Petersen, Attaveqarnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq, Siumut.


Qujanaq. Naluneqanngitsutut Naalakkersuisut Kalaallit Nunaanni umiarsualivinnik allilerinissamut pilersaarut suliaritippaat Inatsisartut 2002-mi ukiakkut ataatsimiinneranni Inatsisartunut ilaasortanut paasissutissanngorlugu tunniunneqartoq.


Naalakkersuisut tamatuma kingorna aalajangerput allilerinissamut pilersaarut inuiaqatigiit aningaasaqarnerannut kingunerisassat pilersaarummi siunnersuutigineqartut pillugit misissueqqissaarnermik tapertaqartinneqassasoq. Tamatumani ukiuni aggersuni sanaartugassanut aningaasaliinissat annertuut pineqarput, Naalakkersuisullu pingaartuusoraat aningaasaliinissat sapinngisamik pitsaanerpaamik tunngaveqarluni pilersaarusiorneqarnissaat.


Inuiaqatigiit aningaasaqarniarnerannut kingunerisassanik misissueqqissaarneq 2003-mi martsip ingerlanerani naammassissangatinneqarpoq, tassa uuma qaammatip naanerani, taamaalillunilu Inatsisartut 2003-mi ukiakkut ataatsimiinneranni aningaasanut inatsisip oqaluuserinerani pigineqalereersimassalluni.


Naalakkersuisut Sisimiuni allilerinissamik pisariaqartitsineq alaatsinaappaat. Ajornartorsiut annerpaaq tassaavoq aalisariutit kilisaateeqqallu Avannaaneersut amerlaqisut ukiukkut Sisimiuni umiarsualivimmut sikuunngitsumut umiarsualivissinniartarmata. Naalakkersuisut tamanna pillugu 2003-mut Inatsisartut aningaasanut inatsisissaannut siunnersuummi kontomi 80.00.80 aningaasat suliniutinik aallartitsinissamut sillimmatit aalisariutinut talittarfiup alliliivigineqarnissaata pilersaarusiornissaanut aningaasanik immikkoortitsipput.


Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Attaveqarnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq Mikael Petersenimut qujanaq. Taava apeqqutilliisoq Palle Christiansen, Demokratit, periarfissaqarpoq aamma oqaaseqalaarnissaminut.


Ajunngilaq, naammagaa. Akissuteqaat naammagaa, taamaalillugu immikkoortoq 65 naammassivarput.


Tullianut ikaarsaarpugut. Immikkoortoq 66, Naalakkersuisunut apeqqut: Naalakkersuisut Sisimiuni erngup nukinga atorlugu nukissiorfiliornissamik pilersaaruteqarpat? Taamaassappat qaqugu pilersinneqarnissaa ilimagineqarpa? Apeqqutilliivoq Palle Christiansen, Demokratit.


Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal.




Immikkoortoq 66




Immikkoortoq 66, Naalakkersuisunut apeqqut: Naalakkersuisut Sisimiuni erngup nukinga atorlugu nukissiorfiliornissamik pilersaaruteqarpat? Taamaassappat qaqugu pilersinneqarnissaa ilimagineqarpa?


(Palle Christiansen)



Palle Christiansen, apeqquteqartoq, Demokratit.


Apeqqutissara tulleq imatut nipeqarpoq: Naalakkersuisut Sisimiuni erngup nukinga atorlugu nukissiorfiliornissamut pilersaaruteqarpat? Taamaassappat qaqugu pilersinneqarnissaa ilimagineqarpa?



Massakkut akuttunngitsumik Sisimiuni innaallagiaq qameqattaartarpoq. Innaallagissiorfiup atuinerup annertunerpaaffiani naammaginartumik ingerlatsisinnaanerminut nukissiamik naammattumik pilersitsisinnaannginnera pissutigalugu.



Sarfaaruttarnerit illoqarfiit arlaannulluunniit uuminartuuvoq akueriuminaatsoq. Ajornartorsiut Sisimiuni suli annertuneruvoq, tassami nunatsinni aalisakkiorfiit annersaasa ilaat kallerup inneranik ataavartumik pilersorneqarnissamik pisariaqartitsimmat.



Erngup nukinganik nukissiuteqarneq mingutsitsinnginnissamut piffissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu akikinnerpaammat aamma maskinat atorlugit orsussamik ingerlanneqartut Y.. pilerinarsinnaavoq.



Finn Karlsen, Inussutissarsiornermut Naalakkersuisoq, Atassut.


Qujanaq. Palle Christensenip apeqqutaanut Naalakkersuisuninngaanniit ima akissaagut.



2000-p naalernerani 2003-llu aallartinnerani Sisimiuni innaallagissamik pilersuineq kipisaqattaarsimavoq. Innaallagissamik pilersuinerup unittoortarneranut atortut, soorlu nillasaatit, malussarniutit, nakkutilliissutit il.il. pisoqalivallaarsimammata.



Ajornartorsiutaasut ilungersorluni iluarsiniarneqarput, atortullu pisoqaliffiisigut taarsersorneqarlutillu iluarsaanneqartarput akornutaasoq paasineqartorlu.



Imaaliallaannarlugu nalunaarutigiuminaappoq innaallagissamik pilersuinerup qaqugu naammaginarnerulersinneqaqqissinnaanera. Kukkunerit ilarpassui aqutsinermut nakkutilliinermullu atortut pisoqqat atortillugit nalunaarsoruminaammata. Taamaalilluni ajutoornerit pinaveersaartitsiniarneq ajornakusoortillugu.



Apeqqutit aappaannut tunngatillugu Sisimiut eqqaanni nukissiorfiliornissamit nalunaarutigineqassaaq 90-ikkut aallartinneranni erngup nukinga atorlugu nukissiorfiliornissamut piareersaatit ima piareersimatigigaluarput allaat nukissiorfiliornissaq aallarteriaannaalluni. Nunattali Karsiata aningaasanik atoriaannarnik amigaateqarnera pissutigalugu sananeqannginnissa aalajangiunneqarsimalluni.



Nukissiorfiit ukiunut qulinut illoqarfiit nukissiorfitsigut, imeqarnikkut, kiassarnikkut pilersaarusiaat nutaaq malillugu takuneqarsinnaavoq Sisimiut eqqaanni tasersuarmiit erngup nukinganik nukissiorfiliornissaq naliliffigineqaqqissasoq, taamaassanngippammi Sisimiuni 2008-mi innaallagissiorfik annertuumik nutartertariaqalissammat. Tamanna Naalakkersuisut nukissiuutinik pilersuinermik ingerlatsinerannut naleqqulluinnarpoq, tassami erngup nukinga aammalu siunissami ataavartumik nukinnik pissarsiffigineqarsinnaaneq eqqarsaatigalugu nukissiorfeqarnermut periarfissat pitsaanersaasut nunatsinni nukissiorfeqarnermut annertunerpaamik pingaaruteqartussaalluni.



Olia atorlugu nukissiorneq periarfissatigut erngup nukinganik taarserneqartartussaavoq. Taamatut aaqqissuussinissaq inuiaqatigiit aningaasaqarnerannut naatsorsuinertigut isumatusaarnerpaajusoq erseqqissarneqassammat.



Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisumut qujanaq. Taava oqaaseqalaarusuppoq apeqqutilliisoq Palle Christiansen, Demokratit. Takanna.



Palle Christiansen, apeqquteqartoq, Demokratit.


Naatsunnguamik oqaatiginiarpara, taamani piareersimasoqarsimanera naluara. Tassa aningaasaataarussimaneq tassunga pissutaanerarnerarpoq. Aningaasanut tunngassuteqarmat Naalakkersuisunut ilaasortaq aperiinnassavara ingerlaavartunik pilersaarutinut aaqqiiniartoqarnerluni? Kisianni allani, soorlu Sisimiunitut pisariaqartitsinngitsuni allanik pilersaaruteqartoqarpoq. Taava aperiniarpugut uanga apeqqutiga qanoq akineqarsinnaanersoq.



Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisoq Finn Karlsen. Takanna.



Finn Karlsen, Inussutissarsiornermut Naalakkersuisoq, Atassut.


Erngup nukinganik nukissiorfiliornissamut tunngatillugu pilersaarutit tulleriiaarineq eqqarsaatigalugu Kujataa siulliullugu eqqarsaatigineqarpoq sanaffigineqarnissaa. Taavalu aamma soorunami aningaasat apeqqutaapput, nunatsinni aningaasaqassuseq, taava Sisimiut tullinnguuttussaalluni. Uani massakkut Qorlortorsuaq siulliunneqarpoq, taava tulliani aningaasat apeqqutaallutik Sisimiut tulliunneqartussaallutik aammalu ingerlaqqittussaassalluni avannamut Ilulissat eqqaat eqqarsaatigalugu.



Maannakkut soorunami apeqqutaapput Inatsisartunut ilaasortat tassani tulleriiaarinermi allanngortitsissappata soorunami aamma Naalakkersuisuni nalilersortussaassavarput uagut. Inatsisartunut ilaasortat oqaasissaqarnerpaapput tassani.



Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisup Finn Karlsenip akissutaanut qujanaq. Taava taamaalilluta immikkoortoq 66 naammassivarput. Tullinnguuppoq immikkoortoq 73, Naalakkersuisunut apeqqut: Amerikap avannaanut timmisartuussisarnerup nangeqqinneqarnissaa pillugu Naalakkersuisut qanoq iliuuseqarniarpat? Apeqqutilliisuuvorlu Aqqaluk Lynge, Inuit Ataqatigiit. Takanna.







Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal.




Immikkoortoq 73




Naalakkersuisunut apeqquteqaat: Amerikap avannaanut timmisartuussisarnerup nangeqqinneqarnissaa pillugu Naalakkersuisut qanoq iliuuseqarniarpat?


(Aqqaluk Lynge)



Aqqaluk Lynge, apeqquteqartoq, Inuit Ataqatigiit.


Qujanaq. Inatsisartut ataatsimiinnissaannut oqaluuserisassatut siunnersuutiga imaattoq apeqquteqaatinngorlugu anngussimavara: Naalakkersuisut qanoq iliuuseqarniarpat Amerikap avannaanut timmisartuussisarnerup nangeqqinneqarnissaa pillugu? Naatsuaqqamillu tunngavilersuutigaara 2001-mi ukiakkulli First Air-ip nunatsinnilu timmisartuutileqatigiit Air Greenland-ip Kangerlussuarmut Eqalunnullu timmisartuussisarnertik unitsippaat. Manna tikillugu saaffiginnittaraluarnerit naammassisaqarfiunngillat, taamaattumillu apeqqutigissavara Naalakkersuisut qanoq iliuuseqalersaarnersut attaveqaatit nangeqqinniarnissaannut, ullumikkummi Danmarkiliaqqaarluni aatsaat nunanut allanut attaveqarneq inuit angalanissamut periarfissaannik mattussinertut isigigakku.



Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Aqqaluk Lyngemut, Inuit Ataqatigiit, qujanaq. Taava akissuteqassaaq Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq Mikael Petersen. Takanna.



Mikael Petersen, Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq, Siumut.


Qujanaq. Qularutissaanngilaq 2001-imi oktoberip naanerani Nunavut nunattalu akornanni timmisartuussisarnerup unitsinneqarnera nunat marluk taakku akornanni suleqatigiinnerulernissamik suliniummut naleqqiullugu pitsaanngitsumik sunniuteqarsimassasoq.



Air Greenland A/S massakkut Nuummiit Eqalunnut uterlugulu angalatitsisinnaanermut akuersissummik pigisaqarpoq. Angalatitsisinnaanermut akuersissut 30. september 2003-p tungaanut atuuppoq, ingerlatsitseqatigiiffiulli pisinnaatitaaffimmik iluaquteqarniarnera sukkulluunniit malunnartoqannginnguatsiarluni.



Takornariartitseqatigiiffiup Eqalunniittup 2002-mi Nuup Eqaluillu akornanni angalatitsisoqarsinnaanera misissuivigaa. Namminersornerullutik Oqartussat tamatumunnga atatillugu nalunaarutigaat attaveqarnerup taamaattup atulersinneqarnissaanik suliassaq taperserneqartoq, taamaattumillu timmisartuussisarnissamut pisariaqartinneqartunik akuersissuteqartoqassappat nunatsinnit tamanna ilalernartinneqarumaartoq.


Misissuinerilli 2002-mi atassuteqaatip nangeqqinneqarnissaanik kinguneqanngillat, naak tamanna sivisoorujussuarmik siunertaasimagaluartoq.


Akerlianilli Canadamiut angalatitseqatigiiffiata Eqaluit Sisimiullu akornanni siorna junimi, julimi augustimilu angallatileruttornerup nalaani attartorluni timmisartukkut attaveqaatit aallartippai.


Naalakkersuisut nunatta Nunavullu akornanni ataavarnerusumik atassuteqarneq nangeqqinniarlugu sulerusupput. Naalakkersuisut atassuteqarnerup niuernermi nalinginnaasumik tunngavissarititaasut tunngavigalugit pilersinneqarnissaa piumaneruaat. Atassuteqarnerup pitsaanerusumik niuernermi nalinginnaasumik atugassarititat tunngavigalugit piaartumillu pilersinneqarnissaanut periarfissaasinnaavoq mittarfeqarfiit timmisartuussinernut taamaattunut akigititaasa appartinneqarnerat.


Naalakkersuisut 2003-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuumminni ilaatigut Nuummi mittarfiup tallilerneqarnissaata pilersaarusiorneqarnissaanut aningaasanik immikoortitsipput. Qularutissaanngilaq Nuummi mittarfiup tallilerneqarnera nunatta Nunavullu akornanni atassuteqarnerup pilersinneqarnissaanut aammattaaq timmisartuussisunut pilerinarnerungaalissasoq.


Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisumut qujanaq. Taava apeqqutilliisoq Aqqaluk Lynge, Inuit Ataqatigiit, naatsukullammik oqaaseqaqqikkumavoq. Takanna.


Aqqaluk Lynge, apeqquteqartoq, Inuit Ataqatigiit.


Naatsunnguamik, tassa ilimagisattuut una akissut taamaattoq pisimavara. Aammalu qujavunga akissuteqaammut, unalu eqqaasara tassaavoq aamma pingaartitara tassa angallannermut tunngatillugu inuit periarfissaat annertungaatsiartumik killilerneqarsimanera tamatta paaseqatigiissutiginnguatsiarparput.


Kiisalu aamma ulluni makkunani tamakkununnga eqqartugaanerannut ilanngullugu sillimaniarneq nunatta imminut illersornera eqqarsaatigalugu aamma pisariaqarluinnaqqissaarpoq Københavnikkooqqaarani 4-5 tiimit angalaaqqaarani allanik aamma periarfissaqarsinnaanissaq.


Ugguaraara qanga Air Greenlandip Grønlandsfly-ugallarami First Air-illu isumaqatigiissutaat Pituffimmut ingerlaartarneq, tassalu ullaakkut Ottawaminngaanniit aallarsinnarluni Eqalukkoorluni Kangerlussuarmut Pituffimmullu taassuma aaqqissuussinerup amerikamiunut isumaqatigiissutigineqarsimasup taamaatinneqarsimanera. Isumaqarpunga siunissami taannartaa Nuummi mittarfiup qaquguussagaluarnersoq tallinissaa utaqqinagu ilaatigut taanna Naalakkersuisut peqataaffiginiartariaqaraat USA-mut isumaqatigiinniarnerminni ingerlasussani aamma taakkua ilaasinnaassagaluarmata.


Ilanngullugu aamma oqaatigissavara neriuutigisimagaluaratsigu qanoq pisoqaleriataalissasoq, tassa aasaq siorna ICC-p Nunavimmi, Kuutsuarmi Quebec-ip avannaani ataatsimeersuarnermini tusarlerneqarami taamanikkut Naalakkersuisut aallartitaannit, ungasippallaanngitsukkunngooq immaqa Akilinermut attaveqaatigut aaqqinniarneqarumaartut. Kisianni tassa paasisagut ukiuinnaapput taamaallaat aasaanerani takornarianut angallassinermut timmisartuaqqanullu tunngassuteqartoq. Kisianni tassa amigaatigaara uani suliniummi ersarissumik oqaaseqarnissaat: Aap, taamatut attaveqarnissamik salliulluta Nunavut-mi Naalakkersuisut suleqatigalugit aaqqiiniarnissaq sulissutigiumavarput. Taannaavoq uanga tusarusutara. Qujanarsuaq.


Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Aqqaluk Lyngemut, Inuit Ataqatigiit, qujavugut. Taava akissuteqassaaq Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq Mikael Petersen. Takanna.


Mikael Petersen, Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq, Siumut.


Qujanaq. Ilanngullugu apeqquteqartumut erseqqissaatigeqqilaaginnassavara, soorunami Akilinermut Akilermiut uagullu akornatsinni angallannikkut suleqatigiinnissamut siunertat qangali siunertaasut aallarteqqinniarlugit aammalu pilerseqqinniarlugit suliniutigut sakkortusissavagut. Taanna oqaatigereerpara. Kisianni tassa paasissutissatut tunniussinnaavara Nunavormiut aamma saaffiginnereermata Naalakkersuisunik oqaloqatiginninnissaminnut, aamma tamanna saaffiginnissut inussiarnersumik tigullugu oqaloqatigiinnigut aallartissavagut. Aamma erseqqissaatigissavara uagut Angallannikkut Pisortaqarfimminngaanniit imaluunniit naalakkersuisoqarfitsinninngaanniit aamma Air Greenland-ip Pituffimmut timmisartuussisinnaanera kiisalu aamma Canadamit Amerikamillu suleqateqarnerup angallannikkut annertusarnissaannut periarfissat ingerlatereersimagatsigit, taamaalilluta suliassap aamma nunanut allanut allaffeqarfikkoortumik ingerlanneqarnissaa aamma aallartissimallugu.


Tamakkua soorunami aallartisaataasut suliniutit takussavarput qanoq piffissami aggersumi kinguneqarsinnaajumaarnersut, kisianni Naalakkersuisut aamma angallannerup tungaatigut Canadamik, tassa Nunavut-mik Canadamik USA-millu annertunerusumik suleqateqarnissarput siunertaralugu suliniutigut ingerlatissavagut, aamma naatsorsuutigilluinnarpara tamatumani apeqquteqartoq soorunami ICC-mi aamma toqqaannartumik suleqataasuummat tamatumani suliassami aamma ICC-p isumasiornissaa aamma peqataatinneqarnissaa ikiortiginissaalu qularnanngilaq aallaaviujumaarput.


Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisup akissutaanut qujanaq. Taamaalilluni immikkoortoq 73 naammassivarput. Tullinnguupporlu immikkoortoq 74, Namminersornerullutik Oqartussat Danmarkimi allaffeqarfianni qarasaasiatigut atuinermi ingerlaarfinnik ukiortaariitsiartoq misissuisitsisimaneq pillugu Naalakkersuisunut apeqqut. Apeqqutilliisuuvoq Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit. Takanna.


Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal.




Immikkoortoq74




Namminersornerullutik Oqartussat Danmarkimi allaffeqarfianni qarasaasiatigut atuinermi ingerlaarfinnik ukiortaariitsiartoq misissuisitsisimaneq pillugu Naalakkersuisunut apeqqut.


(Josef Motzfeldt)



Josef Motzfeldt, apeqquteqartoq, Inuit Ataqatigiit.


Qujanaq. Namminersornerullutik Oqartussat Danmarkimi allafeqarfianni qarasaasiatigut atuinermi ingerlaarfinnik ukiortaariitsiartoq misissuisitsisimaneq pillugu Naalakkersuisunut apeqquteqaat imaattoq saqqummiuppara. Siullermik tunngavilersuutigaara ukiortaariitsiarnerani Namminersornerullutik Oqartussat Danmarkimi allaffeqarfianni qarasaasiatigut atuinermi ingerlaarfinnik misissuisitsisoqarpoq. Misissuisitsineq misissuinermilu periuserineqartut tupaallatsitseqalutillu ernumalersitsipput. Taamaammat Naalakkersuisunut, Naalakkersuisut siulittaasuat qinnuigissavara apeqqutit ukua akissuteqarfigillaqullugit.


Siullermik: Nalinginnaq suliarinnittussarsiuussinikkut Sila Group-imut suliakkiissutaasimava?


Aappaattut: Sooq Namminersornerullutik Oqartussat qarasaasiaqarfiata nammineq suliassaq ingerlassimasinnaannginneraa?


Pingajuattut: Apeqqutit suut sulisunut akineqartussatut saqqummiunneqarsimanersut?


Sisamaattut: Sulisorineqartup angalaneranut, Københavnimi ineqarneranut suliamillu ingerlatsineranut aningaasartuutit qanoq amerlatigisimanersut?


Tallimaattut: Misissuinerup inernera qanoq kinguneqartinneqalersaarnersoq?


Arfernattullu kingullertullu: Sulisut pineqartut misissuinissaq sioqqullugu qanoq ilisimatinneqarsimanersut?



Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Josef Motfeldtip, Inuit Ataqatigiit, apeqquteqaataanut qujanaq. Taava akissuteqartussaavoq Naalakkersuisut siulittaasuat Hans Enoksen, takanna.



Hans Enoksen, Naalakkersuisut siulittaasuat, Siumut.


Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortaq Josef Motzfeldt Namminersornerullutik Oqartussat Danmarkimi allaffianni qarasaasiatigut attaveqaatinik misissuisimaneq pillugu arlalinnik apeqquteqarpoq.


Apeqqutit siulliannut tunngatillugu nalinginnaasumik suliarinnittussarsiuussinikkut Sila Group-imut suliakkiissutaasimava? Oqaatigissavara isumaqatigiissuteqartoqartinnagu suliassat suliariumannittussarsiuunneqarsimanngimmata. Missingersuutit pillugit malittarisassani tamakku pillugit maleruagassaqarpoq, pineqartorli pillugu maleruagassatigut aalajangersagaqarani. Oqaatigisinnaavarattaaq qarasaasiaqarfik naliliisimammat suliariumannittussarsiuussinissaq pisariaqartinneqanngitsoq.


Apeqqutit aappaannut. Apeqqutit aappaannut tunngatillugu sooq Namminersornerullutik Oqartussat qarasaasiaqarfiata nammineq ingerlassinnaannginneraa, tassanilu akissutigineqartoq oqaatigisinnaavara qarasaasiaqarfiup nalunaarutigisimammagu misissuinerup ingerlanissaanut sulisussaqaratik.


Apeqqutit pingajuannut tunngatillugu apeqqutit suut sulisunut akineqartussatut saqqummiunneqarsimanersut, oqaatigissavara Sila Group-imut januarip aallartinnerani apeqqutinik akisilluni immersuiffissaq atorlugu Danmarkimi allaffimmi sulisunik ataasiakkaanik apersuisimammat. Apeqqutit sulisoqarnermut tunngasunik, qarasaasiaqarnermut tunngasunik aaqqissuussaanermullu tunngasunik akuleriissitsilluni apeqquteqaataapput.


Apeqqutit sisamaannut. Sulisorineqartup angalaneranut, Københavnimi ineqarneranut suliamillu ingerlatsineranut aningaasartuutit qanoq amerlatigisimanersut. Oqaatigisinnaavara aningaasartuutit allagartaat katillugit 454.000 kronit missaannik aningaasartallit takkussimammata. Taakkunannga 84.000 kronit missaat siunnersortit katillugit pingasut Sila Group-imeersut angalanerannut ineqarnerannullu aningaasartuutaallutik.


Apeqqutit tallimaat. Misissuinerup inernera qanoq kinguneqartinneqalersaarnersoq. Oqaatigisinnaavara ulloq 21. februar 2003-mi nalunaarusiaq qitiusumik allaffeqarfimmi pisortaqatigiinnut saqqummiunneqarsimammat. Tassani pisortaqarfiit arlallit Danmarkimi allaffimmi immikkoortortaqarfiit nalunaarusiami sammineqarsimammata.


Matuma kinguliini oqaatigineqartutut pisortaqatigiit nalunaarusiaq allamut atorneqartussatut naleqquttuutissimanngilaat, imaalluarsinnaavorli misissuinerup qarasaasialerinermut tunngasortai suliareqqissinnarlugit kingusinnerusukkut atorneqarsinnaassasut. Qarasaasiaqarfiuttaaq uppernarsarpaa nalunaarusiaq maannakkutut iluseqartillugu atorneqarsinnaassanngitsoq.


Oqaatigisinnaavara Danmarkimi allaffik pillugu nalunaarusiap tusaatissatut tiguneqannginnerarnut tunngavilersuutaammat ilaatigut Danmarkimi allaffimmi sulisut oqarfigineqarsimammata qitiusumik allaffissornikkut aqutsinermi paasissutissiisarnermi teknologimik atortulersuutit qarasaasiatigut ingerlaarfinnik misissuinermut peqataasut. Tamakkununnga tunngasut ilaatigut paasissutissiisarnermi teknologimik aallaaviliinertigut ilusiliinertigullu ataqatigiissutigut sapinngisamik pitsaanerpaamik aaqqissuunneqarsinnaanissaat siunertaralugu.


Misissuinikkullu siunertarineqarsimanngilaq, taamaallaat qarasaasianik atuinermi ingerlaarfinnik misissuinissaq, tassaallunili pisariillisaanissamik pilersaarut Danmarkimi allaffimmi atorfiit nunatsinnut nuunneqarnissaanut periarfissat misissorneqarnissaat siunertaralugu. Tamatuminngaluuku sulisut ilisimatinneqarsimanngitsut.


Matumani erseqqissassavara qitiusumik allaffeqarfimmiit isigalugu pisariillisaanissat akerlerineqanngilluinnarmata, kisiannili tamakku tapersersorneqarlutik. Taamaammat suliniummut allattoqarfik Sukaq pilersinneqarsimavoq tamakkuninnga suliaqartussaq, tassalu pisortaqarfinnik misissuisussaq pisariillisaanikkut naammassisaqarsinnaanerulernikkullu ajunngitsorsiassat anguneqarnissaat siunertaralugu.


Qitiusumillu allaffeqarfik sukkulluunniit sulisussaavoq suliassani pitsaanerusumik pisariinnerusumillu naammassisinnaajumallugit. Kisiannili tamakku aallartinneqartinnagit susassaqartuinnik oqallisigineqartussaapput naammassineqarlutillu. Danmarkimi allaffimmiut taamanikkut pisortaanerugallartumut aamma qitiusumik suleqatigiinnissamut ataatsimiititaliamut ulloq 19. februar 2003-mi oqaaseqaateqarlutik taamatorpiaq oqaaseqarsimapput.


Apeqqutit arferngat. Sulisut misissuinissaq sioqqullugu qanoq ilisimatinneqarsimappat? Oqaatigisinnaavara Danmarkimi allaffiup pisortaqarfia ulloq 30. december 2002-mi qarasaasiaqarfiup pisortaanik allagarsimmat, tassani takuneqarsinnaalluni misissuineq qitiusumik allaffeqarfimmi paasissutissiisarnermi teknologimi atortulersuutit qanoq pitsaanerpaamik aaqqissuunneqarnissaanut tunngasoq. Taamatuttaaq paasissutissiisarnermi teknologimi aallaviliinertigut ilusiliinertigullu ataqatigiissutigut siunnerfiliiniarnermut tunngalluni.


Ulloq taanna sulisut ilisimatinneqarput kaammattorneqarlutillu apersuisussat Sila Group-imeersut ilassilluaqqullugit. Misissuineq ulloq 3. januar 2003-mi aallartinneqarpoq. Tamatuma saniatigut Danmarkimi allaffiup pisortaqarfia ulloq 8. januar 2003-mi ataatsimiinnermi ilisimatinneqarpoq taamanikkut pisortaanerugallartup toqqaannartumik aperineqarluni oqaatigalugu tamanna Danmarkimi allaffimmik nalinginnaasumik misissuinerunngitsoq, taamaallaalli qarasaasialerinermi ingerlaarfinnik misissuinerusoq. Tamanna tunngavigalugu Danmarkimi allaffiup pisortaqarfiata ulloq 10. januar 2003-mi suleqatigiinnermut ataatsimiititaliap ataatsimiinnerani sulisut ilisimatitsissuteqarfigai.



Tamatuminnga pissuteqartumik Danmarkimi allaffimmi sulisut ulloq 19. februar 2003-mi oqaaseqaateqarput, ullorlu taanna pisortaanerugallartoq ilisimatitsissuteqarfigalugu eqqunngitsumik tunngaveqartumik misissuinermut peqataasimallutik. Tassami erseqqissaramikku Namminersornerullutik Oqartussat Danmarkimi suliassaasa qanoq pitsaanerpaamik suliarineqartarnissaanik misissuinernut peqataarusukkamik. Kisiannili eqqortumik paasineqartussanngorlugit tamakku saqqummiunneqartassasut aamma aqqutissat eqqortut atorlugit. Tamannalumiuna aamma pissutaasoq pisortaaqatigiit ulloq 21. februar 2003-mi ataatsimiinneranni nalunaarusiap atorumaneqannginneranut.



Neriuppunga Inatsisartunut ilaasortaq Josef Motzfeldt taamatut akissuteqarnikkut apeqqutaanut akissutissarsitissimassallugu. Annertunerusumik paasisaqarusuppat naalakkersuisoqarfiga piareersimassaaq. Qujanaq.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Apeqquteqartoq Josef Motzfeldt.



Josef Motzfeldt, apeqquteqartoq, Inuit Ataqatigiit.


Qujanaq Naalakkersuisut siulittaasuata akissutigisaanut.



Ilaatigut apeqquteqarnitsinnut Inuit Ataqatigiinninngaanniit toqqammavigaarput soorunami ukiumut aningaasanut inatsiseqarfiusumut 2003-mut Inatsisartut aningaasaliissutinut inatsisigigallagaata nalaani una pisimasoq pimmat. Tassa oktoberip 17-ani inatsisaagallartumik akuersivugut, kingornalu decemberip 17-ani nutaamik taarserneqartumik, tassanilu allassimasut najoqqutaralugit pisariaqartoq, ingerlatsinermi pisariaqavissut allartinneqareersimasut ingerlannissaannut Naalakkersuisut piginnaatinneqarput.



Taamaammat inatsit matumani unioqqutinneqarsimasutut isikkoqarpoq, aammalu Inatsisartuninngaanniit arajutsisimaneqanngilaq minnerunngitsumik Naalakkersuisut siulittatasuata partiiata aningaasat siunnersortinut konsulentinullu atorneqartussat 60 mio.-t sinnerlugit ikilineqarnissaat ukioq mannaminngaanniit aallartittussatut allaat siunnersuutigereersimagaluarmassuk. Tamanna kammalaatinut siunnersortitut atuinissamut immaqa atuuttuusimannginnermat, tassami Naalakkersuisut siulittaasuata akissuteqarnermini ilumoortumik oqaatigisaa tassaavoq Namminersornerullutik Oqartussani allaffissornermi eqaallisaanermut immikkut sulisoqarpoq suliniarfik allattoqarfik Sukaq aqqutigalugu. Taakkuusussaappullu Naalakkersuisut siulittaasuata oqarneratut nutaanik tamakkuninnga allannguinissat aatsaat aallartinneqarsinnaasut susassaqartuinnit oqallisigereerneqarnerisa kingornatigut. Taamaattumik uani naalakkersuinikkut suliaqartitsisimaneq, naalakkersuinikkut atorfeqartitsinikkullu qanoq kinguneqartinneqassanersoq apeqqutigisatsinni immaqa ersernerlussimanermat akineqanngilaq. Aammalu sulisut taamatut pisariaqanngitsumik eqqunngitsumik nalunaarfigineqarlutik apersorneqarsimasut utoqqatserfigineqarnissaat Naalakkersuisut eqqarsaatigineraat uagutsinnut soqutiginaraluarpoq, qularnanngilaq aamma Inatsisartunut allanut.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Naalakkersuisut siulittaasuat.



Hans Enoksen, Naalakkersuisut siulittaasuat, Siumut.


Aap, tassa taamatut pisoqarsimanera soorunami tamatsinnut ajuusaarnarpoq. Aamma uanga nammineq naalakkersuisutut aalajangiinermi peqataasimanngilanga, pisortaqarfiup nammineq iluani ingerlanneqarsimapput, tassanilu erseqqissaassutigissavara minnerpaarpaamilluunniit politikkikkut taanna suliaq uanninngaanniit attuumaffigineqanngimmat. Tassa pisortaanerugallartup taanna iluani aaqqinneqarsimavoq, taannalu ajuusaarutigaara taamatut pisoqarsimammat.


Ukua sulisunut tunngatillugu soorunami pisortat taakkua namminneq akunnerminni naatsorsuutigaara iluarsiniassagaat. Aamma uanga nammineq siunertarisimanngisaannarpara aamma pilersaarutiginngisaannarpara ulluinnarni ingerlatsinermut, allaffissornermut nalinginnaasumik ingerlatsinermut akuliuttarnissara. Taamaallaalli politikkimi suliassanut tunngasunik akuliuttarnissarput tamatta ilisimaaraarput. Tassani oqaatigissavara ajuusaarutigigakku taamatut pisoqarsimammat. Tassa uagut naalakkersuinikkut tassani akuliutsinneqarsimanngilagut, kisiannili allaffissornerup iluani taanna ingerlanneqarsimavoq.


Taama naatsumik oqaaseqarlunga taamatut akissuteqarpunga. Aamma oqaatigereerpara ersarinnerusunik paasisaqarusuttoqarpat Naalakkersuisut siulittaasoqarfiat ammammat, tassa minnerpaamilluunniit aamma isertugassaqanngimmat, aamma isertuussiniartoqanngisaannassasoq taanna oqaatigissavarput. Qujanaq.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Apeqquteqaatinut maleruagassat najoqqutaralugit ilaasortat allat apeqqummut tassunga tunngasunik oqaaseqarsinnaapput minutsini marlunni. Immikkut aamma akuerisinnaavarput. Johan Lund Olsen.


Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit.


Qujanaq. Naalakkersuisut siulittaasuannit akissutigineqartut tusareerlugit isumaqarnarpoq Inatsisartut Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliaata suliamut matumunnga akulerunnissaanut maannakkut aamma pissutissaqarluartugut, tassami eqqumiitsorpassuarnik tupinnangaartunik pisoqarsimasoq tusarparput. Taamaattumik kaammattuutigissavara Inatsisartut Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliaat uunga suliamut ilungersunartutut isumaqarfiginartumut maannakkut akuleruttariaqalersoq, iternga tamaat, qanoq pisoqavissimanersoq misissorneqarsinnaaqqullugu, aningaasarpassuimmi maangaannartinneqarsimapput, oqaatigineqarpormi nalunaarusiaq aningaasarpassuit atorlugit suliarineqarsimasoq atorneqarsinnaanngitsoq aammalu atorniarneqalersaanngitsoq. Taamaattumik aamma nalunaarusiaq suliarineqarsimasoq taanna ataatsimiititaliamut tunniunneqartariaqarpoq aammalu tassunga atatillugu apeqqutit apeqqutigineqarsimasut sulisunut aamma ataatsimiititaliamut tunniunneqartariaqarput, minnerunngitsumillu Sila Group-ip taavalu qarasaasiaqarfiup akornanni isumaqatigiissusiarineqarsimasoq, tassa kontrakti taanna aamma ataatsimiititaliamut, tassa Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliamut tunniunneqartariaqarlutik. Tassami aatsaaginnaq Naalakkersuisut siulittaasuat oqaaseqarpoq isertugassaqanngimmat paasissutissat tamakkua tunniunneqarsinnaajumaartut.


Aamma una oqaatiginngitsoorusunnanngilaq, qanorluunniit naalakkersuutigigaluaraanni akisussaaffik imaaliallaannaq qimarratigineqaannarsinnaanngilaq oqaannarluni: Ajuusaarpunga, ajuusaarpunga.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Naalakkersuisut siulittaasuat.


Hans Enoksen, Naalakkersuisut siulittaasuat, Siumut.


Qujanaq. Johan Lund Olsenip oqaaseqarneranut pissanganartunngortitsiniaaneranut allaalluunniit immaqa nipilerlugu eqqunngitsumik iliortoqarsimanerarlugu nipilimmik oqalunnera utertilluinnaqqissaassavara, tassa aporfissaqanngilluinnaqqissaarmat sukkulluunniit uagutsinnut paasiniaasoqarnissaanut. Aamma Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliaq piumasaqassappat taanna kialuunniit unitsissinnaanngilaa. Aamma ernumassutissaqanngilluinnaqqissaarpugut uagut killilersuinissatsinnut. Sukkulluunniit ammavoq, paasiumasaqarussi aamma toqqaannartumik saaffiginnissinnaavusi pisortanut. Taakku kiffartuutissaqqaarpaasi. Qujanaq.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Anthon Frederiksen, aamma minutsit marluk.


Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.


Qujanaq. Tassa uani paasinartoq eqqumiitsoq ersertoq tasaavoq Inatsisartut aningaasanut inatsisigigallagaanni Inatsisartut akuerinngisaannik atuisimaneq. Taanna isumaqarpunga Juaap oqarneratuut aamma Tuusip oqarneratuulli misissorneqarnissaa pisariaqartoq aammalu Inatsisartut aalajangigarinngisaannik sulisitsineq akuerineqarsinnaanngimmat.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Apeqqut taamaalilluni akineqarpoq. Taavalu tullissaanut ingerlaqqissaagut. Naalakkersuisunut apeqqut: Sanaartukkat Namminersornerullutik Oqartussanit aningaasalersorneqartut piviusorsiortumik tunngaveqarluni aningaasaliiffigineqartarnissaat qanoq qulakkeerneqarsinnaava? Otto Jeremiassen, Atassut, tamatumani apeqquteqarpoq. Takanna.





















Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal.




Immikkoortoq 60




Sanaartukkat Namminersornerullutik Oqartussanit aningaasalersorneqartut piviusorsiortumik tunngaveqarluni aningaasaliiffigineqartarnissaat qanoq qulakkeerneqarsinnaava?


(Otto Jeremiassen)


Otto Jeremiassen, apeqquteqartoq, Atassut.


Siusinnerusukkut malugisarsimasara tassaasoq sanaartugassanik aningaasaliisoqartillugu aningaasaliissutit annikinaagaavallaartarnerisa tunngavianik kommunet sanaartukkanut immikkut aningaasaleeqqittarsinnaanerisa angusinnaasarfiutinnagu nammineq aningaasaliissutigisartakkatik sipporlugit aningaasaliissuteqartarnerat malunnarmat ajornartorsiutaasartoq annertooq, isumaqarnartorlu aaqqinneqartariaqartoq piviusunngortillugu. Tassami assersuutigeriarutsigu sanaartugassaq pilersaarutaasimasoq Namminersornerullutik Oqartussanik 85%-imik akilerneqassasoq, kommunemillu 15%-imik akilerneqassasoq, tassaasorlu nunaqarfinni Illu Sulliviliortitsinerit. Paasisakkalu naapertorlugit pineqartut sanaartornerit ullumikkut assut akimikkut qaffasipput.



Oqareernittuut assersuut ersarissarlugu Ikerasaarsummi Illu Sullivissamut aningaasaliisoqarpoq 1 mio.-nik Namminersornerullutik Oqartussanit, sanaartugassarli naleqarluni 4,7 mio.-nik. Taamaalilluni tassuuna takuneqarsinnaalerpoq sanaartukkamut aningaasaliisarneq piviusorsiortuunngitsoq aaqqinneqartariaqartorlu.



Nunaqarfimmut allamut aningaasaliissuteqarsimanerigaluaq peerneqarsimammat ilanngutinngiinnarpara. Qujanaq.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq.



Mikael Petersen, Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq, Siumut.


Qujanaq. Apeqqut Inatsisartunut ilaasortap Otto Jeremiassenip saqqummiussaa pineqartumut pingaaruteqarpoq, Naalakkersuisullu nassuerutigisariaqarpaat pilersaarutinik ilaanneeriarluni ilanngussisoqartarmat aningaasanut inatsimmi ikippallaartunik aningaasaliiffigineqartunik. Tamanna suliassanut kinguaattoortitseqataasinnaasimavoq, tassa suliariumannittussarsiornerup inernera pissarsiarineqareeraangat suliassap suliarineqarnissaanut aningaasaliissutitigut matussutissat naammattut pissarsiariniarlugit Naalakkersuisut aningaasaliisarnermi oqartussanut saaffiginneqqittariaqartarmata.



Taamaattumik 2002-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuutikkut sanaartugassatut suliassat aningaasanut inatsimmi ilanngunneqartarnissaannut suleriaaseq nutaaq Naalakkersuisut atulerpaat. Suleriaatsikkut siunertarineqarpoq kontokkut pingaarnikkut 80.00.80-ikkut aningaasat suliniutinik aallartitsinissamut sillimmatit aamma kontokkut pingaarnikkut 90.00.80-ikkut iluarsagassat pilersaarusiorneqarnerisa aallartinneqartarnissaannut immikkoortitat sanaartugassatut suliassat naalakkersuinikkut salliutinneqartut aallarniutaasumik pilersaarusiorneqarnerinut aningaasanik immikkoortitsisarnissaq.



Kontotigut pingaarnertigut taakkunuuna suliassaq pillugu siunnersuutip missingersuutinik piinik ilallip suliarineqarnissaanut aningaasartuutissat akilerneqartassapput. Aammattaaq ingerlatsinermut aserfallatsaaliinermullu pilersaarutaagallartut kiisalu malitsitut aningaasartuutissat aammalu taassuma malitsigisaanik aningaasaliissutissat tamakkiisumik nassuiarneqarneri suliarineqassapput. Taakku tunngavigalugit suliassat ataasiakkaat aningaasanut inatsisissatut siunnersuummut ilanngunneqassanersut imaluunniit itigartinneqassanersut aalajangiiffigineqassaaq.



Suleriaaseq taanna malikkaanni taava suliassap kingunerisassai tamakkerlugit qulaajarneqareeraangata sanaartugassap suliassap naammassiniarneqalernissaa pillugu aatsaat naalakkersuinikkut aalajangertoqartarnera anguneqassaaq.



Suleriaaseq tamanna atorneqalerpoq 2002-mut aningaasanut inatsisissakkut piviusunngortinneqarlunilu 2003-mut aningaasanut inatsisissamut Naalakkersuisut siunnersuutaatigut.



Taamaattumik ajornartorsiutit Inatsisartunut ilaasortap Otto Jeremiassenip tikkuagai qaangerneqassasut Naalakkersuisut naatsorsuutigaat.



Suleriaatsilli taaneqartup ippinnassutigaa assersuutigalugu 2003-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuummi suliassat 2003-mi pilersaarusiugassatut ilanngunneqarsimasut ukiuni missingersuusiorfiusuni malitsitut aningaasartuutitassaattut naatsorsuutigisat takuneqarsinnaanngimmata. Tamatumunnga soorunami pissutaavoq pilersaarutit suut aningaasanut inatsimmi ilanngunneqassanersut, Inatsisartunut Naalakkersuisuniit siunnersuutigineqassanersut Naalakkersuisut suli aalajangiiffigisimanngimmassuk. Tamanna aatsaat pisinnaavoq 2004-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuutip suliarineqarneranut atatillugu, tassami pilersaarutit kingunerisassaat tamakkiisut 2003-p ingerlanerani aatsaat paasineqarsinnaammata.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Apeqquteqartoq Otto Jeremiassen.



Otto Jeremiassen, apeqquteqartoq, Atassut.


Naalakkersuisup apeqquteqaatigisannut paasinnilluartumik akissuteqarneranut qujavunga akissuteqaallu tunngavigalugu saqqummiussaq malinnaavigeqqissavara. Qujanaq.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Tulliuppoq apeqquteqaat immikkoortoq 80: Isumaginninnerup iluani sulisut sulinermi atugaannut tunngatillugu Naalakkersuisunut apeqqut. Tassani apeqquteqarpoq Asii Chemnitz Narup, Inuit Ataqatigiit.























Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal.




Immikkoortoq 80




Isumaginninnerup iluani sulisut sulinermi atugaannut tunngatillugu Naalakkersuisunut apeqqut.


(Asii Chemnitz Narup)



Asii Chemnitz Narup, apeqquteqartoq, Inuit Ataqatigiit.


Inuit Ataqatigiinninngaanniit apeqqutit sisamat saqqummiutsinnagit tunngavilersuutigut siulliutilaassavakka. Tassa Inuit Ataqatigiit kissaateqarnerat siunnersuuteqarnerallu naapertorlugu Naalakkersuisut suleqatigiissitaliorput isumaginninnerup iluani sulisut sulinermi atugaannik qulaajaalluni misissuisussamik. Suleqatigiissitap nalunaarusiani Naalakkersuisunut tunniuppaa ukiakkut 2002-mi, tamatumalu kingorna nalunaarusiaq nassuiaatitut ilusilerlugu Inatsisartunut ilaasortanut agguaanneqarluni.



Inuit Ataqatigiinni nalunaarusiaq assigiinngitsutigut soqutiginartuutipparput, naatsorsuutigilluinnarparpullu paasissutissat saqqummiunneqartut ungasinnerusoq isigalugu siunnerfeqarluartumik isumaginninnermik ineriartortitsinissamut tunngavisseeqataajumaartoq. Taakkulu tunngavigalugit apeqqutit sisamat Naalakkersuisunut ingerlatippakka ukuusut:



Siulleq: Paaserusuppara Naalakkersuisut qanoq iliuuseqalersaarnersut isumaginninnerup iluani sulisut akissarsiaasa sulinermilu atugaasa pitsanngorsaaviginissaat anguniarlugu?



Apeqqutit aappaat: Suliniutigiumaakkat taakku qanoq pingaarnersiorlugit tulleriinnilerniarneqarpat?



Pingajuat: Piffisaq qanoq sivisutigisoq atorlugu pitsanngortaasaasussatut takorloorneqartut piviusunngortinniarneqarpat?



Sisamaattut: Isumaginninnerup iluani sulisut atugaat pillugit nassuiaatip paasissutissiinera Naalakkersuisut naliliinerat tunngavigalugu amigaateqarpa? Taamaassimappallu Naalakkersuisut qanoq iliorniarpat?


Qujanaq.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Tamatumunnga akissuteqassaaq Ilaqutariinnermut Naalakkersuisoq.



Ruth Heilmann, Ilaqutariinnut Peqqissutsimullu Naalakkersuisoq, Siumut.


Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortamut Asii Chemnitz Narup-imut isumaginninnerup iluani sulisut sulinermi atugaannut apeqqummut qujanaq.



Piffissaq iluatsillugu oqaatigerusuppara isumaginninnerup iluani sulinermi atugarisat pillugit nassuiaat assut soqutiginartikkakku aammalu isumaqarlunga paasissutissarpassuarnik imaqartoq.



Sulinermi atugarisat pitsanngorsaaffigineqarnissaannut arlalitsigut suliniuteqarnissamut nassuiaat sakkussaalluarpoq aammalu nassuiaammi suliareqqiinissamut arlinnik inassuteqaateqarluni.



2002-mi ukiakkut nassuiaatit malitseqartinneqarnissaanik sulineq aallartinneqaraluarpoq. Tamannali unitsikkallarneqarsimavoq Inatsisartut qinersinissamut nalunaaruteqarneq aammalu nutaanik Naalakkersuisunngortitsisoqarnera pissutaalluni.



Naalakkersuisoqarfimmi isumaginninnerup iluani sulinermi atugarisat pillugit nassuiaat susassaqartut peqatigalugit eqqartoreerlugu nassuiaat malitseqartinniarlugu Naalakkersuinikkut suliniutaasut aallartinneqarput.



Suleqatigiissitat marluk pilersinneqarput KANUKOKAmit aningaasaqarnermut pisortaqarfimmit, kultureqarnermut ilinniartitaanermut ilisimatusarnermut ilageeqarnermullu pisortaqarfimmit aallartitat peqataatinneqarlutik.



Suleqatigiissitap siulliup misissuataassavai akissarsiat atorfeqarnermilu atugassarititat pillugit inassuteqaatit suleqatigiissitallu aappaata misissussallugit inassuteqaatit aaqqissugaanermut ilinniartitaanermut pikkorissartuarnermullu tunngassuteqartut.



Suleqatigiissitat takkua marluk tamarmik maannakkorpiaq suliniutigineqarsinnaasut sammissavaat. Kiisalu ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu iliuusissanik iluarsaaqqinnermilu suliaqassallutik.



Naluneqanngitsutut Inatsisartunut ilaasortaanerma aamma nalaani najugaq qimagunnagu ilinniartitaaneq pillugu siunnersuuteqartarsimavunga. Taamaattumik siullertut pingaartinneqarpoq suleqatigiissitap aaqqissugaanermut ilinniartitaanermut pikkorissartuarnermullu tunngassuteqartuni suliaqartup najugaq qimannagu isumaginninnermi perorsaasutut ilinniartitaaneq pillugu piffissami qaninnermi siunnersuuteqarnissaa.



Siunertaavoq ilinniartitaanerup januarip aallaqqaataani 2004 aallartissinnaanisaa. Taamaalilluni naatsorsuutigineqarpoq aallarnisarneqassasoq sulisut najugaqarfianni isumaginninnerup iluani ilinniartitaanerup qularnaarneqarnissaa.



Isumaginninnerup iluani kivitsisoqarnissaa nassuiaammi pisariaqartutut tikkuarneqarpoq. Taamaattumik ungasinnerusoq isigalugu eqqarsaatigineqarpoq najugaq qimannagu ilinniartitaaneq tamatumunnga qularnaareqataassasoq.



Inassuteqaatit ilai aqqissugaanernut ilinniartitaanermut pikkorissartuarnermullu tunngassuteqartut pillugit suleqatigiissitaq iliuuseqarnissamut pilersaarusiamik siunnersuusiussaaq.



Akissarsiat atorfeqarnermilu atugassaritat pillugit suleqatigiissitaq iliuuseqarnissamut pilersaarusiamik siunnersuusiussaaq. Akissarsiat atorfeqarnermilu atugassarititat pillugit suleqatigiissitaq taamatuttaaq iliuuseqarnissamut pilersaarusiamik siunnersuusiussaaq.



Sulinermi piffissalersukkamik pilersaarusiaq piffissami qaninnermi naammassiniarneqassamaarpoq suleqatigiissitani qulaajarneqareerpata inassuteqaatit piviusunngortinneqarnissaanut piffissat suut piviusorsiornersut.



Naalakkersuisut nassuiaatip malitseqartinnissaa pingaartippaat. Sulinermi atugarisat pitsaanerit isumaginninnerup iluani sulisunut pingaaruteqaqimmata. Taamaattumik kingusinnerusukkut upernaap ingerlanerani annertunerusumik malitseqartitsinermi sulianik paasissutissiinissamut Naalakkersuisut qilanaarput. Qujanaq.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Taava apeqquteqartoq. Asii Chemnitz Narup.



Asii Chemnitz Narup, apeqquteqartoq, Inuit Ataqatigiit.


Naalakkersuisut akissutaanut qujanaq. Tassa nalunaarusiami paasisat soqutiginartut arlaqangaatsisarput aammalu ullumikkut isumaginninnerup iluani sulisut ikinngitsut inuusukkunnaarmata tassani erseqqissumik oqaatigineqarpoq.



Taanna immikkut Inuit Ataqatigiinni uniffigillatsiarsimavarput isumaqaratta assigiinngitsunik aamma eqqarsaatissiisoq. Aamma pisussaaffiliisoq imaluunniit pisussaaffiliisut paasissutissat taakku.



Taakkorpiaammata aamma inuusukkunnaartut misilittagaqqortuutut aamma oqaatigisariaqartut. Taamaammat ukiut amerlasoorsuunngitsut qaangiuppata taakkua soraarninngortussaasut ilimagisariaqarpoq.



Tamannaannarluunniit tunngavigalugu isumaginninnerup iluani sulinerup pilerinartunngortinneqarnissaa pingaaruteqarluinnartuusorivarput.



Aamma inuusuttunut inulerineq pilerinartunngortinneqartariaqarpoq. Taamaaliunngikkutta sulisussaaleqineq suli annertunerulissasoq takorloorsinnaagatsigu. Taamaattumik qilanaarissavarput suleqatigiissitat taakkua marluk sukumiinerusumik timitaliinissamut pilersaarutaat upernaap ingerlanerani saqummiunneqarnissaat eqqarsaatigalugu.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


  Ilaqutariinnermut Naalakkersuisoq Ruth Heilmann.



Ruth Heilmann, Ilaqutariinnermut Peqqissutsimulu Nalakkersuisoq Siumut.


Qujavunga akissuteqaatiga naammagisimaarneqarmat. Aamma ilumoorpoq maannakkut isumaginninnerup iluani sullissisut aamma amerlarsoorsuit utoqqaliarsaalermata taamaattumik aamma soraarninngussamaarlutik ilarpassui.



Taamaattumik aamma nutaanik isertoqarnissaa eqqarsaatigalugu ilumoorpoq Asii pilerinartunngorsaaneq tassani ilanngullugu suliarineqartussaasammat. Pingaartumillu aamma nunaqarfiit eqqarsaatigalugit isumalluarnarpoq aamma nunagisaq qimannagu tassani nalunnginatsigu nunaqarfinni aamma isumaginninnermut sullissisut oqimaatsorsioqisut.



Tassuunakkut aamma ilinniartitaanikkut, ilinniartitaaneq aqqutigalugu qularnanngitsumik aamma periarfissinneqassammata nunaqarfinniit amerlanerusut amma ilinniagaqarnissamut taamaalillutik. Qujanaq.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Taamaalilluni apeqquteqaat taanna naammassivoq.



Taava tulliuppoq nunatsinni matoqqasunik parnaarussiveqalernissaq apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamut siunnersuut, siunnersuuteqartuuvoq Per Rosing Petersen. Takassa.



Ullut ataatsimiifiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003 nal.




Immikkoortoq 64



 


Nunatsinni matoqqasunik parnaarussiveqalernissaq apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamut siunnersuut.


(Per Rosing-Petersen)



Per Rosing-Petersen, siunnersuuteqartoq, Siumut.


Qujanaq. Aallartitsinnanga oqaatigilaassavara oqaatsit ataasiakkaat allanngortitilaarnikuugakkit una siunnersuusiara siornaak 2000-timinngaaneersuunera pissutigalugu.



Imaapporlu: Nunatsinni parnaarussivinnik matoqqasunik pilersitsinissaq pillugu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissami siunnersuut.



Danmark-imi takornartaanngilaq politikkikkut suliaqartut nunanit allanit danskinik parnaarusaasimasunik angerlatitsiniarlutik annetuumik suliniuteqartarnerat.



Ukiut kingulliit pisimasut qiviaanarutsigit Tailand-imilu aamma Venesuila-mi danskit parnaarussaasut annertuumi ilaatigut diplomatii aqqutigalugu arlallit angerlartinneqartarput.



Taamatut diplomatii atorlugu iliuuseqarnernut tunngaviutinneqartut parnaarusimaneqartup nunagisaani nunamilu pillaatissinneqarfigisaani kultur-ikkut oqaatitsigullu annertuumik assigiinngissuteqartoqartarnera.



Nunami parnaarusimaneqartup oqaatsini kultur-imullu ilisimasaqarfiginngisaani parnaarusimaneqartullu ilaquttaminit ikinngutiminillu tikeraarneqarnissamut mattussimaneqarfigisaani parnaarusimaneqarfigisaani inuppalaartuunngilaq.



Taamaammat danskit oqartussaasuinut danskillu politikkerit nunani allani parnaarussanik nunani aallani Danmark-imi parnaarusimaneqartussanngorlugit suliniuteqartarnerat nuannaarutissaavoq malitassaqartitsillunilu.



Nalunnginneqartutuut ukiut 24-ingajaat matuma siorna Namminersornerulerpugut akisussaaffiillu killilimmik amerlassusillit tiguneqarsimallutik, danskillu eqqartuusiveqarfimmik tigumminniinarusussimallutik, ullumimullu suli tamanna tigummillugu.



Tamanna tunngavigalugu kalaaliulluni soqutiginaateqanngitsuunngilaq inuiannik kalaallinik aallaavillit danskit parnaarussiviini inissinneqaraangata inatsiseqarnermut ministereqarfiup suliassani akisussaaffinilu qanoq naamassisarnerai paasisaqarfigissallugu.



Taassuma saniatigut aamma illoqarfinni tamaginni politeeqarfiusuni isertitsivilinni ilaatigut ullut arlarlugit mattussisimasarnerit ilanngunneqarsinnaalluarput. Pissutsit taakkartukkakka 1994-simili eqqartuusiveqarnermut ataatsimiititaliarsuup suliaanut ilaapput.



Aamma eqqaamasakka malillugit Amnesti International-ip Danmark-ip naalagaaffianut isorinnissut apuunnikuuaa. Pissutsimmi pineqartut inuit pisinnaatitaaffiinut napertuutinngilluinnarmata. Taamaakkaluartoq susoqarpa? Aaqqiisoqarpa? Naamik.



Kalaallit inuiaat uagut ikittunnguuvugut, taamaattumik inuup ataatsip nalinga inuiannguanut uagutsinnut annertuummik malunnaataasarpoq, inuiassuarnut allanut inuttuunnut naleqqiulluta.



Taamaattumik oqartariaqarpugut danskit tungaaniit manna tikillugu aaqqeerusussuseqannginneq akuerineqarsinnaanngilluinnartoq massa illua-tungaatigut danskit oqartussaasui pisinnaarsartik malillugu qallunaat nunani allani parnaarusimaneqartut ikiorniarlugit iliuuseqarfiginiartaraat.



Piffissanngunnginerpoq naalakkersuisut iliuuseqarnissaannut? Utaqqeqqinnissatsinnut tunngavissaqanngilluinnarpugut, inuttullu inuiattullu amma akissaqanngilluinnarpugut, isumagalu malillugu Naalakkersuisut pisussaffigaat Danmark-ip naalagaaffiata pisussaaffini naammassisinnaanngippagit sakkortuummik piumasaqassalluni.



Soorunami pinerluttoq pineqaatissinneqassooq. Kisianni marloriaammik pillarneqartariaqanngilaq nunagisaq qimallugu parnaarussaanikkut. Danmarkip pissutsit taamaattut danskinut akuerinartinngilluinnarpai. Sooq taava kalaallinut akuerinartissavai?



Inatsisartut siulittaasoqarfiata folkitingimi siulittaasoqarfiata ataatsimiinerani siornaak sinniisussatut peqataaninni malunnarsorinarpoq iliuuseqarnissamut nunatta Naalakkersuisuininngaaniit qisuariartoqarnissaa pisariaqarluinnartoq.



Pisariqartitsineq suli annertusiartormat aammalu Amnesti Internationalip kalaallit nunaani matoqqasumi parnaarussivimmik pilersitsisoqarnissa taperserlugu oqaaseqareermat siunnersuutiga saqqummiuteqqippara. Qujanaq.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Tassungalu akissuteqassaa Naalakkersuisut Siulittaasuat.



Hans Enoksen, Naalakkersuisut siulittaasuat, Siumut.


Qujanaq. Parnaarussivimmik matoqqasumik piaarnerpaamik nunatsinni pilersitsisoqartariaqarneranik siunnersuuteqartoq Naalakkersuisut isumaqatigaat. Danmarkimut nunatsinnullu isornartuuvoq nunatsinni innuttaasut nunaminnit kulturiminnit ilaquttaminnillu kilometerit tusindtinit arlalinnik ungasissuseqarlutik parnaarussivinni parnaarussaaqqasariaqartarnerat.


Danmarkip akisussaaffigaa nunatsinni pillaatissinneqarsimasut naleqquttumik parnaarusimaffigineqarnissaassa qularnaarneqarnissaa nunatsinnilu akisussaaffigaarput pinerluuteqarsimasut pilaagaareernerminni nunatsinni ulluinnarni nalinginnaasumik inooqataaleqqitsinniarneqarnissaat.


Nunatsinni parnaarussivimmik matoqqasumik pilersitsinissaq pillugu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamut Inatsisartunut Ilaasortap Per Rosing-Petersenip siunnersuutaata oqaluuserineqarnisaanut atugassatut inatsisinik atortitsinermut ministeriaqarfik Naalakkersuisut oqaaseqartissimavaat. Oqaaseqaat akissuteqaammut matumunnga ilanngunneqarpoq.


Naalakkersuisut iluarisimaarlugu eqqaamasassatut tigusimavaat parnaarussivimmik matoqqasumik nunatsinni pilersitsisoqarnissa eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliarsuup siunnersuutigilersaarmagu eqqartuussiveqarner pillugu ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaa folketingemi aamma Inatsisartunit oqaluuserineqareerpat sanaartugassatut pilersaarutip pingaaruteqartup taassuma piareersaaffigineqarnera aallartinneqaqqullugu Naalakkersuisut inatsisinik atortitsinermut ministeriaqarfik maannangaaq kajumissaassavaat.


Parnaarussiuviup matoqqasup nunatsinni sumi inissinneqarnissaanut aalajangiinissamut tunngavissiap ilusilersornerani danskit oqartussaanik suleqateqarnissaq Naalakkersuisut piareersimaffigaat.


Naalakkersuisut pingaartittorujussuuvaat apeqqutip taassuma sukumiisumik isumaliutersuutigineqarnissaa. Taamaalilluni parnaarussivik nunatsinnut illoqarfimmullu inissisimaffigilisagassaminut iluaqutaalerniassammat.


Taamatut oqaaseqarlunga Inatsisartut oqallinnissaat pissangallunga qilanaaraa. Qujanaq.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Partiit oqaaseqartuinut taava aallartippugut. Siulliulluni oqaaseqassaq Enos Lyberth Siumut.


Enos Lyberth, Siumup oqaaseqartua.


Qujanaq. Inatsisartunut Ilaasortap Per Rosing-Petersen oqallisissatut siunnersuutaa Siumumiit soqutiginartutut suliassatulli ilungersunartutut aamma isigaarput.


Nuannaarutigaarput eqqartuussiveqarnermi ataatsimiititaliarsuarmi suliuniutissatut siunniunneqartussatullu naatsorsuunneqareersimammat. Naalakkersuisullu tamanna aamma eqqumaffigigaat akissutaanni paasisinnaavarput.


Nunatsinni matoqqasumik parnaarussiviliortoqarnermut peqqutaasut apeqquteqartup qaqilereerpai. Parnaarussiviit matoqqasut pisariaqartinneqarnerat politiit pinerluttaalisitsisullu suliaasa amerliartuinnarnerannut ilutigalugu tamanna aamma malugisinnaavarput.


Ajuusaarnartuuvoq nassuerutigissallugu inuiaqatigiit ineriartornerat ilutigalugu aamma parnaarussiviit pinngitsoorsinnaajunnaarsimagatsigit. Tamanna inuiaqatigiit peqqiilliornitsinnut aamma ersiutaavoq.


Apeqqutilli iluanni aamma Siumumi pingaartipparput nunarput parnaarussiviliorfiginiaannarlugu sanaartorfigineqassanngimmat.


Akerlianilli pinaveersaartitsinermut suliniarnerit suulluunniit nukittorsartariaqarpagut, soorlu pitsaaliuinerup siusinnerusukkut pilersaarusiukkamik suliuniutigineqartarnerisigut imigassamik ikiaroornartumillu atuinerit ilaalu ilanngullugit atornerluininngortartut kingunerannik parnaarussaasariaqartartut ikinnerpaaffissaamiitinneqartuarnissaat.


Taamaattumik Siumumiit erseqqissumik inaasutigissavarput Danmarkimi Naalakkersuisut pisussaaffilerneqarnissaat ilungersuutigineqaqqullugu. Siunissami matoqqasumik parnaarussaqalernissaq allaqquttussaajunnaarpoq, piaartumik sananeqarnissaa Naalakkersuinikkut anguniarneqassasoq kaammattuutigissavarput.


Taamatut oqaaseqarluta apeqquteqaatip soqutiginartup oqallisigineqarnissaanik tapersiivugut minnerunngitsumillu aamma inuiaqatigiit nunatsinniittut oqalliseqataalluaqqullugit kissaatigalugulu piumasaraarput. Qujanaq.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Tulliulluni oqaaseqassaaq Henriette Rasmussen Inuit Ataqatigiit.


Henriette Rasmussen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.


Inuit Ataqatigiit arajutsisimanngilaat sakkortuumik pinerluuteqarsimasut pineqaatissinneqartarnerat nunatsinni pinnani Danmarkimili parnaarussivinni inissinneqartarnerat annertuumik equngassuteqartoq.


Inuit pineqartut sakkortuumik misigitinneqaannaratik aammali tamatumuuna nunatta inuit pisinnaatitaaffiinik unioqqutitsisutut uparuartorneqartarneranik kinguneqartarsimavoq.


Pingaartumik pinerluttaalisitsinermik inatsit nunatsinnut atuuttoq matoqqasumik parnaarussiviliornikkut tunngavimmigut allanngortittariaqarneranik kinguneqartussaavoq.


Tassani pineqarpoq inatsisip tunngavimmigut siunertarimmagu pinerlussimasunik pillaaneq pinnagut pineqaatissiinerli inuiaqatigiinnut akuujuarnissamik uteqqinnissamillu siunertaqartoq matoqqasumik parnaarussiviliornikkut innarlerneqartussaammat.


Inuit Ataqatigiit isumaqartuarpugut pinerlussimasut pineqaatissinneqarnermikkut perorsarneqarluartareerlutik inuiaqatigiinnut akuleruteqqinnissaannut siunertat pitsaanerpaasut. Tamannarpiarlumi pissutigalugu eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliarsuarmi apeqqut tamanna qulaajarneqassasoq ukiorparujussuanngortut matuma siorna innersuussimavarput.


Ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaa upernaaq manna saqqummertussaq pappiarani apeqqutaammut uunga tunngatillugu agguaanneqarsimasuni issuarneqarsimavoq. Tassani ilaatigut takuarput matoqqavinngitsumik isertitsiviliortoqarnissaa Nuummi siunniunneqarsimasoq.


Tassani sakkortuumik pinerluuteqarsimasut pineqaatissinneqarsimanermi nalaani katsorsaasunut immikkut ilisimasalinnut ungasissumiinnginnissaat anguniarneqarpoq. Aammalu tassa taakkua suliffissaqarnissaat tassa isertitsivimmiittut suliffissaqarnissaat.


Inuit Ataqatigiinni isumaqarpugut tamakku siunertat neriunartoqartut aammalu Inatsisartuni eqqartuussiveqarneq pillugu isumalioqatigiissusiaq utaqqimaassagipput tamanna pillugu aalajangiitinnata.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Tulliulluni oqaaseqassaaq Jensine Berthelsen, Atassut.


Jensine Berthelsen, Atassutip oqaaseqartua.


Nunatsinni parnaarussivimmik matoqqasumik pilersitsinissaq pillugu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamik Inatsisartunut Ilaasortap Siumumeersup Per Rosing-Petersen siunnersuutaa Atassummit misissoreerlutigu imatut oqaaseqarfigissavarput.


Per Rosing-Petersenip oqallisissiamini assersuutigaa danskit nunanit allaniittunik, nunani allaniitillutik pinerluuteqarsimasut taamaalillutillu nunami pinerluffigisaminni parnaarunneqarsimasut Danmarkimut angerlartinneqarnissaat siunertaralugu suliniuteqartoqartartoq tamannalu malitassaqqissutut siunnersuuteqartup tikkuarpaa.


Atassummiilli isumaqarpugut assersuut imaaliallaannarlugu maannakkuugallartoq nunutsinniit malissinnaanngikkipput. Nunatsinnimi matoqqasunik parnaarussiveqanngilagut. Nunatta avataaniit pinerluuteqarsimasut angerlarteriarlugit isertitsiffigisinnaasatsinnik.


Ulloq taanna matoqqasumik parnaarussiveqalerutta qularutiginngilara Naalakkersuinikkut tamanna sulissutigineqartalerumaartoq.


Matoqqasumilli nunatsinni parnaarussiveqalernissarput eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliarsuup peqqissaartumik suliarereerlugu innersuussutigaa. Ilisimaneqartutullu eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliarsuup sulinini siorna septemberimi naammassivaa. Tullinnguuttorlu tassaalerpoq eqqartuussiveqarnermut ataatsimiititaliarsuarmit innersuussutit tamakkiisut saqqummiunneqarpata nunatsinni Inatsisartut Naalakkersuisut aammalumi suliassaqarfimmik tigumminnittut tassalu danskit Naalakkersuisuisa akornanni isummerfigalugulu aalajangersaaviginiarneqarnissaa.


Suliaq imaannaanngitsuuvoq matoqqasumillu parnaarussiveqalernissaq ullormiit ullormut pisinnaanngilaq. Sulisussat parnaarussanik paarsiinaratik aammali katsorsaasinnaasut eqqarsaatigalugit ajornartorsiutaasinnaasussat pinaveersimatinniarlugit iliuusissat parnaarussiviup isumannaallisarneqarnermigut sinaakkutissai qulakkeerniarlugit iliuusissat allallu matoqqasumik parnaarussiveqarnerup ingerlatsinikkut nassatarisaanik sillimaffigisassat qulaajagassaapput.


Minnerunngitsumillu aningaasatigut naalagaaffiup isumagisaata ilaanik tigusinikkut qulakkeerinninnissaq isumaarniagassaavoq.


Tamakkuupput suliassat eqqartuussiveqarnermut ataatsimiititaliarsuup peqqissaarluni suliarisai innersuussutigisaalu tigummineqalerpata Naalakkersuinikkut isumannaarniagassat.


Matoqqasumillu parnaarussiveqalernissaq pillugu aqqutissiuussinitsinni misigissutsikkut aalassaataasinnaasut pinngitsoortinniartariaqarpagut. Soorunami nalunngilarput tamatta sakkortuumik pinerluuteqarsimasut taamaalillutillu matoqqasumik parnaarussivimmiittariaqartartut inuiaqatigiinni peqataaqqilersinnaanissaat sapinngisaq naapertorlugu sulissutigiuarneqartariaqarmat.


Taamaattorli oqaatigeqqissavarput matoqqasumik parnaarussiveqalernissaq peqqissaarluni suliassaammat piffissaq pisariaqartoq atorlugu suliarineqartariaqartoq.


Qularutigineqassanngilarlu isumaliutissiissut tassa eqqartuussiveqarnermut ataatsimiititaliarsuarmit isumaliutissiissut takkuppat innersuussutigineqartut pillugit Atassummit tamakkiisumik suleqataassagatta.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Tulliulluni oqaaseqassaaq Astrid Fleischer Rex Demokratinit.


Astrid Fleischer Rex, Demokratit oqaaseqartuat.


Qujanaq. Apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamut siunnersuut Demokratit tungaaninngaaniit imaattumik apeqquteqaammut oqaaseqaateqassuugut.


Aallarniutigalugu apeqquserusuppara kalaallinut qallunaat nunaanni parnaarussaasunut qallunaallu nunaanni inuit oqartussaaffiinik soqanngingajattuni parnaarussaasunut qallunaanullu nunani inuit oqartussaaffiini soqanngingajattuni parnaarussaasunut assersuutigisat.


Qallunaarpassuimmi nunani taaneqartuni parnaarussaasut eqqartuunneqartarmata uagut eqqartuussisarnitsinnut naleqqiullugu najoqqutalunnerujussuarnik.


Saniatigullu nunani taakkunani pillaasarnerit pinerlussimanernut naapertuuttuusarmata, parnaarussiviillu inuuffigiuminaatsuusarlutik.


Taamaattuminguna Danmarkip pillakkat nunani allaniittut angerlartinniartarai. Parnaarussiviit iluani oqaatitsigut inuussaatsikkut allaanerunertik pillugu pillagaqatiminnut sulisunullu akuliunnissaminnut ajornartorsiornerat pivallaanngikkaluarlugu.


Kalaallit Danmarkimukartinneqartarput malittarisassat aallaavigalugit taakkulu atuutsinneqartarput. Taanna taavara oqaluuserisaq ima nipeqaleqqunagu Danmarki Kalaallit Nunaanni eqqartuussisarneq soqutiginngikkaa innuttaannanilu soqutigai.


Oqaluuserisarlugu pineqartuinnut tunngaqqullugu tassa kalaallit Danmarkimi isertitsivinniittut.


Taama oqareerlunga siunnersuuteqartoq taperserusuppara oqarmat peqqarneeqimmat nunagisaq ilaquttallu ungaseqalugit parnaarussaasarneq. Taassuma allanngortinneqarsinnaanera aallaavigalugu misissortariqarsoraara.


Ingerlaqqinnginninni siunnersuuteqartumut erseqqissaqquvara, erseqqissaqquvakka isertitsiviit matoqqasut qallunaat naalagaaffianniit pilersinneqassanersut imaluunniit eqqartuussiveqarnerq nunatsinniilerpat aatsaat isertitsiviit matoqqasut sananeqassanersut.


Uanga paasiuminaatsikkakku arlaat illit piumasarinerit. Kisianni maannakkut pissutsit uanga aallaaviginiarpakka nalunngikkaluarlugu Naalakkersuisooqatigiit isumaqatigiissumminni eqqartuussiveqarnerup nunatsinni tiguneqarnissaa tunngavigigaat.


Aallaavittut Naalakkersuisut Demokratiniit malilluarsinnaavagut oqarmata isertitsivimmi matoqqasumi nunatsinni pilersitsinissamik eqqartuussiveqarnermi ataatsimiititaliarsuup siunnersuusiorusullugu kissaataa iluarinartimmassuk.


Kisiannili tassani ernumagalutigu sulisussaqarniarnikkunaasiit tulluuttunik peqanersugut sakkortuumik pinerluuteqarsimasut inuillu navinarnartorujussuit paarinissaannut. Tassa tarnip pissusaannik nappaataanillu ilisimasalinnik inulerisut allarpassuillu taakkorpiaammatami nunatsinni sulisussatut amigaatigiuakkagut.


Toqqissisimanartinngilarpummi isertitsivimmiittut qanoq pineqarnissaat sulisussanik tulluuttunik peqanngikkutta.


Naalakkersuisut siulittaasuat qinnuigerusppara ajornartorsiut taanna oqaaseqarfigeqqullugu. Siunnersuuteqartup aamma uparuarpaa politeqarfinni ullut arlerlugit parnaarusimaneqartarneq sivikillisarneqassasoq inatsisinik unioqqutitsinerummat.


Taamaattoqarsimappat pissusissamisuunngitsoqarpoq pinngitsooratami inatsisit tassani atuuttut eqqortumik atuutsittussaassagatsigit.


Tassunga erseqqissarlugu ilanngukkusuppara isornartoqartillugu una, parnaarussivinni pissutsit atugassarititaasut. Parnaarussivippassuit oqaatigineqartartut malillugit malittarisassanik atuuttunik maleruaanngillat. Taaginnarsinnaavakka init isertitsisarfiup mikissusaat qaamanikinnerilu.


Paaserusunnaraluarpoq ajornartorsiutit taasakka qanoq annertutiginersut. Annertussusaallu paasineqarpat qallunaat nunaannut saqqummiunneqartariaqaraluarlutik.


Naalakkersuisut Siulittaasuat qinnuigerusuppara ajornartorsiut taanna nassuiaateqarfigeqqullugu. Tassalu Demokratit apeqqutaat aallaavigalugu, apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamut siunnersuummut oqaasererusutavut. Qujanaq.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Demokratit oqaaseqartuanut Astrid Fleischer Reximut qujavugut, taavalu massakkut Anthon Frederiksen Kattusseqatigiit takanna.


Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.


Qujanaq. Inatsisartunut Ilaasortap Per Rosing-Petersenip siunnersuutaa Kattusseqatigiit sinnerlugit imaattumik oqaaseqarfiginiarpara.


Siunnersuuteqartup tunngavilersuutai paasinartut aamma soorunami suli allanik amerlanerusunik peqarsinnaagaluartut erseqqipput. Aamma taakkua uppernarsisippaat danskit inuiattut uagutsinnut kalaallinut aamma qanoq suusupaginnitsigisinnaaneri. Minnerunngitsumik kulturerput oqaatsivut eqqarsaatarserpullu aamma eqqarsaatigalugit.


Immaqaluunniit isumaqaannartarnerput øh= kalaallit 1953-mi inatsit tunngaviusoq allanngortinneqarmat uagutsinnut danskinut ilanngunnikuugamik danskisut eqqarsartaaseqalersimassaput. Danskit kulturia oqaasii allallul danskit ileqqui atuinnartussagigut.


Kisianni qularinngilara kialluunniit danskit takusinnaallugulu paasisinnaassagaat Kalaallit Nunarput europamiit 4.000 kilometerit sinnerlugit ungasitsigimmat. Aamma kalaaleq imaaliallaannarlugu danskinngortinneqarsinnaanngimmat. Kulturi oqaatsit nerisat ileqqullugu assigiinngitsut aamma eqqarsaatigalugit.


Taamaattumik assut nuannaraara siunnersuuteqartup eqqaammagu danskit nunani allani parnaarussaasartut pillugit danskit Naalakkersuinermik suliaqartut ilungersorlutik sulissuteqartarmat taakkua Danmarkimut utertinneqarnissaat pillugit.


Ilanngullugu eqqaanngitsoorusunngilara danskit oqaatsiminnik pingaartitsinerat aamma nunatsinni malinneqartariaqarluinnarmat tassami nalunngilarput danskit politikkeriisa sakkortuumik piumasaqaatigisarmassuk inuiaat allat Danmarkimut nunasisimasut pinngitsooratik ilinniagaqartariaqarnerat.


Tamatta takorloorsinnaagunarparput kalaaleqativut pillagaallutik Danmarkimi matoqqasumi parnaarussivimmiitinneqartut ilaat danskit oqaasiinik pisinnaassuseqanngitsut, pisinnaassuseqanngitsunik ilallit aammalu ilaat siornatigut Danmarkimiissimanngisaannartut avatangiisinut takornarluinnakkaminnut mattunneqarlutik inissinneqartarnerat inuit piginnaatitaaffiinut naapertuutinngilluinnartumik atugaqarlutik iliorfigineqartarnerat inunnut taamatut pineqartunut soorunami sutigut tamatigut sakkortusinnaammat.


Oqartoqarsinnaavoq inuit taamaattut parnaarunneqartut namminneq pisuussutigigaat aap pinerlussimanerit pillugit pillarneqarnissaat Kattusseqatigiinniit soorunami pissusissamisoortutut taamaattussatullu isumaqarfigaarput.


Kisianni inuit nunamut allamut aallartillugit pillaasarneq iluarsineqartariaqarpoq. Tassa nunanitsinni matoqqasumik parnaarussiviliornikkut tamanna naammassineqartariaqarluni.


Tassami namminiilivinnissatsinnut pissutsit taamaattut aamma iluarsereertariaqarput. Tamannalu Naalakkersuisut piaartumik danskit Naalakkersuisuinut saaffiginnissutigisariaqarpaat.


Nalunngilarali aamma nunatsinni eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliarsuup suliaq manna pillugu sulissuteqarsimasoq. Taamaammat ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutissaa aamma Inatsisartunut saqqummiunneqartussaq qanoq imaqarumaarnersoq pissanganartuusussaavoq. Kisianni siunnersuuteqartup oqarneratuut utaqqiinnartoqarsinnaanngilaq.


Taamatut oqaaseqarlunga siunnersuut taperserpara.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Qujavugut Anthon Frederiksen Kattusseqatigiinninngaaniit taavalu massakkut oqaaseqassaaq Per Rosing-Petersen Siumut, siunnersuuteqartoq.


Per Rosing-Petersen, siunnersuuteqartoq, Siumut.


Qujarusuppunga oqaaseqartunut minnerunngitsumik aamma Naalakkersuisut Siulittaasuata ersarilluinnartumik aamma oqariartuutaanut.


Una ilanngussaa inatsisit atortinneqarnissaanut ministeriminngaaneersut annertunerusumik oqaaseqarfigissanngilara tassami annertunerusumik erseqqissaaginnarmat pissutsit qanoq ittuuneranik.


Kisiannili aamma immikkut maluginiarpara pissutsit taamaannerani apeqqutilliinera isumaqatigigaat aammalu taamannak eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliarsuup toqqammavigalugu aalajangiinissaq utaqqiinnarnagu maannangaaq piareersaasoqareertariaqartoq.


Aammalu tamanna erseqqissumik oqaaseqartut arlallit kaammattuutigaat. Ilaatigut Enos Lyberth Siumut sinnerlugu oqaaseqarnermini aamma tamanna eqqaagaa ersarissumik taanna piaartumik sananeqarnissaa Naalakkersuinikkut anguniarneqassasoq.


Neriuppungalu aamma tamanna Naalakkersuisut sinnerlugit Hans Enoksenip pimoorullugu sulissutigiumaaraa.


Enos Lyberthip oqaasianut aamma assorujussuaq qujavunga.


Inuit Ataqatigiit Henriette Rasmussenip oqaatiginiagai assigiinngitsut uani malugisinnaasakka malillugit pingaartipaat ataatsimiititaliarsuup taanna nalugussiuk eqqaasitsissutigissavara tassunga malinnaasimanngitsunut 1994-miilli suliaq aallartinneqarnikuuvoq ataatsimiititaliarsuaq sulilluni.


Mannalu tikillugu isumaliutissiissutit taakkua tusaamasakka malillugit quppernerit 1000-tit arlallit manna tikillugu suliarineqarput. Taakkualu utaqqimaarneqartuarnikuupput.


Aammalu una siunnersuut sanagakku siornaak 2001-mi Anthon Frederiksenikkut ilagalugit folketingip siulittaasoqarfiat naapikkatsigu Per Walsøe tassani ataatsimiititaliarsuarmi siulittaasuusoq saqqummiinera toqqammavigalugu taanna suliaraara.


Aamma taamanikkut eqqaamasakka malillugit assigiinngitsunik Danmarkiminngaaniit pisoqarpoq. Pisut assigiinngitsut marluk assersuutigasakka uani aamma eqqartorluataaqqissinnaavakka. Tassa danskit pineqaatissinneqarnikut Venesuelami aammalu Thailandimi annertoorujussuarmik diplomati aqqutigalugu aamma Danmarkip nunanut allanut ministereqarfia aqqutigalugu suliniutigaat.


Nunanit taakkuni marlunni Venesuelami aammalu Thailandimi parnaarussaasimanerat isornartoqartinneqarmat Danmarkiminngaaniit. Danmarkip naalagaaffianinngaaniit una pissutigalugu oqaatsitigut kulturikkullu taakkunani nunani assigiinngissuteqarpallaarnera pissutigalugu.


Taannaana toqqammavigalugu aamma annertoorujussuarmik uannut attortinneqartutut misigisimagama nalunnginnakku ukiorpassuanngortuni uagut nunatsinni taamannak eqqartuussiveqarnerup inatsiseqarnerullu Danmarkimi tigummineqarnera toqqammavigalugu uagut sakkortuumik pineqaatissinneqartut pinngitsoorata Danmarkimut nassiuttaratsigit.


Ilaatigut oqaatsimit ataatsimik qallunaatulluunniit oqarsinnaangitsut. Nunaqarfitsik illoqarfitsik immaqa qimassimanngisaannarlugu. Tassanngaannarujussuaq kulturimut allarluinnarmut aammalu oqaatsit nalusarluinnarminnut akuuleriataartaramik.


Taanna aamma Amnesti Internationalep sapaatip akunneri pingasut allaat qaangiupput nunani 35-ni toqqaanartumik rapportimini sakkortoorujussuarmik isorivaa. Allaat nunani tusaamanngisaannakkatsinninngaaniit maani Amnesti Internationalimi siulittaasoq Roland Thomsen saaffigineqarsimavoq tupigalugu pissutsit tamakkua nunatsinni akuersaarneqarsinnaammata.


Annertoorujussuarmik aamma tassani Amnesti Internationali suliniuteqarnikuuvoq.


Taamaattumik uanga oqariartuutit assigiinngitsut utaqqimaarnissamut manna tikillugu suli utaqqimaartuarattami ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaanik utaqqimaarnissamik oqariartuutit isumaqatigivallaanngilakka. Massakkummi uagut pisussaaffeqarpugut inuiaqativut qanorluunniit pineqaatissinneqarsimagaluarpata qanorluunniit sakkortutigisumik iliuuseqarsimagaluarpata pisussaaffeqarpugut matoqqasumik parnaarussivimmiittussaappata nunatsinni taamannak pisariaqarmat.


Tassami nalunnginneqartutuut taanna avaqqunneqarsinnaajunnaarnikuuvoq aamma ajoraluartumik nunatsinni. Tassa sakkortuallaamik pineqaatissinneqarsimasut matoqqasumik parnaarussaasarnissaat inunnut akuutinnagit.


Taamaattumillu pisariaqarluinnarpoq taamannak nunatsinni matoqqasumik parnaarussiveqalernissaa.


Aamma ilaatigut taamannak oqarninnut Jensine Berthelsen Atassut sinnerlugu akissutinni tassani ilaareerpoq, tassami aamma quppernerup aappaani eqqartormagu taanna Naalakkersuinikkut isummertoqarnissaanik oqariartuuteqarneq utaqqimaarneqarnissaa. Kisianni eqqaasitsissutigeqqissavara 1994-mili taanna suliaq ingerlavoq. Aamma killiffia naammaleqaaq utaqqiinnarsinnaangilagut. Aamma akisussaaffeqarpugut taakkununnga sakkortuumik pineqaatissinneqarnikuusunut.


Taakkua annertuumik soorunami piareersartoqartussaavoq. Kisianni inuit maannangaaq inuit qulit missaaniipput Herstedvesterimiittut taamannallu matoqqasumik parnaarussaaqqasut. Taakkua inuit 10, 15-t missaani annertoorujussuarmik piumassuseqaraanni isumaqarpunga taanna pingaaruteqartorujussuaq aamma ilanngitissallugu piumassuseqarutta iliuuseqarfigerusukkutsigit Amnesti Internationalip oqariartuutaanut naapertuuttumik taanna anguneqapallassinnaavoq. Naalakkersuinikkut oqariartuuteqaraanni Danmarkip naalagaaffianut. Massakkut taanna utaqqimaaginnarnagu iliuuseqarfiginiarsiuk.


Ilaatigut aamma Astrid Fleischer Rexip uani taakkartukkanni apeqqutit assigiinngitsut tikillatsialaareerakkit una apeqqutit marlussuit ingerlatsiviit matoqqasut qallunaat naalagaaffianit pilersinneqassanersut imaluunniit eqqartuussiveqarneq aatsaat isertitsiviit matoqqasut sananeqassasut.


Oqaruppunga tassa maannangaaq imaluunniit siornaalli, ippassaq aallartereersimassagaluarpugut. Isumaqanngilanga utaqqiinnassagigut. Aamma tassuunartaatigut isumaqarpunga soorlu aamma uanga siunnersuuteqarninni oqartunga ilaa Danmarkip taamannak parnaarussaasimasunik angerlartitsiniartarnera tassani maligassiuereerpoq uagut aamma kalaaleqatigut taamaasiorneqartariaqarput.


Taamaattumik isumaqarpunga taanna tuaviortumik piareersarluakkamillu ingerlanneqartariaqartoq soorlu aamma tamanna Amnesti Internationaliminngaaniit oqariartuutigineqartoq ersarissorujussuarmik.


Taamannak oqaaseqarlunga qujaqqippungaasiit, utoqqatserpunga aamman Anthon Frederiksenimut aallaqqaammut oqarninnut aamma Anthon Frederiksen taamanikkut peqataavoq Fanømiikkatta Per Walsøe saqqummiinera toqqammavigalugu. Aamma ilumoorluinnarpoq allaat oqaasii uanga ilumoortuusorinartilluinnaqqissaarpakka, tassami inuiaqatigiinni kalaallinik tassuunartaatigut suusupaginninnermik aamma takutitsinertut nalilerneqarsinnaammat.


Taamaattumik isumaqatigilluinnarpakkit tassuuna oqariartuutit eqqarsartitsilersinnaammata inuiaqatigiinni. Aamma 1953-mi taamanna Danmarkip naalagaaffianut ilaatinneqaleratta taakkua isigineqarnerput automatiskemik immaqa taamaattussaannartut isigilernikuuvaat.


Kisianni uagut kalaallit nalunngilarput kalaallisut immikkuullarilluinnassuserput. Aammalu oqaatsikkut kulturikkut sutigut tamatigut danskininngaaniit allaalluinnarpugut. Uagut iluaqutigisinnaavarput qallunaatut oqalussinnaagatta aamma ukiorpaalunni Danmarkimi najugaqarsimagatta qallunaat eqqarsartaasiat nalunnginnatsigu.


Kisiannili inoqaterpassuaqarpugut maani nunatsinni taamatut piginnaasaqanngitsunik. Tamakkualu annertunerusumik pillarneqarnissaat tunngavissaqanngilluinnarpoq. Oqaatsissinnut qujanarujussuaq.


Neriuppunga taakkua oqariartuutit Naalakkersuisut tigulluarlugit suliniutitik ingerlakkumaaraat. Qujanaq.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Per Rosing-Petersenimut qujavugut taavalu massakkut tullinnguuppoq Naalakkersuisut Siulittaasuat Hans Enoksen takanna.


Hans Enoksen, Naalakkersuisut siulittaasuat, Siumut.


Qujanaq. Tassa matoqqasumik parnaarussiviliornissaq pillugu Per Rosing-Petersenip apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamik oqariartutai malunnarpoq maani soqutigineqarluartut aammalu tunngaviatigut isumaqatigiissutigineqartoq taamatut pineqarluuteqarsimasut sapinngisamik nunatsinnut uterartinneqarnissaat aallaavigineqassasoq. Taanna assortuussutaanngilluinnaqqissaartoq maligisinnaavara.


Uani partiit ataasiakkaat oqariartorneranni maluginiakkama ilagaat Siumup oqaluttuata oqaasii tassalu politiit pinerluttaalisitsisullu suliaasa amerliartuinnarnerat massakkut ukiuni kingullerni taanna sakkortuumik akiorniarneqartariaqartoq massakkut ukiuni kingullerni taanna sakkortuumik akiorniarneqartariaqartoq tassa sapinngisamik piffissaalluartillugu pinaveersaartitsinerit allallu suliaralugit sakkortunerusumik ingerlanneqalertariaqartut.


Tassami taamaaliornikkut aamma pinerlunniarnerit annikillisinneqarsinnaapput annertuumik. Neriuppungalu tassani pinaveersaartitsinermut suliniarnerit annertuumik tapersersorneqarlutik siunissami pingaartumik aningaasalersuineq eqqarsaatigalugu aamma eqqarsaatigineqarluarumaartut. Tassami taamaaliornikkut siusinaarluta pinerlunnermut tunngasut killilersimaarsinnavagut.


Aammalu soorunami maluginiarneqarpoq ukiuni kingullerni suliassat annertusiartuinnartut pissutaallutik ilaatigut politiit kalaallit pisariaqartinneqaqisut. Annertuumik tunuartarnerannut atukkat ilungersunarneri pissutaallutik suliunnaartartut arlaqartut. Aammalu taanna suli ilaatigu immaqa annertusiartortutut oqaatigineqarsinnaavoq.


Isumaqarpunga tamakkua pissutsit sukumiisumik aaqqinneqassappata qallunaat naalagaaffiat peqatigeqqissaarlugu aaqqissuussisoqartariaqartoq. Aammalu minnerunngitsumik pinerluttaalisitsinermut tunngasut aningaasalersornissaasa ersarissaatiginissaat assut tamatsinnut pingaaruteqartoq.


Tassa matoqqasumik parnaarussiviliornissami uani oqariartuutigineqartut Naalakkersuisut akissuteqaataanni oqaatigineqarpoq eqqartuussiveqarneq pillugu isumaliutissiissut maani eqqartorneqareerpat taakkua uterfigineqassasut.


Aamma isumaqarpunga pissusisamisoortoq taamatut pisoqassappat massakkut taakkua sioqqullugit isummersussagaluarutta ilaatigut immaqa tulluarpallaanngitsumik aaqiissutissat tikissinnaavagut. Aammalu mianersorfigissavarput aaqqiiniaannarluta sukkasuumik sulinissarput mianersorfigissagatsigut.


Taamaammat uani oqariartuutigineqartut aamma Inuit Ataqatigiinninngaaniit tassa eqqartuussiveqarneq pillugu isumalioqatigiissutissaq maani saqqummiunneqartussaq utaqqimaarneqartariaqartoq tunngaviatigut isumaqatigilluinnaqqissaarparput tassa piviusorsiortumik oqallinnerit aammalu ataatsimiititalisarsuup sulinera sukumiisumik nalilersoarluareerlugu maani aalajangiisoqassappat tamatsinnut inuiaqatigiinnullu pitsaanerpaamik kinguneqarsinaammat. Aamma taanna aallaavigineqarmata.


Taavalu aamma Atassutikkut oqariartuutaat tassa suliaq imaannaanngitsuusoq ilumoorpoq taannalu aamma peqqissaarullugu suliarineqartariaqartoq. Tassami sulisussat imaanngilaq parnaarussat parnaarunneqarneranik paarsiinnartussat pisariaqartinneqartut. Tassa annertuumik pisariaqartinneqarput katsorsaanermi nakorsat allallu pisariaqartinneqartut massakkut maani piginngilagut.


Taannalu aamma qulakkerniarlugu iliuusissamik aaqqissuusseqaartariaqarpugut. Tassami utertinniaannarlugit utertikkaluarutsigit pisariaqartitsiffiannillu ikiorsersinnaanagit taanna imminut salloqittarnerussammat. Taamaammat Atassutikkut aamma tassani oqariartornerat tunngaviatigut assut isumaqatiginarpoq.


Taavalu Demokratininngaaniit oqariartuutigineqartut tassalu tarnip pissusaanik nappaataanillu ilisimasallit inulerisut allarpassuillu taakkua amigaatigisagut pigitinnagit toqqissisimanartinngikkaat maani matoqqasumik parnaarussiviliornissaq.


Aamma taanna isumaqarpunga oqariartuut saneqqukkuminaatsoq, tassa taakku sulisussat pigineqanngippata oqaatigereerpara imminut salloqittarnerussasoq tassami utertiniaannarluni utertitsisoqarsinnaanngilaq. Naak tamatta annertuumik piumassuseqarfigalugulu kissaatigigaluaripput nunaqqatitta Danmarkimi parnaarussat piaartumik utertinneqarnisaat.


Kisianni pissusissamisoortumik naleqquttumillu utertissagutsigit ajornartorsiutaasinnaasut aammalu sulisussat pisariaqartinneqartut sukumeeqqissaaartumik eqqartorlugillu naammasseqqaartariaqarpagut.


Taavalu uani aamma apeqqutaa parnaarussiviit qanoq angissusaat isertitsisarfiit qaamanikinneri allallu taakku qanoq annertutigisumik ajornartorsiutaanersut. Taakkua massakkut maanngaaniit ajoraluartumik uanga akisinnaanngilakka. Tassa neriuutigaara kisianni sapinngisamik atugassat pitsaanerpaat atorlugit taakku aaqqinniarneqarsimassasut.


Kisianni taanna paasiniarsinnaavarput. Aammalu paasiniaanitta kingunerisaanik paasisagut allanngorlugit ilissinnut apuukkumaarpagut.


Taava Kattusseqatigiinninngaaniit aamma oqariartuutit ilaatigut sakkortuumik aallartittut tassalu danskit inuiattut uagutsinnut kalaallinut qanoq suusupaginnitsigisinnaanerinik oqariartornerat isumaqarpunga oqaatsit tamakkua maani atornaveersaarneqartariaqartut. Tassami danskit massakkut suleqatigaagut aammalu naalagaaffeqatigalugit tassanilu suleriarnermi annertoorujussuarmik aamma qallunaat ikiortitaagut. Taamaammat oqaatsit taakkua isumaqarpunga sakkortuut mianersuullugit atorneqartariaqartut.


Soorunami ilaatigut ersarissumik oqariartortoqarsinnaasarpoq kisiannili taamatut suleqatigiinnerit ingerlareersut isumaqarpunga oqaatsit tamakku atorneqarnerat mianersuuttariaqartoq.


Aammalu siunnersuuteqartup nammineq oqariartuutaa qallunaat angerlartinniarlugit qallunaat nunaat qanoq iliuuseqartartoq. Sukataarullugu innuttaminnik angerlartitsiniaasarput. Taanna paasilluarsinnaavara.


Uagulli atukkagut aallaalluinnaqqissaarput tassa maani inissat pigineqanngillat. Tassa sulisussat amigaatigineqarput nakorsat pisariaqartinneqartut piginngilagut. Tamakkulu tunngavigalugit allatut ajornartumik qallunaat nunaanni parnaarussivinni parnaarussinerit ingerlanneqartariaqartarput.


Uanili aamma malugissavarput eqqartuussisarnermi kalaallit eqqartuussivii tassani aalajangiisuusarmata. Taamaammat pisuussut tamaat qallunaat nunaannut qallunaanut tutsinneqarsinnaanngilaq.


Tassa uagut inissaatigut aammalu nakorsat allallu annertuumik amigaataanerat annertuumik amigaataanerat pissutigalugu allatut ajornartumik taamatut pisoqartarpoq. Aamma taamatut utertitsiniarnermi utertitsiniaannarnissaq tunngaviatigut mianersorfigisariaqarparput.


Tassa aamma pinerluffigineqarsimasut ilaqutaasalu toqqissisimanissaat aamma pingaaruteqartorujussuuvoq. Taamaammat tamakku tamaasa ataatsimut nalilersuutigalugit isumaqarpunga mianersoqqissaartumik ataatsimoorlutali kisianni sulinissarput ingerlattariaqaripput.


Tassami ilaatigut toqqissisimanarnavianngilaq annertuumik pinerluffigineqarsimalluni inuk taanna aqqusinermi naapittassagaanni. Isumaqarpunga tassuuna kukkunaveersaarnissarput pingaartorujussuusoq. Soorunami tamatta kissaatigaarput sapinngisamik pinerluuteqarsimasut innuttaasut akornanni inooqataalersinniarnissaat aamma qularinngiivippara inuiaqatigiit taanna tamarmik piumassuseqarfigigaat.


Kisianni aamma avatangiisit allallu nalilersuinermi tassani eqqarsaatigeqqissaagassaapput.


Tassa uani oqaatsit aninneqartut aammalu oqaaseqaatigineqartut qularnanngilaq ukiamut oqallinnissami aamma uterfigineqarumaartut. Tassalu paasisinnaavara assortuussutigineqanngitsoq kalaallit matoqqasumik parnaarunneqarsimasut sukkanerusumik angerlartinniarnissaat. Maani tamakkiisumik illersorneqartoq.


Kisiannili aamma mianersorfigeqquneqartoq angerlartitsiniaannarluta angerlartitsissannginnatta sulisussat inissat allallu pisariaqartut qulakkeersimatinnagit. Kisianni tunngaviatigut paasinarpoq uterartitsiniarneq annertuumik isumaqatigineqartoq.


Tassa ukiamut saqqummiinissamut oqallinnissaq sukumiinerusoq ingerlanneqassasoq naatsorsuutigaara. Taamanikkut paasissutissat ataatsimiititaliarsuup innersuussutai sorpiaanersut aamma tamatta qularnaarlugit takusinnaanngorsimassavagut tassanilu isummersornissaq isumaqarpunga ersarinnerusumik utaqqineqartariaqartoq.


Qujavunga partiit oqaaseqartuinut. Aamma una naggataatigut oqaatigissavara siunnersuuteqartup nammineq oqaatigisaa neriulluni suliassaq Hans Enoksenip suliarilluarumaaraa kisianni tassa Hans Enokseni sulissanngilaq. Naalakkersuisut tamarmik suliassaq taanna suliarissavaat.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Aap qujavugut Naalakkersuisut Siulittaasuannut Hans Enoksenimut taavalu massakkut tullinnguuppoq Jensine Berthelsen Atassut.


Jensine Berthelsen, Atassutip oqaaseqartua.


Siunnersuuteqartup tuaviupilunnera paasiuminaatsorujussuuvoq. Siunnersuuteqartup nalunngilaa 1994-miilli eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliarsuup sulinini aallartikkaa.


Aamma tamatta ilisimavarput peqqissaarluinnartumik suliaq mianernartuummat ingerlanneqartoq. Isumaqarpungalu taamatut tuavioqqusilluni massakkorluinnaq angerlartinniarlik Amnesti Internationali imatut oqarmat illersorneqarsinnaanngitsoq.


Danskit naalagaaffiat isumaqatiniaqatigineqaqqaartussaavoq illersorneqarsinnaasumik matoqqasumik nunatsinni parnaarussiveqalissagutta. Taamaattumik ulapipilunnissatsinnut pissutissaqanngilluinnarpugut.


Aamma Naalakkersuisut Siulittaasuata oqaatigereerpaa sakkortuumik pineqaatissinneqarsimasut tassaapput inuit mianerisassarujussuit katsorsarneqartariaqartut aammalu nakorsanit immikkullu ilinniarsimasunit aallunneqartariaqartut inuiaqatigiinnut anillaqqinnissaat siunertaralugu.


Imaaliallaannarlutik immikkuullarissumik kultureqarnertik pissutigalugu imaluunniit kalaallisut oqaaseqartuunertik pissutigalugu immikkut taakkua uuttuutigalugit nunatsinnut angerlartinniarneqarnissaat minerpaamilluunniit illersorneqarsinnaanngilaq.


Sumummi iluaqutaassava aqagu angerlartikkutsigit ilinniarsimasunik peqarata Danmarkiminngaaniit qallunaatuinnaq oqaluttunik paarsisulerlugit nakorsalerlugillu maanngartikkutsigit.


Taava kalaallisut oqaluttuunerat immikkuullarissumillu kultureqarnerat sumut iluaqutaassava inuiaqatigiinnut anillatseqqinniarnerat eqqarsaatigalugu. Aamma Naalakkersuisut Siulittaasuata eqqorluinnartumik oqaatigaa pineqaatissinneqarsimasut taakkua imaluunniit pillarneqarsimasut sooq pineqaatissiiginnartarpugut. Danskit pillaasarput. Taamatut oqartoqarsinnaavoq.


Uagut pineqaatisseeriaaserput eqqarsaatigalugu. Sakkortuumik pinerluuteqarnikuupput eqqugaqarnikuupput inuiaqatigiinni anniaateqartoqarpoq eqqugaasimasunik qimagaasimasunik imaluunniit suli anniaateqartoqarpoq inuit taakku piliarisimasaannik.


Imaanngilaq illuatungaannaa isigissagipput aamma illuatungaa isigisinnaasariaqarparput. Taamaattumik ullormiit ullormut pisoqarnissaa illersorneqarsinnaanngilaq. Taanna aalajangiusimavarput peqqissaartumik suliaq suliarineqartariaqarpoq imaanngitsoq Amnesti Internationali imatut oqalummat piaarnerpaamik angerlartittariaqarigut.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Jensine Berthelsenimut qujavugut. Taavalu massakku Henriette Rasmussen Inuit Ataqatigiit.


Henriette Rasmussen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.


Oqaluuserisassanngortitsisumut Inuit Ataqatigiit tungaanninngaaniit erseqqissaannarusuppara uaguttaaq apeqqut taanna ilungersunartutut isigigatsigu. Taamaattumik Naalakkersuisuullunga taanna sukumiisumik misissugassanngortippara isumaqarlunga sivisoorujussuarmik periarfissillugit ukiut sisamat qulaajaassasut.


Kisianni tassa ukiorpassuit massakkut atorpaat. Apeqqutit oqimaatsut aporfigisarsimagamikkit.


Tassanilu Inuit Ataqatigiinninngaaniit isumaqarpugut aamma avaqqunneqarsinnaanngitsoq matoqasunik taakkua annertuumik pinerluuteqarsimasut nunatsinni uagut nammineq tigummiarnissaannut aaqqissuussisariaqartugut.


Tassani isumaqataavugut iliuuseqartoqartariaqartoq. Paasisakka malillugit Vordingborgemi tarnimikkut napparsimasut napparsimavianiittarsimasut massakkut Århusimi tassa misissorneqartarput. Taamaattut pinerluuteqarsimasut inuunertik tamaat matoqqasumik parnaarussivimmiinnissaminnut naleqqunnersut. Aammalu sikringsanstaltimi Nykøbing Sjællandimi kalaallit aamma arlaqartut tassani inissinneqartarput allamik periarfissaqannginneq pissutigalugu.


Soorlu aamma oqaaseqartut siuliini eqqaareeraat immikkut inuit ilisimasallit katsorsaasullu tassani pisariaqartinneqartut tassani paarsisussatut. Taakkualu aamma piareersartariaqarpagut illuinnaq ajornaqaaq.


Aammalu nunat inoqqaavisa akornannittaaq silarsuarmi sumiluunniit taanna uissuummissutigineqartarpoq. Kiisalu aamma massakkut inuit pisinnaatitaaffii pillugit kommissioni Genevemi ataatsimiippoq taassumalu saniatigut aamma ukiut tamaasa ataatsimiittarpoq inuit pisinnaatitaaffii, tassa naalagaaffiit peqatigiit inuit pisinnaatitaaffii pillugit kommettiia aamma pinngitsoorani Thulep saniatigut aamma una apeqqut tassani eqqartorneqartuaannarpoq. Aaqqinnissaalu aamma utaqqineqarpoq aaqqinneqarnissaa.


Tassa nalunnginnatsigu apeqqut qanoq oqimaatsigisoq aaqqinnissaanullu apeqqutit qanoq amerlatigisut taamaattumik siunnersuutigaarput ataatsimiititaliarsuup taassuma isumaliutissiissussua takoqqaassagipput.


Aammalu maani Inatsisartuni apeqqut una akisariaqassagipput pinerluttaalisitsinermi inatsiserput eqqartuisoq inuiaqatigiinnut utertitsinissamik pineqaatissiinermik inatsisinik unioqqutitsisimasut pineqaatissereerneqarnermikkut inuiaqatigiinnut uternissaat aammalu, imaluunniit pillaaneq parnaarussivik pillaanermut tunngagami. Tassa taakkua apeqqutit aamma oqimaalutaqqaartariaqassagatsigit.


Taamaattumik allatut ajornartumik massakkorpiaq isumaqarpunga taakku isumaliutissiissutit, qanoq ilaa sukumiisumik misissuisimanerat Jensine Berthelsenip oqaasiatuut Naalakkersuisut Siulittaasuata allatut ajornartumik taakkua utaqqiarlutigit, kisianni taava suliaq taanna inaartariaqaripput pisariaqarluinnarmat.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Henriette Rasmussenimut qujavugut. Taava massakkut tulliuppoq Ole Dorph, Siumut.


Ole Dorph, oqaaseqartup avataatigut, Siumut.


Qujanaq. Una apeqqut Per Rosing-Petersenip Inatsisartunut saqqummiussaa tassa nunatsinni parnaarussivimmik matoqqasumik pilersitsinissaq pillugu apeqquteqaammik, apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamik siunnersuut taanna soqutiginartorujussuartut aamma uanga isigaara.


Aamma kissaatigigaluarpara apeqqut taamak pingaaruteqartigisoq sukumiisumik sammineqassasoq. Massakkut sammineqarnera uanga sukumiisutut isiginngilara ajoraluartumik.


Nalunngilarput ukiuni arlalissuarni kalaaleqatigut pineqaatissinneqarsimasut aamma nunatsinni pineqaatissiisarpugut, soorlu aatsaannguaq Jensigne Berthelsen oqareersoq, Danmark-iuku inatsit straffelov aallaavigalugu pillaasarut, uagut pinerluttuliornermi inatsimmi pineqaatissiisarpugut. Pineqaatissinneqarsimasut kalaallit nunaanni pinerlutsaalitsinermi inatsit aallaavigalugu Danmarkimut aallartinneqartartut qanoq pineqartarnissaat, taanna ukiorpassuarni eqqartornikuuvarput maani, aamma nalunngilara ataatsimiititaliarsuup eqqartorneqartup aammami taassumaannaanngitsoq oqallisigiuartaraa anguniarlugulu kalaallit Danmarkimi pineqaatissinneqarsimasut sapinngisamik nunatsinnut nuutikkiartuaarnissaasa sulissutigalugu aallartinnissaa.


Kisianni aamma taannaannaanngilaq, aamma eqqarsaatigisariaqartoq unaavoq ullumikkut nunatsinni isertitsiviit qanoq atugaatiginerat, qanoq inissisimanerat. Ullumikkut nunatsinni isertitsiveqarpugut sisamanik, Qaqortumi, Nuummi, Aasianni massakkullu Ilulissani nutaamik pilersitsisimaneq aallaavigalugu pilersinneqarsimasoq.


Nalunngisassarput aajuna aamma inuit pineqaatissinneqarsimasut isertitsivinni taakkunani, aamma amerlasoorujussuupput B ulikkaarput taakku isertitsiviit sisamat tamarmik, allaallu naluara maani inimi ilisimaneqarnersoq qanoq inuit isertitsivimmi inissinneqartussat utaqqisut amerlatigisut ilisimaneqarnersoq. Immaqa tamatta naluarput B ilaa. Kisianni uanga nalunngilara inuppassuit ullumikkut isertitsivimmiittussaagaluarlutik aqqusinermi aneertut, uagut akunnitsinni, taanna aamma eqqaamassavarput. Taamaattumik pisariaqartitsisoqarpoq aamma nunatsinni isertitsiviit pioreersut, isertitsiviit ammasut aamma suli piorsaaffigineqarnissaat. Taanna aamma oqaluttarfimminngaanniit eqqaarusuppara aamma pingaaruteqarmat, aamma nunatsinni piorsarnissaat pisariaqartorujussuummat.


Aamma nalunngilarput ukiuni kingullerni nunatsinni Ungdomspension-inik taaneqartartut ikilisinneqarsimasut. Ungdomspension-ineqarpoq Sisimiuni massakkut kiserngorunnikuuvoq, massakkullu Ilulissaniittoq Ungdomspension-i aamma isertitsivinngornikuuvoq, taamaattumik tassuuna aamma amigaateqartoqalersimanersoq isumaqarpunga aamma soqutiginartoq uatsinnut paasissallugu.


Aamma taamannak pinerluttuliornermi inatsimmi aamma pinaveersaartitsineq eqqarsaatigalugu annertoorujorujussuarmik sumiluunniit inissisimagaluarutta akisussaaffeqarpugut. Tassa pinaveersaartitsinermik akisussaaffipput aamma qimarratigisanngilluinnarparput, inatsisartuugutta kommuniugutta kinaagaluaruttaluunniit. Massakkullu pinaveersaartitsinermik aamma oqallinneq uunga eqqunneqanngitsoorsinnaanngitsutut aamma isigaara, aammalu massakkut finanslovip ippassaanikkunni siullermeerlugu eqqartorparput, isumaqarpungalu finanslovip akuersissutigineqarnissaanut ilannguttariaqaripput aningaasat pinaveersaartitsinermut atorneqartussat aamma sapinngisamik naammattut inatsisartuninngaanniit immikkoortinneqartariaqarmata.


Tassami isertitsivinnik parnaarussivinnik sanaartoraluarutta arlaatigut suliniuteqartoqanngippat inuiaqatigiinninngaanniit aamma taakku ulikkaarpata aamma qanoq iliussaagut qaa nutaanik sanaartorniarta, tassa taanna sapinngisamik siunissami pinngitsoortariaqagarput.


Tassami qujanartumik nunatsinni pinerlunnermik eqqugaasimasut aammalu pinerluffigitsissimasut ukiuni kingullerni qujanartumik ammariartorput. Siusinnerusukkut kinguaassiuutitigut meeqqat inuusuttut allallu atornerlunneqarsimasut annertunerusumik avammut saqqummiunneq ajorpaat, inoqatiminnut oqaluttuarineq ajorpaat. Kisianni ukiuni kingullerni kalaallit inuiaqatigiit ammasumik immitsinnut pissuseqalersimanerput aallaavigalugu ammariartulersugut aamma taassuma tungaatigut.


Massakkullu kinguaassiuutitigut atornerluisarnerit amerlasuupilorujussuit aamma saqqummertalerput, aamma tamakku pissutaaqataanngitsuunngillat isertitsivinni massakkut nunatsinniittut taamatut ulikkaartertigineri.


Taamaattumik Naalakkersuisup Siulittaasuat oqaraluartoq aaqqiiniaaniarluta, sukkasuumik aaqqiissanngilagut. Isumaqarpunga massakkut tuaviortariaqartugut ajornartorsiut annertooq massakkut atuuppoq, taannalu kinguarsarnissaa isumaqarpunga pisariaaruttoq nukinngutsissaqarpugut taannalu eqqaamallugu sulinerput ingerlattariaqarparput.


Qujanaq.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Ole Dorph-imut qujavugut. Taavalu massakkut Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.


Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.


Tassa oqaaseqarninni ilaatigut sakkortulaartunik oqariartuuteqarpunga, aamma tupinnanngitsumik Naalakkersuisup Siulittaasuata taakkua qisuariaateqarfigai. Taamatut oqaaseqarnera pissuteqarpoq, massakkut ukiut 50-inngulerpai danskit naalagaaffiata pisussaaffik taassuma akisussaaffiup, aammalu akisussaafiup tigumminerani isornartorpassuit assigiinngitsut aamma massakkut uani oqaluttuni arlalinnit tikkuartorneqartut, tamakkiisumillu iluarsineqarsimanngitsut pillugit soorunami tupinnanngitsumik, allatut ajornartumik ukiut 50-inngulermatigit sakkortuumik qisuariaateqarnissaq pisariaqarpoq. Taanna avaqqukkuminaappoq.


Oqareernittuut eqqartuussiveqarnermut tunngasut, aamma politiiqarnermut tunngasut, pinnerluttunik isumaginnittoqarnermi tunngasut, danskit naalagaaffiata 100%-imik aningaasalersugaralugillu isumagisassarivaai suli maannamut. Taannaana pisussaafik tamakkiisumik danskit naalagaaffiata naammassisimanngimmagu sakkortuumik ilaatigut qisuariartunga, aamma paasisinnaavara siunnersuuteqartup tamannarpiaq ujartorlugu siunnersuut saqqummiukkaa.


Tassani ukiuni makkunani nunarsuarmioqatitsinni annertuumik pingaartinneqaraluttuinnartoq aamma inuit pisinnaatitaaffiinik eqqartuisarneq, tassani peqqutaaqataalluinnarpoq. Tassa tupinnanngitsumik aamma Amnisty Internationalip maani immikkoortortaata pissutsit ajorluinnartut parnaarussiveqarnermut tunngasut arlaleriarluni maannamut eqqartortareerpai.


Taamaattumik tuaviupilunnermik oqaatigineqarnera uanga isumaqatiginngilara, pissutigalugu danskit naalagaaffiata ukiuni 50-inngulersuni pisussaaffik taanna isumagisariaqarpaa, isumagisariaqarsimagaluarlugulu pitsanngorsaatit ullumikkut amigaatigineqartut naammassineqarnissaat qulakkiissallugit.


Aap ajunngilaq qujanarpoq aamma danskit naalakkersuisuinik suleqatigiinnilluarneq aamma taamaattussaavoq, kisianni suleqatigiinnilluarneq aamma tassaasariaqanngilaq imminut qujagiinnarluni sakkortulaartumilluunniit oqarfigisinnaannginnermik ilaqartariaqanngilaq. Aamma allatut ajornartumik suleqatigiilluarnermi sakkortuumik suleqat oqarfigineqarsinnaasariaqarpoq, annersinnaveersaaginnarlugu oqaatsitigut. Ajortoqarpat aammalu pinngitsoorani iluarsisariaqartunik peqarpat allatut ajornartumik qanoq iliortoqarumanngippat oqaatsit sakkortunerusut atorneqartariaqartarput.


Ilumoorpoq Naalakkersuisut Siulittaasuata oqarnera pinaveersaartitsinermi suliaqarneq annertunerusariaqarpoq, aamma tamanna timitalerneqartariaqarpoq. Kisianni Naalakkersuisut Siulittaasuata eqqaamasariaqarpaa massakkut aningaasanut inatsimmi siunnersuummi saqqummiussaminni ajoraluartumik pinaveersaartitsinermi tunngasut taakkua annikillileriffigivaat. Taamaattumik oqaatsit eqqortinneqassappata aamma pinaveersaartitsinermi aningaasaliunneqartut annertusineqartariaqarput.


Konto 32 qiveriarutsigu Paarisa suliniarneranut attuumassuteqartut, tassani siornamut naleqqiullugu ukioq-mannamut siunnersuutigineqartut 600.000 kr.-inik annikinneroreerput, aammalu pinaveersaartitsinermi paasisitsiniaanermut aningaasaliunneqartut qiviarutsigit konto 30.14.-imi taakkua takusinnaavagut siorna 1,3 mio.kr.-iniit ukioq mannamut 0,3 mio.kr.-inut appartinneqarput. Taamaattumik timitalinnik aammalu piviusorsiortumik aamma tamakkua aningaasaliinermut siunnersuutit qiviartariaqarput.


Ilumoorluinnarpoq pinaveersaartitsineq assorujorujussuaq pingaaruteqarpoq pinerluttaalitsitsinermi suliaqarnermut aamma ilaalluinnarluni.


Pillaasarnermut inatsiseqanngilagut, ilumoorpoq taanna. Nunatsinni pillaasarnermi inatsiseqanngilagut, kisianni inatsiseqarpugut pineqaatissiisarnermik kinguneqartussamik, taakkuuppullu inuiaqatigiinnut utertitsiniaanermi suliaqartut oqaatigineqartarnerattuut malillugu nunarsuarmi inatsit pitsaanerpaatut allaat taaneqartartoq.


Kisianni aamma eqqaamassavarput matoqqasumik inissiisarneq oqaatigigutsigu, tassaammat matoqqasoq. Imaappoq parnaarussivik matoqqasumi inissinneqaruni inuk, taava eqqartuussaareernermi kingorna aqaguagukkut aqqusinermi naapinneqarsinnaanngilaq.


Taamaattumik pissutsit taamaattut aamma qularnanngilluinnartumik eqqartuussiveqarnermi ataatsimiititaliarsuup saqqummiussassarigunagaani qularnanngitsumik eqqartorneqartussaassapput. Taamaammat pinaveersaartitsineq taanna uagut pisussaaffipput annerusumik isigisariaqarparput, massakkuugallartumik pissutsigalugu uagut parnaarussiveqarnermut tunngasut oqartussaaffiginngikkallaratsigit suli. Aamma isumaqarpunga eqqumaffigisariaqartut ilagigaat tassaasoq ukiuni makkunani ikiaroornartup sianiutigut, hash-psykosimik taaneqartartoq annertusigaluttuinnarnera inuusuttunnguit akornanni.


Aamma taakkuupput tassaniissinnaavoq inuup nammineq piumassuserinngisaraluaminik pinerlussinnaaneranik ulorianartumik kinguneqarsinnaasoq.


Tamakkua eqqumaffigeqqissaartariaqarpagut, tassalu uagut pisussaaffigut, aamma immikkoortittariaqarparput danskit naalagaaffiata pisussaaffia sunaava.


Maaniuna dankit naalagaaffiata pisussaaffia piaarnerusumik sukkanerusumik aaqqiiffigineqarnissaa pillugu ilungersuuteqarluta, allaat sakkortuumik oqariartortariaqartartugut.


Enos Lyberth, Siumup oqaaseqartua.


Kissaatigaara aammalu pinngitsoornagu oqaatigisariaqarlugu apeqqummik taamak pingaarluinnartigisumi, immitsinnut assortuuttumik avammut kinnernaveersaassagatta, Siumumi una pivarput oqaluuttuummatigut avataaninngaanniit sulisunit ilisimannittunit, matoqqasumik parnaarussiveqalernissaq pisariaqartinneqartoq, politikkikkut piaartumik suliniutigisariaqarparsi il.il. Tassaniippoq apeqqut pingaarluinnaqqissaartoq, isumaqarpungalu partiinit tamanit pingaartilluinnartariaqartoq ilaatigut oqaatigineqarmat Siumup taanna apeqqut tuaviuunniaannarlugu pilersinniaraa B taamaattoqanngilaq.


Avataani pissutsit tunngavigalugit ilisimatinneqartarnerput tunngavigalugu aammalu ukiorpassuarni radiokkut malinnaasugut Landstingit ataatsimiinnerisa tamarluinnaqqissaasa ilaatigut eqqartorneqartarpoq taanna apeqqut. Taamaattumik-una uagut Siumumi apeqqutip taassumap pisariaqarluinnartutut tuaviuunneqarsinnaanissaa aqqutissiuunneqarnissaalu kissaatigigipput.


Ilaatigut allagaqaraluarpunga paaserusutannik, kisianni ilaatigut oqaluttut taareermatigit, taakkua uteqqissanngilakka. Kisianni Kattusseqatigiinnut uangattaaq qujassuunga, qujanngitsoorsinnaanngilanga tapersiineratut. Ukiuni 217-inngulersuni kiinnat suut ilaatigut ikinngutitsinniit ilaatigut pussunneqartarpugut. Maannakkut aamma pussulaaraluarunik taakku ikinngutigut, isumaqarpunga aamma narrujuumminavianngitsut.


Qujanaq.


Aqqaluk Lynge, Inuit Ataqatigiit.


Atassutip oqaluttuata oqaasia una uparuarniarlugu, tassalu Amnisty Internationalinngooq uparuaanera pissutigiinnarlugu qanoq iliuuseqarniarneq taanna imaluunniit tuavioqqusineq taanna immeneq tusarnaarumanagu.


Isumaqarpunga taamatut oqariarneq ingasappallaartoq. Inuit Ataqatigiinninngaanniit uagut Amnisty Internationalip nunarsuaq tamakkerlugu ajortumik ilaatigut toqqammaveqartumik aammalu inatsisinik unioqqutitsilluni inunnik malersugaasut Amnisty Internationalip ikiortarmagit, diktatorit kisermaassillutik naalagaaffinni uparuarneqartut taamaallaat kisimik Amnisty Internationalip ajortutut uparuartarpaat, taamaattumik uagut Inuit Ataqatigiinninngaanniit aamma maani inimi nuannarinngilara Amnisty International taamatut uparuaanerarlugu tusarniitsumik Atassummiit oqaatigineqarnera.


Taassumap suliai pingaaruteqartut nunarsuarmi tamarmi ilisimaneqarput, ikiuutaasimasut kikkorpassuarnut Nelson Mandela-kkunnut allaat. Taamaattumik taanna isumaqarpunga uatsinninngaanniit uparuartariaqartoq taamatut oqarneq isumaqatiginngilluinnaratsigu.


Aamma nappaateqarneq pissutigalugu imaluunniit sianiutitigut nappaateqarneq pissutigalugu pinerlunneq sunaluunniit, taanna napparsimanertut isigisassaavoq. Aamma taamatut pinerlunneq takulaariartigu ullumi Atugagdliutini saqqummersumi qanoq kinguneqarsimasoq 18-ininik ukiulik paarineqartussaagaluartoq Qasapermiuni Sisimiuni. Allatigut akissaarunneq pissutigalugu taassuma kinguninngua taava pinerluttoq qanoq pineqarpa, nunatsinni isumagineqartussaagaluarluni maannakkut Danmarkimiippoq. 18-inik ukiulik eqqarsartaatsimigut inortumik ineriartorsimasoq taanna kikkut akisussaaffigaat? Qallunaat danmarkimi oqartussaasut akisussaaffiginngilaat, uagut-una nammineq akisussaaffipput.


Isumaqarpunga tassuunakkut inooqatitsinnik eqqarsartaatsimikkut inortunik iliuutsit taamaattut akuerineqarsinnaanngilluinnartut. Soorunami taanna kommunip tassunga tunngasumik suliaqarnermini akissaarussimanera pissutigalugu angerlartissimaguniuk 18-inik ukioqalermat, taava taanna kommuni nammineq pisuussutissarinngilaa, kisianni maani inatsinni oqaluuserisassatta ilagivaat, kommunit aamma ikiorserneqartariaqartartut, taamatut immikkut pisoqartillugu.


Taamaattumik nammineq pisortat pisuussutigisaannik inoqatitsinnut taamatut pisoqartillugu, taava taanna immikkut isiginiagassaraarput. Eqqarsartaatsimikkut inortumik ineriartortut taakkua uagut nammineq isumagisassaraagut 18-inik ukioqalersullu ajutoorutigalugit Danmarkimi utersinnaajunnarsillugit taava maannartinneqartariaqanngillat.


Ilanngullugu oqaatigissavara Danmarkimi aamma tarnimikkut nappaatillit akornanni sulisut tamarmik uparuartortuarmassuk, Danmarkimi taakkua suliarineqarsinnaanngitsut, aamma Hersted Vesterimiittut taakkua oqaatigineqarput Nykøbing Sjælland-imi Sikringsanstalt-imiittut kiisalu massakku Århus-imiittut aamma eqqaassanngikkaanni. Eqqaamasariaqarpoq oqaatsitsinnik, kulturitsinnillu ilisimasaqanngikkaanni psykolog-itut allatulluunniit imminnut taaguuteqartigigaluaraanni inummik ikiuisinnaassuseqanngikkaanni taanna sumi iluaqutaassagami.


Taamaattumik taannartaa isumaqarpunga iluamik maani erseqqissartariaqartoq.


Hans Enoksen, Naalakkersuisut siulittaasuat, Siumut.


Qujanaq. Tassa akerleriittoqanngilaq, kisianni oqaatsit ataasiaakkaat maani aporaassutaalaaginnarput. Uani aaqqiiniaannarluta sukkasuumik sulissanngilagut-mik oqarneratut tunngaveqartippara uani suliassaq ingerlanneqartoq isumaliutissiissut saqqummereerpat Folketing-imi aamma Inatsisartuni oqaluuserineqareerpat sanaartugassatut pilersaarutip pingaaruteqartup taassuma piareersaaffigineqarnera aallartinneqaqqullugu, Naalakkersuisut inatsisinik atortitsinermut ministeriaqarfik maannangaaq, tassa maannangaaq kajumissaassavarput.


Taamaammat oqartoqarsinnaanngilaq suliassaq uninngasoq. Maannangaaq kajumissaarneqassappat taanna pilersaarusiorlugu aallartinneqariissasoq.


Inuit pisinnaatitaaffiinut tunngasut eqqartorneqarput. Ilumoorpoq aamma taakkua ataqqineqartussaapput, kisianni tamatta akuerinavianngilarput immaqa akuerinavianngilarput tamatta parnaarussat, nakorsanik allanillu pisariaqartitsisut ikiorsinngilluinnarlugit parnaarussivimmi parnaarutiinnarutsigit. Qularinngiivippara taamaattoqassappat aamma maanngarlutik inuit oqaluttarfimmukarlutik naammagittaalliuutigissagaat.


Tassa inuit pisinnaatitaaffii eqqarsaatigalugit sapinngisamik pitsaanerpaamik ikiorniarneqarnissaat massakkut siunnerfigalugu sulisoqarpoq. Allatut ajornartumik uagut maani ikiorsinnaannginnatsigit pisariaqartitsineq annertooq taakkununnga parnaarunneqartunut nukiit annertuut atorneqartussaammat, aammalu katsorsaatissat allat uagut piginnginnatsigit allatut ajornartumik Danmarkimi massakkut ingerlanneqarpoq.


Tassa inuit pisinnaatitaaffii aamma ataqqillugit sapinngisamik ikiorniarneqarput, imaanngitsoq maani nunami peroriartormata aamma maani parnaarutiinnavillugit parnaarunneqassasut, tassa pisariaqartitsinera malillugu ikiorserneqarnissaat taanna tamatta isumaqarpunga pisussaaffigisariaqaripput.


Taavalu uani pinaveersaartitsinermut tunngasut Anthon Frederiksen-ip oqaatigisaai. Ilumoorpoq massakkut 2003-imi inatsisissaq taamatut imaqarmat aamma periarfissaqarpallaarsimanngilagut allanngortiterinissatsinnut, taavalu isumaqatigiissutigisimallutigu inatsisissaq allangortippallaarnagu allatut ajornartumik saqqummiunneqartariaqartoq, taavalu 2004-imut nutaamik siunnersuusiortoqassasoq aamma taanna naammassineqassaaq.


Aamma Inatsisartut isumaqarpunga kisimi maani pinaveersaartitsinermut akisussaatinniarneqarsinnaanngitsut aamma kommunit, innuttaasullu namminneq tassani annertuumik pisussaaffeqarput, tassa suna tamaat qulaaninngaanniit aaqqinneqarsinnaanngitsut tamatta nalunngilarput. Aammalu oqariartuutigiuartarparput qitiusumik aqutsinerup kingunerisaanik sulineq, ilorraap tungaanut saakkiartortussaagaluartoq ilaatigut illuap-tungaanut sangujartortartoq. Taamaammat pingaartorujusuuvoq kommunit namminneerlutik aamma innuttaasut sumiiffigisaminni sunniuteqarlutik aaqqissuusseqataasarnissaat, qitiusumik Naalakkersuisut imaluunniit Inatsisartut tamatigut isumaqarpunga naatsorsuutigiuaannarneqarsinnaanngitsut aamma aningaasatigut atugassagut imak killeqartigipput allatut ajornartumik pingaarnersiuinerit annertuumik ingerlanneqartariaqartarlutik.


Tassa parnaarussvimmut tunngatillugu matoqqasumik parnaarussiviliornissamik tunngatillugu aamma august-imi naalagaaffeqatigiinnermi ataatsimeeqatigiittoqassaaq, tassalu Naalakkersuisut Siulittaasuat, taavalu uanga aamma qallunaat statsiministeriat, augustus-ip naajartornerani Bornholm-imi ataatsimeeqatigiissaagut, aamma qularineqassanngilaq tassani pissutsit tamakku ilungersunartut nunatsinni atukkagut apuunneqarumaarmata.


Neriuppunga ukiamut oqallinnissami eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaa saqqummeriarpat kingunilimmik aaqqiissutissamik nassaarsinnaassalluta, aamma taanna oqaatigineqareerpoq aamma amerlasuunit ukiorpassuarni utaqqineq tamaannga  killeqartariaqartoq, aamma taanna assortunngilarput. Uagullu Naalakkersuisuni peqataassaagut sapinngisamik piaartumik naammassiniarneqarnissaanut, kisianni uani massakkut inatsisini atortitsinermut ministeriaqarfik maannangaaq kajumissaarneqarluni aallartinneqartussaammat oqaatigissavara, aammalu saqqummiussisumut taanna oqariartuutigineqarpoq.


Qujanaq.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Naalakkersuisut Siulittaasuanut qujavugut, taava massakkut tulliuppoq Kiista B. Isaksen, Siumut. 5 minutsit periarfissaraatit.


Kiista B. Isaksen, Siumup oqaaseqartua.


Qujanaq. Nunatsinni parnaarussiviliortoqarnissaanut matoqqasumik pilersitsinissaq pillugu apeqquteqaat soqutiginartuuvoq, annertuumillu peqqissaartumik aamma sammineqartariaqartut isigaara. Eqqaamassavarput aamma pinerliisartut ukiukilliartorlutillu pinerluuteqartartut aamma pinerluutigisartagaat sakkortusiartormata. Taamaattumik massakkut ajornartorsiut aaqqiiviginiarneqarnerani eqqaamassavarput aamma taakkua isertitsiviit maannakkut pisisavut ulikkaaqqasullu aammalu Ungdomspensionit maannakkut atunngisagut, taamaalineratigut inuusuttut taakkua tunutsinninngaanniit aggermata, sulissutigineqartariaqartut annertuumik.


Ilanngullugu aamma eqqaanngitsoorusunngilara isumaginninnermi sulisuusut annertuumik suliaqartuummata, inuusuttunik pinerluuteqarsimasunik nakkutiginnittartuusuullutik. Taamaammat nuannaarutigivara Ilaqutareeqarnermut Naalakkersuisoq aamma ullumi oqaaseqarnermini isumaginninnermut suliaqartunut atugarisaasa, akissarsianullu tunngasut aamma misissorluarneqarnissaat aaqqiissutissallu pingaartinneqarmata.


Taamaammat eqqaarusuppara minnerunngitsumik tassuunatigut aamma isumaginninnermi suliaqartut annertuumik suliaat misissuivigineqartariaqartut, maannakkummi atugarisaat aamma sakkortoqimmata.


Taakku eqqaalaarniaannarlugit.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Kista B. Isaksen-imut qujavugut. Taava massakkut Jensigne Berthelsen, Atassut. Naatsumik pingajussaaniileravit.


Jensigne Berthelsen, Atassutip oqaaseqartua.


Aap. Aqqaluk Lynge siullermik oqarfigeqqaalaarniarpakkit, minnerpaamilluunniit Amnisty International isornartorsiorniarlugu oqaaseqarnikuunngilanga, aamma oqaaseqarnavianngilanga. Amnisty International sulinera ataqqinartuuvoq, nersunartuuvoq aamma inuppassuit sunngiffitsik allaat atorlugu inuit pisinnaatitaaffii pillugit sorsuutiginnittut ataqqisassaapput nasaarfigisassaallutillu.


Uani pisarput tassaavoq matoqqasumik nunatsinni parnaarussiveqalernissatsinnut qanoq piareersimatigivugut, oqarpunga uuttuutigisinnaanngikkipput isornartorsiorneqarnerput Amnisty Internationaliminngaanniit. Soorunami uuttuutinut ilaassaaq, kisianni aana uuttuutini pingaarnerpaajusussaq piareersimavugut ? illersorneqarsinnaasumik matoqqasumik parnaarussiveqalernissatsinnut tunngaviusussat tamaasa pigivagut ? pigilissagutsigit qanoq iliussaagut danskit naalagaaffianut isumaqatigiinninniarnerit pingaarutillit suliassamik taamak pingaarutilimmik tigusinissatsinnut aqqutissagut suli imaannaanngillat. Aamma eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiisitaliarsuup suliai maanngaannartutullusooq pitissanngikkutsigit. Aamma ataqqisariaqarparput ukiorpassuit atorlugit peqqissaartumik sulinikuummata, suliartillu tunniutilerlugu.


Isumaqarpunga piffissaq atorluartariaqaripput innersuussutigineqartut tunniunneqarpata atuarlugit peqqissaartumik sulinissap aaqqissornissaa tullinnguutissavarput. Tuaviupiluttoqartariaqanngilaq, avatangiisit piinnarnagit inuit pineqartut pinerluuteqarsimasut sakkortuumik katsorsarneqarnissaat aamma uani eqqartorparput. Imaanngilaq avataaninngaanniit isigineqarnissarput kusartuussammat pinngitsoorata tuaviupilulluta angerlartittariaqarivut. Tamakkua qitiutissanngilagut, avatangiisit aammalu illersorneqarsinnaasumik atugassaqartitsinissarput, sulisunut, isertitanut tamaaviisa qulakkeeqqaartariaqarpagut.


Assortuussuteqanngilagut minnerpaamilluunniit, tamatta pingaaruteqartipparput nunatsinni matoqqasumik parnaarussiveqalertariaqartoq. Tassa taamaappoq, taamaattumik Ole Dorph-ip oqallinnisamik nunatsinni isertitsiviit ulikkaaqqasut pillugit oqaaseqariarluni, anillannera uparuarnagu oqaatigiinnassavara, soqutiginaraluaqisoq saqqummiussimmat Inatsisartuni oqaluuserisassanngortillugu saqqummiunniariliuk, aamma taanna sammissaqqaarparput. Unali pivarput matoqqasumik parnaarussiveqalernissaq.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Taava massakkut Per Rosing-Petersen, Siumut.


Per Rosing-Petersen, siunnersuuteqartoq, Siumut.


Qujanaq. Hans Enoksen Naalakkersuisut Siulittaasuaat ilumoorpoq, naalakkersuisut tamarmik sulissutigiumaarpaat, aamma ilumoorluinnarputit oqaravit pitsaaliuineq qitiusuminngaanniit kisimi suliassaanngitsoq, angajoqqaajusugut tamatta pisussaaffeqarpugut, taanna sukumisumik suliniutigissallugu.


Oqallinnermi uani politiit marluk misilittagaqarluartut Anthon Frederiksen aamma Ole Dorph oqariartuuteqarput pingaaruteqarluinnaqqissaartumik. Ukiorpassuarni politiiullutik maani nunatsinni sulinikuuput, taamaattumik oqaatigisaat uanga asuli qarsupiinnarlugit tusaanngitsuusaaginnarsinnaanngilakka, taamaattumik oqariartuutissinnut qujanarujussuaq.


Aamma Henriette Rasmussen-ip aappassaaneernermini paasissutissat annertuut ileqqorissaarluinnarluni apuussaanut qujarusuppunga.


Taamannak oqariarlunga Jensigne Berthelsen-imut oqassuunga, Amnisty Internationali Naalagaaffiit Peqatigiit aalajangersagai aamma Danmarkip atuuttunngortissimasai toqqammavigilluinnaqqinnaarlugit sulisarpoq, aamma tamanna nunani tamani ataqqineqartorujorujussuuvoq, aamma paasivara taanna oqariartuutit erseqqissarakku tassuunartaatigut ataqqinninnerit takutikkit.


Taamaattumik aamma una Amnisty Internationali oqariartuutaa siullermiilinnginnami, aappassaanninngikkuni pingajussaa taamannak oqariartuuteqarpoq, sakkortusiartuinnarlugulu taanna oqariartuut apuuttarpoq.


Soorunami aamma peqqissaartumik taanna suliassaavoq. Anthon Frederiksen oqarneratuut ukiut 53-it Danmark naalagaaffiata taanna periarfissaq periarfissarisimavaa, taamaattumik pipallataasutut oqaatigineqarsinnaasutut uanga nalilersinnaanngilara. Ukiut qulinngulerput ataatsimiititaliarsuup sulisimanerani, aamma taassuma sioqqullugu nalunngilara inatsisartut una ajornartorsiut qaqittarnikuugaat. Taamaattumik ippassaq eqqarsaatersuut pilersinneqarnikuunngilaq qangarsuarliliuna una ajornartorsiut sammineqartoq. Inuiaqatigiit akornanni sammineqartarpoq, aammalu taanna sammineqarnera uninnavianngilaq, uumap oqaluttarfimminngaanniit oqaluuserineqarluni naammassereerpat.


Taamaattumik pingaaruteqarpoq taassumap ingerlaannarnissaa.


Taamatut oqariarlunga tunngavilersuutaasut assigiinngitsut annertunerusumik maani soqutiginaateqaraluartut tikinngikkaluarlugit, isumaqatigiilluuY. (båndnr. 6 aallartinnera) Enos Lyberth oqaaseqaammini ilaatigut oqarami, inuiaqatigiit peqqiilliunngitsut, tassuuna takutikkaat qanoq inissisimanerat, taanna ilumoorluinnaqqinnaarpoq, taanna kisianni oqallinneq allami ingerlateqqikkumaarparput, kisianni inuiaqatigiit taamannak inissisimatilluta aaqqiiniutit assigiinngitsorpassuit allat aamma tikittariaqarpagut.


Nuanaarutigaara taamannak oqallinneq toqqammavigalugu aamma Naalakkersuisut kaammattuummik apuunneqarmata, aamma qilanaareqaara taamak Naalakkersuisut Danmarkip naalagaaffianut apuussinerminnut qanoq kinguneqarnissaa qilanaaralugu utaqqissavara.


Qujanaq.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Per Rosing Petersen-imut qujavugut. Taava massakkut Naalakkersuisut Siulittaasuat.


Hans Enoksen, Naalakkersuisut siulittaasuat, Siumut.


Aap tassa naggataamik maannga qaqigunarpunga aamma isumaqarpunga assortuussutiginagu taanna suliassap malersoqqinnissaa isumaqatigiissutigereeratsigu, uanili aamma nalilersuinaveersaasaagut, tassa inuiaqatigiit ingerlalluanngitsut, toqqissisimanngitsut taanna isumaqarpunga mianersorfigisariaqaripput, tassa aamma nunatsinni inuiaqatigiit iluanni ingerlalluartorpassuaqarmat, taakkulu aamma tulluusimaarutigineqartariaqartut. Tamatta ajortuinnavissuarmik oqalukkaluarutta aamma siunissaq taartuinnanngortissavarput, pingaartumik peroriartortunut.


Aaamma sumiluunniit pinerluuteqartarnerit inuianni allani naammattuugassaapput, aamma atorneqartarlutik, taamaammat kalaallit taamatut nalilersuinaveersaarnissarput aamma isumaqarpunga mianersuuttariaqaripput.


Tulluusimaarutissagut aamma tulluusimaarutiginiartigit inuiaqatigiinni ingerlalluartorpassuaqarmat, sunngiffimmikkut sulisut, annertuumik ingerlatsimmata. Taakkulu pinaveersaartitsinermi annertoorujussuarmik sulissuteqartut matumuuna qutsavigissavakka siunissaq taartuinnaanngilaq aamma inuiaqatigiit ingerlanerat, taamatut nalilersornaveersaassavarput.


Qujanaq.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Naalakkersuisut Siulittaasuannut qujavugut.


Taavalu massakkut


Astrid Fleischer Rex, Demokraatit oqaaseqartuat.


Demokraatininngaanniit aamma uagut tapersersoqaarput matoqqasumik parnaarussiveqalernissaa, soorluli aallaqqaasiininni oqareersunga. Suut tamarmik ataqatigiimmata, ippassaq eqqartukkagut meeqqanut inissiisarfiit qanoq ulikkaartiginersut, taakku aamma eqqaanngitsoorsinnaanngilakka ullumikkut. Tassani utaqqisorpassuit inuusuttunngorunik aamma tamakkunnga isissasoralugit ilanngui annilaangananngitsuunngilaq.


Utaqqisummi 14-leereeraangamik iseqqissinnaajunnaartarmata meeqqat angerlarsimaffiinut. Ataatsimiititaliarsuup ukiamut saqqummiussassaa qilanaaraarput, suleqataaffigerusulluaratsigu. Taavalu Naalakkersuisup Siulittaasuata Hans Enoksen-ip akissutai, apeqqutit taakku marluk saqqummiussakka. Eqqissiallaqaanga oqaravit matoqqasoq taanna pilersinneqarnavianngitsoq sulisussat piariinngippata, qujanaq.


Taava aamma akissutivit tullia. Allaganngorlugu akissuteqarnissat allagassatit qilanaaraakka.


Qujanaq.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Ja, Astrid Fleischer Rex-imut qujavugut.


Tassalu allamik oqaaseqartoqarnianngimmat immikkoortoq 64 Nunatsinni parnaarussivimmik matoqqasumik pilersitsinissaq pillugu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamik siunnersuut, tamaannga killippoq aammalu ullumikkut ataatsimiinerput tamaannga naavoq.






Inatsisartuts samlinger

Forårssamling 2003

Mødedage og fortryk

3. mødedag, torsdag den 6. marts 2003, kl. 13:00-16:00.

Fortryk

Naqeqqaagaq

Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal. 13:00-18:00.



Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Per Rosing-Petersen



Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq aappaat, Siumut.


Ataatsimiinneq ammarpoq. Ullumikkut sisamanngorneq 6. marts Naalakkersuisunut apeqqutit sammineqassapput, taavalu siulliulluni apeqquteqartussaq Isak Davidsen qinnuigissavara maannaqqullugu. Tassa apeqqutigineqarpoq Naalakkersuisunut apeqqut: Inissiani attartortittakkani ineqarnermut tapiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutaata nr. 3-p, 31. maj 2000-imeersup sunniutai pillugit Naalakkersuisut naliliinertik sumut killippaat?


Isak Davidsen takanna.


Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal. 13:05.




Immikkoortoq 56




Naalakkersuisunut apeqquteqaat: Inissiani attartortittakkani ineqarnermut tapiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutaata nr. 3-p, 31. maj 2000-imeersup sunniutai pillugit Naalakkersuisut naliliinertik sumut killippaat?


(Isak Davidsen)


Isak Davidsen, apeqquteqartoq, Atassut.


Apeqqutissara imaattoq oqaatigissavara: Inissiani attartortittakkani ineqarnermut tapiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutaat nr. 3, 31. maj 2000-imeersoq Inatsisartut upernaakkut upernaakkut ataatsimiinneranni 2001-mi akuersissutigaat. Tamatumalu peqatigisaanik inissiani attartortittakkani aningaasartuutaarpiartut naapertorlugit ineqarnermut akiliuteqartalernissaq Inatsisartunit akuersissutigineqarpoq.


Ineqarnermut meeqqanut tapiissutit aamma ineqarnermut tapiissutinik tunniussisarnermut taarsiullugu ineqarnermut akiliutinut aaqqiissuteqartarnerup maleruagassiuineqarnerisa ataasinngortinneqarnissaa.


Aappaattut, maannakkut aningaasanut killissanit 128.000 kroniusunit annertunerusumik isertitallit inoqutigiit ineqarnermut tapiissutinik tunineqarsinnaalernissaat.


Pingajuattut, inissianik attartortitsittakkanik najugalinnut ineqarnermut meeqqanut tapiissutit peerneqarnissaat.


Sisamaattullu, inoqutigiit akileraaruteqaataasussatut isertitaat aamma meeqqat amerlassusiat tunngavigalugu namminneq akileeqataassutissat aalajangersarneqartarnissaat.


Ineqarnermut tapiissutit ineqarnermut akiliummut toqqaannartumik tapiissutitut tunniunneqartassapput, aammalu inoqutigiit ukiumut akileraarutaasussatut isertitaat kiisalu inoqutigiit meerartaat 18-t inorlugit ukiullit qanoq amerlatigineri aallaavigalugit naatsorsorneqartassallutik. Taamaaliornikkut inoqutigiit meerartaat naapertorlugit namminneq akiliutissaat appartinneqartassallutik.


Ineqarnermut tapiissutit pillugit siunnersuutip siullermeerneqarnissaa Naalakkersuisut saqqummiussissutaanni paasissutissiinneqarpoq. Ineqarnermut tapiissuteqariaatsip pitsaanerusunngortinneqarnera inissiani attartortittakkani pisortanit pigineqartuni aningaasartuutit naapertorlugit ineqarnermut akiliuteqartarneq peqatigalugu ima kinguneqarumaartoq: Allanngortitsinerup kingunerisaanik 30%-ingajaat pitsanngoriarnermik misigisaqassapput. 40%-ingajaat qaammammut 400 kronit inorlugit ineqarnermut akiliuteqarnerulissasut, 20%-t missaat qaammammut 40 kronenik kiisalu 1.000 kronillu akornanni ineqarnermut akiliuteqarnerulissasut. 10%-nit ikinnerit qaammammut 1.000 kronit qaangerlugit ineqarnermut akiliuteqarnerulissasut.


Inissiani attartortittakkani ineqarnermut tapiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutissatut siunnersuutip aappassaaneerneqarnissaanut isummiussissummi Inatsisartut Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu Ataatsimiititaliaata Naalakkersuisunut kaammattuutigaa peqqussutip atuutilerneraniit ukiup ataatsip qaangiunnerani aaqqissuussinikkut iluaqutissinniarneqartut iluaqutissinneqarsimanersut, aammalu aaqqissuussineq pitsaanngequteqarsimanersoq ataatsimoortumik naliliiffigeqqullugu.


Naliliineq pillugu ilisimatinneqarnissani Ataatsimiititaliap kissaatigisimavaa. Kaammattuut malikkumallugu Naalakkersuisut neriorsuipput.


Upernaakkut ataatsimiinnermi 2002-mut atatillugu Inatsisartunut ilaasortaq Mads Peter Grønvold, Kattusseqatigiit, ineqarnermut tapiissutinik aaqqissuussinerup atulersinneqarnissaa pillugu aalajangiiffigisassatut siunnersuummik saqqummiussivoq immikkoortoq 47-mik. Siullermeerinermi Naalakkersuisut oqaatigaat ineqarnermut tapiissutinik aaqqissuussinerup nutaap sunniutai pillugit ukiakkut ataatsimiinnermi 2002-mi Naalakkersuisut saqqummiussissasut.


Aningaasartuutinut naapertuuttumik ineqarnermut akiliuteqartitsisalerneq eqqarsaatigalugu isumaqarpunga ineqarnermut tapiissutinik aaqqissuussinerup ataatsimoortumik naliliiffigineqarnissaa pingaaruteqartoq. Taamaaliornikkut isertitakinnernut akunnattunillu isertitalinnut pitsaanngitsumik kinguneqaataasinnaasut piaartumik aaqqiivigineqarsinnaaqqullugit. Aammattaaq pingaartutut isigaara naliliineq taanna pillugu Inatsisartut paasitinneqarnissaat. Taamaattumik paaserusuppara Naalakkersuisut naliliinerminni sumut killissimanersut.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Tamatumunnga akissuteqassaaq Ilaqutariinnermut Naalakkersuisoq.


Ruth Heilmann, Ilaqutariinnermut Peqqissutsimullu Naalakkersuisoq, Siumut.


Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortaq Isak Davidsen, Atassut, apeqqutaanut qujavunga imatullu akissuteqarniarpunga.


Peqqussutip akuersissutigineqarnerani Inatsisartut Isumaginninnermut Ataatsimiititaliaata peqqussutip atortuulersinneqarnerata kingorna ukiup ataatsip qaangiunnerani peqqussutip tamarmiusunik sunniutaata naliliivigineqarnissaa imaluunniit inissiani attartortittakkani ineqarnermut tapiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutaata, kiisalu inissianik attartorneq pillugu Inatsisartut peqqussutaata ataatsimut isigalugu kingunerisaasa naliliivigineqarnissaat kissaatigaa. Taamaalilluni nalilerneqassammat aaqqissuussinermi iluaqutissinniarneqartut ilumut iluaqutissinneqarsimanersut imaluunniit putoqqutaarisoqarsimanersoq.


Ineqarnermut akiliutinik iluarsaaqqinnermi 2002-mi januarip aallaqqaataaniit atuutilersumit akiliutit aammalu ineqarnermut tapiissutit allanngortinneqarput. Naalakkersuisut ineqarnermut akiliutinik aaqqiissuussinerup sunniutaanik misissuisimapput. Tamanna pivoq A/S Inissiaatileqatigiiffik INI-miit paasissutissanik pissarsinikkut. Paasissutissat pineqarput ineqarnermut akiliutit tamakkiisut aammalu ineqarnermut tapiissuteqareernermi ineqarnermut akiliutit annertussusaat inunnut ineqarnermut akiliutit allanngortinneqannginnerini aammalu allanngortinneqarnerini iniminni nikissimanngitsunut.


Misissuinermi inoqutigiit 8.352-t ilaatinneqarput. Inoqutigiit taakku juli qaammat 2001-mi aamma 2002-mi iniminni nikissimanngillat, taamaattumik imaaliallaannaq assersuunneqarsinnaallutik.


Inoqutigiit 3.840-t 2001-mi 2002-milu ineqarnermut tapiissutisisimanngillat. Inoqutigiit 2.317-t 2001-mi aaamma 2002-mi ineqarnermut tapiissutisisimapput. Inoqutigiit 1.908-t siornatigut tapiissutisisarsimanngitsut 2002-mi ineqarnermut tapiissutisisalersimapput. Inoqutigiit 287-t siornatigut tapiissutisisartut 2002-mi ineqarnermut tapiissutisisarunnaarsimapput.


Allannguinermi kingunerisat malinnaavigineqarneranni paasineqarpoq inoqutigiit 100.000 kronit inorlugit isertitallit allannguinermi siunertaanngitsumik eqqorneqarsimasut. Taamaattumik ineqarnermut nammineerluni akiligassap inoqutigiinnut 100.000 kronit inorlugit isertitalinnut allanngortinneqarnissaa Naalakkersuisut siunniuppaat, maannakkut aaqqissuussinermut naleqqiullugu taakkua ineqarnermut tapiissutinik annertunermik pisinnaasunngorlugit.


Ineqarnermut akiliutip inoqutigiinni meeqqat amerlassusaasa aammalu akileraaruteqaataasussat isertitat apeqqutaatillugit inoqutigiit 100.000 kronit inorlugit isertitallit 100 kronit aamma 400 kronit akornanni annertunerusumik qaammammut ineqarnermut tapiissutinik pisinnaalernerannik allannguinissaq kinguneqassaaq. Tamanna Namminersornerullutik Oqartussanut aamma kommunenut ukiumut 9,4 mio. kronit missaanni aningaasartuuteqarnerulernermik kinguneqassaaq, taakkunannga Namminersornerullutik Oqartussanut ukiumut 5,6 kronit aningaasartuutaassallutik.


Inissiani attartortittakkani ineqarnermut tapiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutaat nr. 3, 31. maj 2001-imeersumi ' 6, imm. 3 naapertorlugu aningaasanut killiliussat nammineq akileeqataassutissat kiisalu ineqarnermut tapiissutit aningaasartaasa annerpaaffissaat minnerpaaffissaallu pillugit aalajangersaanissamik Naalakkersuisut piginnaatitaapput. Tamannalu Namminersornerullutik Oqartussat nalunaarutaat nr. 34, 13. september 2001-imeersukkut naammassineqarsimavoq.


Ineqarnermut nammineerluni akiligassaq inoqutigiinnut 100.000 kronit inorlugit isertitalinnut allanngortinneqassappat tamanna pisinnaavoq Naalakkersuisut piginnaatitaanerat naapertorlugu nalunaarutip allanngortinneratigut. Tamannali aatsaat pisinnaavoq allannguinermi aningaasartuutit aningaasanut inatsimmi killissarititaasut iluaneereerpata.


Nalunaarummik allannguinissami aningaasartuutaanerujumaartussat aningaasanut inatsisissamut siunnersuummi upernaaq manna Inatsisartut ataatsimiinneranni oqaluuserineqartussamut ilanngunneqarput. Tamanna isumaqarpoq Namminersornerullutik Oqartussat nalunaarutaat aatsaat allanngortinneqarsinnaasoq 2003-mut aningaasanut inatsisissap akuerineqareernerani.


2003-mut aningaasanut inatsisissap akuerineqareernerani naatsorsuutigineqarpoq Naalakkersuisut ineqarnermut tapiissutisinissamut aningaasanut killiliussat nammineq akileeqataassutissat kiisalu ineqarnermut tapiissutit aningaasartaasa annerpaaffissaat minnerpaaffissaallu pillugit Namminersornerullutik Oqartussat nalunaarutaat 1. juli 2003 atuutilersussatut allanngortinneqarnissaa.


Kommunet ineqarnermut tapiissutinik naatsorsueqqinnissaminnut qaammatinik minnerpaamik marlunnik, ajornanngippallu pingasunik sioqqutsisumik periarfissinneqarnissaat pisariaqartinneqarpoq. Ineqarnermut akiligassiinnginnermi ineqarnermut tapiissutissaq ineqarnermut akiliummut ilanngaatigineqaqqaartarpoq, ineqarnermullu akiliut qaammatikkaartumik siumoortumik akiligassiissutigineqartarluni. Taamaattumik inoqutigiit 100.000 kronit inorlugit isertitallit allanngornermi iluaquserniarneqartut eqqarsaatigalugit 1. juli 2003 sioqqullugu atuutsilersitsinissaq naleqqutinngilaq.


Qujanaq.


Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Naalakkersuisunut ilaasortamut Ruth Heilmann-imut qujavugut. Taava Isak Davidsen, Atassummit apeqqutilliisoq periarfissaqarpoq naatsunnguamik oqaaseqarnissaminut. Takanna.


Isak Davidsen, apeqquteqartoq, Atassut.


Naatsuarannguamik. Qujavunga Ruthimut. Misissugassatut aamma pissanganartutut isigigakku eqqaaginnassavara ineqarnerup akitsoraluttuinnarnerani massakkut INI A/S-ip aaqqissuussinera aamma misissugassanut ilanngukkusuppara. Naalakkersuisunut taanna apuukkusuppara.



Aammalu qujassutigissavara ukioq manna aningaasat 3 mio.-t kiisalu 2004-mi 5,6 mio.-t aaqqiissutissatut misissuinermut illuartinneqarsimammata. Taamatut naatsumik oqaaseqarlunga qujavunga akissuteqaammut.



Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Isak Davidsen-imut, Atassut, qujavugut. Taamaalillugu immikkoortoq 56 naammassivarput. Tullialu immikkoortoq 65, Naalakkersuisunut apeqqut. Naalakkersuisut Sisimiuni umiarsualiviup massakkut atugaasunut kiisalu siunissami pisariaqartitaasunut naleqqussarlugu allilerfiginissaanut pilersaaruteqarpat? Aperisuussaaq Palle Christiansen, Demokratit. Takanna.


Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal.


Immikkoortoq 65




Naalakkersuisunut apeqquteqaat: Naalakkersuisut Sisimiuni umiarsualiviup massakkut atugaasunut kiisalu siunissami pisariaqaritaasunut naleqqussarlugu alliliivigineqarnissaanut pilersaaruteqarpat?


(Palle Christiansen)


Palle Christiansen, apeqquteqartoq, Demokratit.


Inatsisatut suleriaasianni ' 36, immikkoortoq 2 naapertorlugu Naalakkersuisunut apeqqut imaattoq matumani saqqummiuppara. Naalakkersuisunut apeqqut: Naalakkersuisut Sisimiuni umiarsualiviup massakkut atugaasunut kiisalu siunissami pisariaqartitaasunut naleqqussarlugu alliliivigineqarnissaanut pilersaaruteqarpat?


Sisimiuni umiarsualivitsigut periarfissat massakkut periarfissaqartitanut naleqqiullugit annikippallaarujussuarput. Pisariaqartitsinermullu naleqqussaasoqassappat annertuumik alliliisoqartariaqarpoq. Sisimiut umiarsualiviannut nunatsinni aalisarnikkut umiarsualiviit pingaaruteqarnissaasa ilaannut kilisaatit usingiarniarlutik tulleriiaarlutik utaqqisariaqartarput umiarsuarnilluunniit pajuttunit tikittoqartillugu avalakkallartariaqartarlutik. Taamaaliornikkut kilisaataatitta eqaannerusumik imminullu akilersinnaasumik ingerlasinnaanerigaluat annikillisinneqartarpoq. Tassunga atatillugu eqqaamaneqartariaqarpoq kilisaatit tassaammata nunatta annerpaamik piaarnerpaamillu isertitaqaatigisartagaat.


Tamatuma saniatigut aamma siunissami pisariaqartitassat annikinaarlugit nalilersorneqartannginnissaat pingaaruteqartuuvoq.


Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Mikael Petersen, takanna.


Mikael Petersen, Attaveqarnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq, Siumut.


Qujanaq. Naluneqanngitsutut Naalakkersuisut Kalaallit Nunaanni umiarsualivinnik allilerinissamut pilersaarut suliaritippaat Inatsisartut 2002-mi ukiakkut ataatsimiinneranni Inatsisartunut ilaasortanut paasissutissanngorlugu tunniunneqartoq.


Naalakkersuisut tamatuma kingorna aalajangerput allilerinissamut pilersaarut inuiaqatigiit aningaasaqarnerannut kingunerisassat pilersaarummi siunnersuutigineqartut pillugit misissueqqissaarnermik tapertaqartinneqassasoq. Tamatumani ukiuni aggersuni sanaartugassanut aningaasaliinissat annertuut pineqarput, Naalakkersuisullu pingaartuusoraat aningaasaliinissat sapinngisamik pitsaanerpaamik tunngaveqarluni pilersaarusiorneqarnissaat.


Inuiaqatigiit aningaasaqarniarnerannut kingunerisassanik misissueqqissaarneq 2003-mi martsip ingerlanerani naammassissangatinneqarpoq, tassa uuma qaammatip naanerani, taamaalillunilu Inatsisartut 2003-mi ukiakkut ataatsimiinneranni aningaasanut inatsisip oqaluuserinerani pigineqalereersimassalluni.


Naalakkersuisut Sisimiuni allilerinissamik pisariaqartitsineq alaatsinaappaat. Ajornartorsiut annerpaaq tassaavoq aalisariutit kilisaateeqqallu Avannaaneersut amerlaqisut ukiukkut Sisimiuni umiarsualivimmut sikuunngitsumut umiarsualivissinniartarmata. Naalakkersuisut tamanna pillugu 2003-mut Inatsisartut aningaasanut inatsisissaannut siunnersuummi kontomi 80.00.80 aningaasat suliniutinik aallartitsinissamut sillimmatit aalisariutinut talittarfiup alliliivigineqarnissaata pilersaarusiornissaanut aningaasanik immikkoortitsipput.


Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Attaveqarnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq Mikael Petersenimut qujanaq. Taava apeqqutilliisoq Palle Christiansen, Demokratit, periarfissaqarpoq aamma oqaaseqalaarnissaminut.


Ajunngilaq, naammagaa. Akissuteqaat naammagaa, taamaalillugu immikkoortoq 65 naammassivarput.


Tullianut ikaarsaarpugut. Immikkoortoq 66, Naalakkersuisunut apeqqut: Naalakkersuisut Sisimiuni erngup nukinga atorlugu nukissiorfiliornissamik pilersaaruteqarpat? Taamaassappat qaqugu pilersinneqarnissaa ilimagineqarpa? Apeqqutilliivoq Palle Christiansen, Demokratit.


Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal.




Immikkoortoq 66




Immikkoortoq 66, Naalakkersuisunut apeqqut: Naalakkersuisut Sisimiuni erngup nukinga atorlugu nukissiorfiliornissamik pilersaaruteqarpat? Taamaassappat qaqugu pilersinneqarnissaa ilimagineqarpa?


(Palle Christiansen)



Palle Christiansen, apeqquteqartoq, Demokratit.


Apeqqutissara tulleq imatut nipeqarpoq: Naalakkersuisut Sisimiuni erngup nukinga atorlugu nukissiorfiliornissamut pilersaaruteqarpat? Taamaassappat qaqugu pilersinneqarnissaa ilimagineqarpa?



Massakkut akuttunngitsumik Sisimiuni innaallagiaq qameqattaartarpoq. Innaallagissiorfiup atuinerup annertunerpaaffiani naammaginartumik ingerlatsisinnaanerminut nukissiamik naammattumik pilersitsisinnaannginnera pissutigalugu.



Sarfaaruttarnerit illoqarfiit arlaannulluunniit uuminartuuvoq akueriuminaatsoq. Ajornartorsiut Sisimiuni suli annertuneruvoq, tassami nunatsinni aalisakkiorfiit annersaasa ilaat kallerup inneranik ataavartumik pilersorneqarnissamik pisariaqartitsimmat.



Erngup nukinganik nukissiuteqarneq mingutsitsinnginnissamut piffissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu akikinnerpaammat aamma maskinat atorlugit orsussamik ingerlanneqartut Y.. pilerinarsinnaavoq.



Finn Karlsen, Inussutissarsiornermut Naalakkersuisoq, Atassut.


Qujanaq. Palle Christensenip apeqqutaanut Naalakkersuisuninngaanniit ima akissaagut.



2000-p naalernerani 2003-llu aallartinnerani Sisimiuni innaallagissamik pilersuineq kipisaqattaarsimavoq. Innaallagissamik pilersuinerup unittoortarneranut atortut, soorlu nillasaatit, malussarniutit, nakkutilliissutit il.il. pisoqalivallaarsimammata.



Ajornartorsiutaasut ilungersorluni iluarsiniarneqarput, atortullu pisoqaliffiisigut taarsersorneqarlutillu iluarsaanneqartarput akornutaasoq paasineqartorlu.



Imaaliallaannarlugu nalunaarutigiuminaappoq innaallagissamik pilersuinerup qaqugu naammaginarnerulersinneqaqqissinnaanera. Kukkunerit ilarpassui aqutsinermut nakkutilliinermullu atortut pisoqqat atortillugit nalunaarsoruminaammata. Taamaalilluni ajutoornerit pinaveersaartitsiniarneq ajornakusoortillugu.



Apeqqutit aappaannut tunngatillugu Sisimiut eqqaanni nukissiorfiliornissamit nalunaarutigineqassaaq 90-ikkut aallartinneranni erngup nukinga atorlugu nukissiorfiliornissamut piareersaatit ima piareersimatigigaluarput allaat nukissiorfiliornissaq aallarteriaannaalluni. Nunattali Karsiata aningaasanik atoriaannarnik amigaateqarnera pissutigalugu sananeqannginnissa aalajangiunneqarsimalluni.



Nukissiorfiit ukiunut qulinut illoqarfiit nukissiorfitsigut, imeqarnikkut, kiassarnikkut pilersaarusiaat nutaaq malillugu takuneqarsinnaavoq Sisimiut eqqaanni tasersuarmiit erngup nukinganik nukissiorfiliornissaq naliliffigineqaqqissasoq, taamaassanngippammi Sisimiuni 2008-mi innaallagissiorfik annertuumik nutartertariaqalissammat. Tamanna Naalakkersuisut nukissiuutinik pilersuinermik ingerlatsinerannut naleqqulluinnarpoq, tassami erngup nukinga aammalu siunissami ataavartumik nukinnik pissarsiffigineqarsinnaaneq eqqarsaatigalugu nukissiorfeqarnermut periarfissat pitsaanersaasut nunatsinni nukissiorfeqarnermut annertunerpaamik pingaaruteqartussaalluni.



Olia atorlugu nukissiorneq periarfissatigut erngup nukinganik taarserneqartartussaavoq. Taamatut aaqqissuussinissaq inuiaqatigiit aningaasaqarnerannut naatsorsuinertigut isumatusaarnerpaajusoq erseqqissarneqassammat.



Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisumut qujanaq. Taava oqaaseqalaarusuppoq apeqqutilliisoq Palle Christiansen, Demokratit. Takanna.



Palle Christiansen, apeqquteqartoq, Demokratit.


Naatsunnguamik oqaatiginiarpara, taamani piareersimasoqarsimanera naluara. Tassa aningaasaataarussimaneq tassunga pissutaanerarnerarpoq. Aningaasanut tunngassuteqarmat Naalakkersuisunut ilaasortaq aperiinnassavara ingerlaavartunik pilersaarutinut aaqqiiniartoqarnerluni? Kisianni allani, soorlu Sisimiunitut pisariaqartitsinngitsuni allanik pilersaaruteqartoqarpoq. Taava aperiniarpugut uanga apeqqutiga qanoq akineqarsinnaanersoq.



Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisoq Finn Karlsen. Takanna.



Finn Karlsen, Inussutissarsiornermut Naalakkersuisoq, Atassut.


Erngup nukinganik nukissiorfiliornissamut tunngatillugu pilersaarutit tulleriiaarineq eqqarsaatigalugu Kujataa siulliullugu eqqarsaatigineqarpoq sanaffigineqarnissaa. Taavalu aamma soorunami aningaasat apeqqutaapput, nunatsinni aningaasaqassuseq, taava Sisimiut tullinnguuttussaalluni. Uani massakkut Qorlortorsuaq siulliunneqarpoq, taava tulliani aningaasat apeqqutaallutik Sisimiut tulliunneqartussaallutik aammalu ingerlaqqittussaassalluni avannamut Ilulissat eqqaat eqqarsaatigalugu.



Maannakkut soorunami apeqqutaapput Inatsisartunut ilaasortat tassani tulleriiaarinermi allanngortitsissappata soorunami aamma Naalakkersuisuni nalilersortussaassavarput uagut. Inatsisartunut ilaasortat oqaasissaqarnerpaapput tassani.



Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisup Finn Karlsenip akissutaanut qujanaq. Taava taamaalilluta immikkoortoq 66 naammassivarput. Tullinnguuppoq immikkoortoq 73, Naalakkersuisunut apeqqut: Amerikap avannaanut timmisartuussisarnerup nangeqqinneqarnissaa pillugu Naalakkersuisut qanoq iliuuseqarniarpat? Apeqqutilliisuuvorlu Aqqaluk Lynge, Inuit Ataqatigiit. Takanna.







Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal.




Immikkoortoq 73




Naalakkersuisunut apeqquteqaat: Amerikap avannaanut timmisartuussisarnerup nangeqqinneqarnissaa pillugu Naalakkersuisut qanoq iliuuseqarniarpat?


(Aqqaluk Lynge)



Aqqaluk Lynge, apeqquteqartoq, Inuit Ataqatigiit.


Qujanaq. Inatsisartut ataatsimiinnissaannut oqaluuserisassatut siunnersuutiga imaattoq apeqquteqaatinngorlugu anngussimavara: Naalakkersuisut qanoq iliuuseqarniarpat Amerikap avannaanut timmisartuussisarnerup nangeqqinneqarnissaa pillugu? Naatsuaqqamillu tunngavilersuutigaara 2001-mi ukiakkulli First Air-ip nunatsinnilu timmisartuutileqatigiit Air Greenland-ip Kangerlussuarmut Eqalunnullu timmisartuussisarnertik unitsippaat. Manna tikillugu saaffiginnittaraluarnerit naammassisaqarfiunngillat, taamaattumillu apeqqutigissavara Naalakkersuisut qanoq iliuuseqalersaarnersut attaveqaatit nangeqqinniarnissaannut, ullumikkummi Danmarkiliaqqaarluni aatsaat nunanut allanut attaveqarneq inuit angalanissamut periarfissaannik mattussinertut isigigakku.



Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Aqqaluk Lyngemut, Inuit Ataqatigiit, qujanaq. Taava akissuteqassaaq Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq Mikael Petersen. Takanna.



Mikael Petersen, Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq, Siumut.


Qujanaq. Qularutissaanngilaq 2001-imi oktoberip naanerani Nunavut nunattalu akornanni timmisartuussisarnerup unitsinneqarnera nunat marluk taakku akornanni suleqatigiinnerulernissamik suliniummut naleqqiullugu pitsaanngitsumik sunniuteqarsimassasoq.



Air Greenland A/S massakkut Nuummiit Eqalunnut uterlugulu angalatitsisinnaanermut akuersissummik pigisaqarpoq. Angalatitsisinnaanermut akuersissut 30. september 2003-p tungaanut atuuppoq, ingerlatsitseqatigiiffiulli pisinnaatitaaffimmik iluaquteqarniarnera sukkulluunniit malunnartoqannginnguatsiarluni.



Takornariartitseqatigiiffiup Eqalunniittup 2002-mi Nuup Eqaluillu akornanni angalatitsisoqarsinnaanera misissuivigaa. Namminersornerullutik Oqartussat tamatumunnga atatillugu nalunaarutigaat attaveqarnerup taamaattup atulersinneqarnissaanik suliassaq taperserneqartoq, taamaattumillu timmisartuussisarnissamut pisariaqartinneqartunik akuersissuteqartoqassappat nunatsinnit tamanna ilalernartinneqarumaartoq.


Misissuinerilli 2002-mi atassuteqaatip nangeqqinneqarnissaanik kinguneqanngillat, naak tamanna sivisoorujussuarmik siunertaasimagaluartoq.


Akerlianilli Canadamiut angalatitseqatigiiffiata Eqaluit Sisimiullu akornanni siorna junimi, julimi augustimilu angallatileruttornerup nalaani attartorluni timmisartukkut attaveqaatit aallartippai.


Naalakkersuisut nunatta Nunavullu akornanni ataavarnerusumik atassuteqarneq nangeqqinniarlugu sulerusupput. Naalakkersuisut atassuteqarnerup niuernermi nalinginnaasumik tunngavissarititaasut tunngavigalugit pilersinneqarnissaa piumaneruaat. Atassuteqarnerup pitsaanerusumik niuernermi nalinginnaasumik atugassarititat tunngavigalugit piaartumillu pilersinneqarnissaanut periarfissaasinnaavoq mittarfeqarfiit timmisartuussinernut taamaattunut akigititaasa appartinneqarnerat.


Naalakkersuisut 2003-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuumminni ilaatigut Nuummi mittarfiup tallilerneqarnissaata pilersaarusiorneqarnissaanut aningaasanik immikoortitsipput. Qularutissaanngilaq Nuummi mittarfiup tallilerneqarnera nunatta Nunavullu akornanni atassuteqarnerup pilersinneqarnissaanut aammattaaq timmisartuussisunut pilerinarnerungaalissasoq.


Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisumut qujanaq. Taava apeqqutilliisoq Aqqaluk Lynge, Inuit Ataqatigiit, naatsukullammik oqaaseqaqqikkumavoq. Takanna.


Aqqaluk Lynge, apeqquteqartoq, Inuit Ataqatigiit.


Naatsunnguamik, tassa ilimagisattuut una akissut taamaattoq pisimavara. Aammalu qujavunga akissuteqaammut, unalu eqqaasara tassaavoq aamma pingaartitara tassa angallannermut tunngatillugu inuit periarfissaat annertungaatsiartumik killilerneqarsimanera tamatta paaseqatigiissutiginnguatsiarparput.


Kiisalu aamma ulluni makkunani tamakkununnga eqqartugaanerannut ilanngullugu sillimaniarneq nunatta imminut illersornera eqqarsaatigalugu aamma pisariaqarluinnaqqissaarpoq Københavnikkooqqaarani 4-5 tiimit angalaaqqaarani allanik aamma periarfissaqarsinnaanissaq.


Ugguaraara qanga Air Greenlandip Grønlandsfly-ugallarami First Air-illu isumaqatigiissutaat Pituffimmut ingerlaartarneq, tassalu ullaakkut Ottawaminngaanniit aallarsinnarluni Eqalukkoorluni Kangerlussuarmut Pituffimmullu taassuma aaqqissuussinerup amerikamiunut isumaqatigiissutigineqarsimasup taamaatinneqarsimanera. Isumaqarpunga siunissami taannartaa Nuummi mittarfiup qaquguussagaluarnersoq tallinissaa utaqqinagu ilaatigut taanna Naalakkersuisut peqataaffiginiartariaqaraat USA-mut isumaqatigiinniarnerminni ingerlasussani aamma taakkua ilaasinnaassagaluarmata.


Ilanngullugu aamma oqaatigissavara neriuutigisimagaluaratsigu qanoq pisoqaleriataalissasoq, tassa aasaq siorna ICC-p Nunavimmi, Kuutsuarmi Quebec-ip avannaani ataatsimeersuarnermini tusarlerneqarami taamanikkut Naalakkersuisut aallartitaannit, ungasippallaanngitsukkunngooq immaqa Akilinermut attaveqaatigut aaqqinniarneqarumaartut. Kisianni tassa paasisagut ukiuinnaapput taamaallaat aasaanerani takornarianut angallassinermut timmisartuaqqanullu tunngassuteqartoq. Kisianni tassa amigaatigaara uani suliniummi ersarissumik oqaaseqarnissaat: Aap, taamatut attaveqarnissamik salliulluta Nunavut-mi Naalakkersuisut suleqatigalugit aaqqiiniarnissaq sulissutigiumavarput. Taannaavoq uanga tusarusutara. Qujanarsuaq.


Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Aqqaluk Lyngemut, Inuit Ataqatigiit, qujavugut. Taava akissuteqassaaq Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq Mikael Petersen. Takanna.


Mikael Petersen, Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq, Siumut.


Qujanaq. Ilanngullugu apeqquteqartumut erseqqissaatigeqqilaaginnassavara, soorunami Akilinermut Akilermiut uagullu akornatsinni angallannikkut suleqatigiinnissamut siunertat qangali siunertaasut aallarteqqinniarlugit aammalu pilerseqqinniarlugit suliniutigut sakkortusissavagut. Taanna oqaatigereerpara. Kisianni tassa paasissutissatut tunniussinnaavara Nunavormiut aamma saaffiginnereermata Naalakkersuisunik oqaloqatiginninnissaminnut, aamma tamanna saaffiginnissut inussiarnersumik tigullugu oqaloqatigiinnigut aallartissavagut. Aamma erseqqissaatigissavara uagut Angallannikkut Pisortaqarfimminngaanniit imaluunniit naalakkersuisoqarfitsinninngaanniit aamma Air Greenland-ip Pituffimmut timmisartuussisinnaanera kiisalu aamma Canadamit Amerikamillu suleqateqarnerup angallannikkut annertusarnissaannut periarfissat ingerlatereersimagatsigit, taamaalilluta suliassap aamma nunanut allanut allaffeqarfikkoortumik ingerlanneqarnissaa aamma aallartissimallugu.


Tamakkua soorunami aallartisaataasut suliniutit takussavarput qanoq piffissami aggersumi kinguneqarsinnaajumaarnersut, kisianni Naalakkersuisut aamma angallannerup tungaatigut Canadamik, tassa Nunavut-mik Canadamik USA-millu annertunerusumik suleqateqarnissarput siunertaralugu suliniutigut ingerlatissavagut, aamma naatsorsuutigilluinnarpara tamatumani apeqquteqartoq soorunami ICC-mi aamma toqqaannartumik suleqataasuummat tamatumani suliassami aamma ICC-p isumasiornissaa aamma peqataatinneqarnissaa ikiortiginissaalu qularnanngilaq aallaaviujumaarput.


Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisup akissutaanut qujanaq. Taamaalilluni immikkoortoq 73 naammassivarput. Tullinnguupporlu immikkoortoq 74, Namminersornerullutik Oqartussat Danmarkimi allaffeqarfianni qarasaasiatigut atuinermi ingerlaarfinnik ukiortaariitsiartoq misissuisitsisimaneq pillugu Naalakkersuisunut apeqqut. Apeqqutilliisuuvoq Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit. Takanna.


Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal.




Immikkoortoq74




Namminersornerullutik Oqartussat Danmarkimi allaffeqarfianni qarasaasiatigut atuinermi ingerlaarfinnik ukiortaariitsiartoq misissuisitsisimaneq pillugu Naalakkersuisunut apeqqut.


(Josef Motzfeldt)



Josef Motzfeldt, apeqquteqartoq, Inuit Ataqatigiit.


Qujanaq. Namminersornerullutik Oqartussat Danmarkimi allafeqarfianni qarasaasiatigut atuinermi ingerlaarfinnik ukiortaariitsiartoq misissuisitsisimaneq pillugu Naalakkersuisunut apeqquteqaat imaattoq saqqummiuppara. Siullermik tunngavilersuutigaara ukiortaariitsiarnerani Namminersornerullutik Oqartussat Danmarkimi allaffeqarfianni qarasaasiatigut atuinermi ingerlaarfinnik misissuisitsisoqarpoq. Misissuisitsineq misissuinermilu periuserineqartut tupaallatsitseqalutillu ernumalersitsipput. Taamaammat Naalakkersuisunut, Naalakkersuisut siulittaasuat qinnuigissavara apeqqutit ukua akissuteqarfigillaqullugit.


Siullermik: Nalinginnaq suliarinnittussarsiuussinikkut Sila Group-imut suliakkiissutaasimava?


Aappaattut: Sooq Namminersornerullutik Oqartussat qarasaasiaqarfiata nammineq suliassaq ingerlassimasinnaannginneraa?


Pingajuattut: Apeqqutit suut sulisunut akineqartussatut saqqummiunneqarsimanersut?


Sisamaattut: Sulisorineqartup angalaneranut, Københavnimi ineqarneranut suliamillu ingerlatsineranut aningaasartuutit qanoq amerlatigisimanersut?


Tallimaattut: Misissuinerup inernera qanoq kinguneqartinneqalersaarnersoq?


Arfernattullu kingullertullu: Sulisut pineqartut misissuinissaq sioqqullugu qanoq ilisimatinneqarsimanersut?



Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.


Josef Motfeldtip, Inuit Ataqatigiit, apeqquteqaataanut qujanaq. Taava akissuteqartussaavoq Naalakkersuisut siulittaasuat Hans Enoksen, takanna.



Hans Enoksen, Naalakkersuisut siulittaasuat, Siumut.


Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortaq Josef Motzfeldt Namminersornerullutik Oqartussat Danmarkimi allaffianni qarasaasiatigut attaveqaatinik misissuisimaneq pillugu arlalinnik apeqquteqarpoq.


Apeqqutit siulliannut tunngatillugu nalinginnaasumik suliarinnittussarsiuussinikkut Sila Group-imut suliakkiissutaasimava? Oqaatigissavara isumaqatigiissuteqartoqartinnagu suliassat suliariumannittussarsiuunneqarsimanngimmata. Missingersuutit pillugit malittarisassani tamakku pillugit maleruagassaqarpoq, pineqartorli pillugu maleruagassatigut aalajangersagaqarani. Oqaatigisinnaavarattaaq qarasaasiaqarfik naliliisimammat suliariumannittussarsiuussinissaq pisariaqartinneqanngitsoq.


Apeqqutit aappaannut. Apeqqutit aappaannut tunngatillugu sooq Namminersornerullutik Oqartussat qarasaasiaqarfiata nammineq ingerlassinnaannginneraa, tassanilu akissutigineqartoq oqaatigisinnaavara qarasaasiaqarfiup nalunaarutigisimammagu misissuinerup ingerlanissaanut sulisussaqaratik.


Apeqqutit pingajuannut tunngatillugu apeqqutit suut sulisunut akineqartussatut saqqummiunneqarsimanersut, oqaatigissavara Sila Group-imut januarip aallartinnerani apeqqutinik akisilluni immersuiffissaq atorlugu Danmarkimi allaffimmi sulisunik ataasiakkaanik apersuisimammat. Apeqqutit sulisoqarnermut tunngasunik, qarasaasiaqarnermut tunngasunik aaqqissuussaanermullu tunngasunik akuleriissitsilluni apeqquteqaataapput.


Apeqqutit sisamaannut. Sulisorineqartup angalaneranut, Københavnimi ineqarneranut suliamillu ingerlatsineranut aningaasartuutit qanoq amerlatigisimanersut. Oqaatigisinnaavara aningaasartuutit allagartaat katillugit 454.000 kronit missaannik aningaasartallit takkussimammata. Taakkunannga 84.000 kronit missaat siunnersortit katillugit pingasut Sila Group-imeersut angalanerannut ineqarnerannullu aningaasartuutaallutik.


Apeqqutit tallimaat. Misissuinerup inernera qanoq kinguneqartinneqalersaarnersoq. Oqaatigisinnaavara ulloq 21. februar 2003-mi nalunaarusiaq qitiusumik allaffeqarfimmi pisortaqatigiinnut saqqummiunneqarsimammat. Tassani pisortaqarfiit arlallit Danmarkimi allaffimmi immikkoortortaqarfiit nalunaarusiami sammineqarsimammata.


Matuma kinguliini oqaatigineqartutut pisortaqatigiit nalunaarusiaq allamut atorneqartussatut naleqquttuutissimanngilaat, imaalluarsinnaavorli misissuinerup qarasaasialerinermut tunngasortai suliareqqissinnarlugit kingusinnerusukkut atorneqarsinnaassasut. Qarasaasiaqarfiuttaaq uppernarsarpaa nalunaarusiaq maannakkutut iluseqartillugu atorneqarsinnaassanngitsoq.


Oqaatigisinnaavara Danmarkimi allaffik pillugu nalunaarusiap tusaatissatut tiguneqannginnerarnut tunngavilersuutaammat ilaatigut Danmarkimi allaffimmi sulisut oqarfigineqarsimammata qitiusumik allaffissornikkut aqutsinermi paasissutissiisarnermi teknologimik atortulersuutit qarasaasiatigut ingerlaarfinnik misissuinermut peqataasut. Tamakkununnga tunngasut ilaatigut paasissutissiisarnermi teknologimik aallaaviliinertigut ilusiliinertigullu ataqatigiissutigut sapinngisamik pitsaanerpaamik aaqqissuunneqarsinnaanissaat siunertaralugu.


Misissuinikkullu siunertarineqarsimanngilaq, taamaallaat qarasaasianik atuinermi ingerlaarfinnik misissuinissaq, tassaallunili pisariillisaanissamik pilersaarut Danmarkimi allaffimmi atorfiit nunatsinnut nuunneqarnissaanut periarfissat misissorneqarnissaat siunertaralugu. Tamatuminngaluuku sulisut ilisimatinneqarsimanngitsut.


Matumani erseqqissassavara qitiusumik allaffeqarfimmiit isigalugu pisariillisaanissat akerlerineqanngilluinnarmata, kisiannili tamakku tapersersorneqarlutik. Taamaammat suliniummut allattoqarfik Sukaq pilersinneqarsimavoq tamakkuninnga suliaqartussaq, tassalu pisortaqarfinnik misissuisussaq pisariillisaanikkut naammassisaqarsinnaanerulernikkullu ajunngitsorsiassat anguneqarnissaat siunertaralugu.


Qitiusumillu allaffeqarfik sukkulluunniit sulisussaavoq suliassani pitsaanerusumik pisariinnerusumillu naammassisinnaajumallugit. Kisiannili tamakku aallartinneqartinnagit susassaqartuinnik oqallisigineqartussaapput naammassineqarlutillu. Danmarkimi allaffimmiut taamanikkut pisortaanerugallartumut aamma qitiusumik suleqatigiinnissamut ataatsimiititaliamut ulloq 19. februar 2003-mi oqaaseqaateqarlutik taamatorpiaq oqaaseqarsimapput.


Apeqqutit arferngat. Sulisut misissuinissaq sioqqullugu qanoq ilisimatinneqarsimappat? Oqaatigisinnaavara Danmarkimi allaffiup pisortaqarfia ulloq 30. december 2002-mi qarasaasiaqarfiup pisortaanik allagarsimmat, tassani takuneqarsinnaalluni misissuineq qitiusumik allaffeqarfimmi paasissutissiisarnermi teknologimi atortulersuutit qanoq pitsaanerpaamik aaqqissuunneqarnissaanut tunngasoq. Taamatuttaaq paasissutissiisarnermi teknologimi aallaviliinertigut ilusiliinertigullu ataqatigiissutigut siunnerfiliiniarnermut tunngalluni.


Ulloq taanna sulisut ilisimatinneqarput kaammattorneqarlutillu apersuisussat Sila Group-imeersut ilassilluaqqullugit. Misissuineq ulloq 3. januar 2003-mi aallartinneqarpoq. Tamatuma saniatigut Danmarkimi allaffiup pisortaqarfia ulloq 8. januar 2003-mi ataatsimiinnermi ilisimatinneqarpoq taamanikkut pisortaanerugallartup toqqaannartumik aperineqarluni oqaatigalugu tamanna Danmarkimi allaffimmik nalinginnaasumik misissuinerunngitsoq, taamaallaalli qarasaasialerinermi ingerlaarfinnik misissuinerusoq. Tamanna tunngavigalugu Danmarkimi allaffiup pisortaqarfiata ulloq 10. januar 2003-mi suleqatigiinnermut ataatsimiititaliap ataatsimiinnerani sulisut ilisimatitsissuteqarfigai.



Tamatuminnga pissuteqartumik Danmarkimi allaffimmi sulisut ulloq 19. februar 2003-mi oqaaseqaateqarput, ullorlu taanna pisortaanerugallartoq ilisimatitsissuteqarfigalugu eqqunngitsumik tunngaveqartumik misissuinermut peqataasimallutik. Tassami erseqqissaramikku Namminersornerullutik Oqartussat Danmarkimi suliassaasa qanoq pitsaanerpaamik suliarineqartarnissaanik misissuinernut peqataarusukkamik. Kisiannili eqqortumik paasineqartussanngorlugit tamakku saqqummiunneqartassasut aamma aqqutissat eqqortut atorlugit. Tamannalumiuna aamma pissutaasoq pisortaaqatigiit ulloq 21. februar 2003-mi ataatsimiinneranni nalunaarusiap atorumaneqannginneranut.



Neriuppunga Inatsisartunut ilaasortaq Josef Motzfeldt taamatut akissuteqarnikkut apeqqutaanut akissutissarsitissimassallugu. Annertunerusumik paasisaqarusuppat naalakkersuisoqarfiga piareersimassaaq. Qujanaq.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Apeqquteqartoq Josef Motzfeldt.



Josef Motzfeldt, apeqquteqartoq, Inuit Ataqatigiit.


Qujanaq Naalakkersuisut siulittaasuata akissutigisaanut.



Ilaatigut apeqquteqarnitsinnut Inuit Ataqatigiinninngaanniit toqqammavigaarput soorunami ukiumut aningaasanut inatsiseqarfiusumut 2003-mut Inatsisartut aningaasaliissutinut inatsisigigallagaata nalaani una pisimasoq pimmat. Tassa oktoberip 17-ani inatsisaagallartumik akuersivugut, kingornalu decemberip 17-ani nutaamik taarserneqartumik, tassanilu allassimasut najoqqutaralugit pisariaqartoq, ingerlatsinermi pisariaqavissut allartinneqareersimasut ingerlannissaannut Naalakkersuisut piginnaatinneqarput.



Taamaammat inatsit matumani unioqqutinneqarsimasutut isikkoqarpoq, aammalu Inatsisartuninngaanniit arajutsisimaneqanngilaq minnerunngitsumik Naalakkersuisut siulittatasuata partiiata aningaasat siunnersortinut konsulentinullu atorneqartussat 60 mio.-t sinnerlugit ikilineqarnissaat ukioq mannaminngaanniit aallartittussatut allaat siunnersuutigereersimagaluarmassuk. Tamanna kammalaatinut siunnersortitut atuinissamut immaqa atuuttuusimannginnermat, tassami Naalakkersuisut siulittaasuata akissuteqarnermini ilumoortumik oqaatigisaa tassaavoq Namminersornerullutik Oqartussani allaffissornermi eqaallisaanermut immikkut sulisoqarpoq suliniarfik allattoqarfik Sukaq aqqutigalugu. Taakkuusussaappullu Naalakkersuisut siulittaasuata oqarneratut nutaanik tamakkuninnga allannguinissat aatsaat aallartinneqarsinnaasut susassaqartuinnit oqallisigereerneqarnerisa kingornatigut. Taamaattumik uani naalakkersuinikkut suliaqartitsisimaneq, naalakkersuinikkut atorfeqartitsinikkullu qanoq kinguneqartinneqassanersoq apeqqutigisatsinni immaqa ersernerlussimanermat akineqanngilaq. Aammalu sulisut taamatut pisariaqanngitsumik eqqunngitsumik nalunaarfigineqarlutik apersorneqarsimasut utoqqatserfigineqarnissaat Naalakkersuisut eqqarsaatigineraat uagutsinnut soqutiginaraluarpoq, qularnanngilaq aamma Inatsisartunut allanut.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Naalakkersuisut siulittaasuat.



Hans Enoksen, Naalakkersuisut siulittaasuat, Siumut.


Aap, tassa taamatut pisoqarsimanera soorunami tamatsinnut ajuusaarnarpoq. Aamma uanga nammineq naalakkersuisutut aalajangiinermi peqataasimanngilanga, pisortaqarfiup nammineq iluani ingerlanneqarsimapput, tassanilu erseqqissaassutigissavara minnerpaarpaamilluunniit politikkikkut taanna suliaq uanninngaanniit attuumaffigineqanngimmat. Tassa pisortaanerugallartup taanna iluani aaqqinneqarsimavoq, taannalu ajuusaarutigaara taamatut pisoqarsimammat.


Ukua sulisunut tunngatillugu soorunami pisortat taakkua namminneq akunnerminni naatsorsuutigaara iluarsiniassagaat. Aamma uanga nammineq siunertarisimanngisaannarpara aamma pilersaarutiginngisaannarpara ulluinnarni ingerlatsinermut, allaffissornermut nalinginnaasumik ingerlatsinermut akuliuttarnissara. Taamaallaalli politikkimi suliassanut tunngasunik akuliuttarnissarput tamatta ilisimaaraarput. Tassani oqaatigissavara ajuusaarutigigakku taamatut pisoqarsimammat. Tassa uagut naalakkersuinikkut tassani akuliutsinneqarsimanngilagut, kisiannili allaffissornerup iluani taanna ingerlanneqarsimavoq.


Taama naatsumik oqaaseqarlunga taamatut akissuteqarpunga. Aamma oqaatigereerpara ersarinnerusunik paasisaqarusuttoqarpat Naalakkersuisut siulittaasoqarfiat ammammat, tassa minnerpaamilluunniit aamma isertugassaqanngimmat, aamma isertuussiniartoqanngisaannassasoq taanna oqaatigissavarput. Qujanaq.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Apeqquteqaatinut maleruagassat najoqqutaralugit ilaasortat allat apeqqummut tassunga tunngasunik oqaaseqarsinnaapput minutsini marlunni. Immikkut aamma akuerisinnaavarput. Johan Lund Olsen.


Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit.


Qujanaq. Naalakkersuisut siulittaasuannit akissutigineqartut tusareerlugit isumaqarnarpoq Inatsisartut Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliaata suliamut matumunnga akulerunnissaanut maannakkut aamma pissutissaqarluartugut, tassami eqqumiitsorpassuarnik tupinnangaartunik pisoqarsimasoq tusarparput. Taamaattumik kaammattuutigissavara Inatsisartut Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliaat uunga suliamut ilungersunartutut isumaqarfiginartumut maannakkut akuleruttariaqalersoq, iternga tamaat, qanoq pisoqavissimanersoq misissorneqarsinnaaqqullugu, aningaasarpassuimmi maangaannartinneqarsimapput, oqaatigineqarpormi nalunaarusiaq aningaasarpassuit atorlugit suliarineqarsimasoq atorneqarsinnaanngitsoq aammalu atorniarneqalersaanngitsoq. Taamaattumik aamma nalunaarusiaq suliarineqarsimasoq taanna ataatsimiititaliamut tunniunneqartariaqarpoq aammalu tassunga atatillugu apeqqutit apeqqutigineqarsimasut sulisunut aamma ataatsimiititaliamut tunniunneqartariaqarput, minnerunngitsumillu Sila Group-ip taavalu qarasaasiaqarfiup akornanni isumaqatigiissusiarineqarsimasoq, tassa kontrakti taanna aamma ataatsimiititaliamut, tassa Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliamut tunniunneqartariaqarlutik. Tassami aatsaaginnaq Naalakkersuisut siulittaasuat oqaaseqarpoq isertugassaqanngimmat paasissutissat tamakkua tunniunneqarsinnaajumaartut.


Aamma una oqaatiginngitsoorusunnanngilaq, qanorluunniit naalakkersuutigigaluaraanni akisussaaffik imaaliallaannaq qimarratigineqaannarsinnaanngilaq oqaannarluni: Ajuusaarpunga, ajuusaarpunga.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Naalakkersuisut siulittaasuat.


Hans Enoksen, Naalakkersuisut siulittaasuat, Siumut.


Qujanaq. Johan Lund Olsenip oqaaseqarneranut pissanganartunngortitsiniaaneranut allaalluunniit immaqa nipilerlugu eqqunngitsumik iliortoqarsimanerarlugu nipilimmik oqalunnera utertilluinnaqqissaassavara, tassa aporfissaqanngilluinnaqqissaarmat sukkulluunniit uagutsinnut paasiniaasoqarnissaanut. Aamma Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliaq piumasaqassappat taanna kialuunniit unitsissinnaanngilaa. Aamma ernumassutissaqanngilluinnaqqissaarpugut uagut killilersuinissatsinnut. Sukkulluunniit ammavoq, paasiumasaqarussi aamma toqqaannartumik saaffiginnissinnaavusi pisortanut. Taakku kiffartuutissaqqaarpaasi. Qujanaq.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Anthon Frederiksen, aamma minutsit marluk.


Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.


Qujanaq. Tassa uani paasinartoq eqqumiitsoq ersertoq tasaavoq Inatsisartut aningaasanut inatsisigigallagaanni Inatsisartut akuerinngisaannik atuisimaneq. Taanna isumaqarpunga Juaap oqarneratuut aamma Tuusip oqarneratuulli misissorneqarnissaa pisariaqartoq aammalu Inatsisartut aalajangigarinngisaannik sulisitsineq akuerineqarsinnaanngimmat.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Apeqqut taamaalilluni akineqarpoq. Taavalu tullissaanut ingerlaqqissaagut. Naalakkersuisunut apeqqut: Sanaartukkat Namminersornerullutik Oqartussanit aningaasalersorneqartut piviusorsiortumik tunngaveqarluni aningaasaliiffigineqartarnissaat qanoq qulakkeerneqarsinnaava? Otto Jeremiassen, Atassut, tamatumani apeqquteqarpoq. Takanna.





















Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal.




Immikkoortoq 60




Sanaartukkat Namminersornerullutik Oqartussanit aningaasalersorneqartut piviusorsiortumik tunngaveqarluni aningaasaliiffigineqartarnissaat qanoq qulakkeerneqarsinnaava?


(Otto Jeremiassen)


Otto Jeremiassen, apeqquteqartoq, Atassut.


Siusinnerusukkut malugisarsimasara tassaasoq sanaartugassanik aningaasaliisoqartillugu aningaasaliissutit annikinaagaavallaartarnerisa tunngavianik kommunet sanaartukkanut immikkut aningaasaleeqqittarsinnaanerisa angusinnaasarfiutinnagu nammineq aningaasaliissutigisartakkatik sipporlugit aningaasaliissuteqartarnerat malunnarmat ajornartorsiutaasartoq annertooq, isumaqarnartorlu aaqqinneqartariaqartoq piviusunngortillugu. Tassami assersuutigeriarutsigu sanaartugassaq pilersaarutaasimasoq Namminersornerullutik Oqartussanik 85%-imik akilerneqassasoq, kommunemillu 15%-imik akilerneqassasoq, tassaasorlu nunaqarfinni Illu Sulliviliortitsinerit. Paasisakkalu naapertorlugit pineqartut sanaartornerit ullumikkut assut akimikkut qaffasipput.



Oqareernittuut assersuut ersarissarlugu Ikerasaarsummi Illu Sullivissamut aningaasaliisoqarpoq 1 mio.-nik Namminersornerullutik Oqartussanit, sanaartugassarli naleqarluni 4,7 mio.-nik. Taamaalilluni tassuuna takuneqarsinnaalerpoq sanaartukkamut aningaasaliisarneq piviusorsiortuunngitsoq aaqqinneqartariaqartorlu.



Nunaqarfimmut allamut aningaasaliissuteqarsimanerigaluaq peerneqarsimammat ilanngutinngiinnarpara. Qujanaq.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq.



Mikael Petersen, Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq, Siumut.


Qujanaq. Apeqqut Inatsisartunut ilaasortap Otto Jeremiassenip saqqummiussaa pineqartumut pingaaruteqarpoq, Naalakkersuisullu nassuerutigisariaqarpaat pilersaarutinik ilaanneeriarluni ilanngussisoqartarmat aningaasanut inatsimmi ikippallaartunik aningaasaliiffigineqartunik. Tamanna suliassanut kinguaattoortitseqataasinnaasimavoq, tassa suliariumannittussarsiornerup inernera pissarsiarineqareeraangat suliassap suliarineqarnissaanut aningaasaliissutitigut matussutissat naammattut pissarsiariniarlugit Naalakkersuisut aningaasaliisarnermi oqartussanut saaffiginneqqittariaqartarmata.



Taamaattumik 2002-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuutikkut sanaartugassatut suliassat aningaasanut inatsimmi ilanngunneqartarnissaannut suleriaaseq nutaaq Naalakkersuisut atulerpaat. Suleriaatsikkut siunertarineqarpoq kontokkut pingaarnikkut 80.00.80-ikkut aningaasat suliniutinik aallartitsinissamut sillimmatit aamma kontokkut pingaarnikkut 90.00.80-ikkut iluarsagassat pilersaarusiorneqarnerisa aallartinneqartarnissaannut immikkoortitat sanaartugassatut suliassat naalakkersuinikkut salliutinneqartut aallarniutaasumik pilersaarusiorneqarnerinut aningaasanik immikkoortitsisarnissaq.



Kontotigut pingaarnertigut taakkunuuna suliassaq pillugu siunnersuutip missingersuutinik piinik ilallip suliarineqarnissaanut aningaasartuutissat akilerneqartassapput. Aammattaaq ingerlatsinermut aserfallatsaaliinermullu pilersaarutaagallartut kiisalu malitsitut aningaasartuutissat aammalu taassuma malitsigisaanik aningaasaliissutissat tamakkiisumik nassuiarneqarneri suliarineqassapput. Taakku tunngavigalugit suliassat ataasiakkaat aningaasanut inatsisissatut siunnersuummut ilanngunneqassanersut imaluunniit itigartinneqassanersut aalajangiiffigineqassaaq.



Suleriaaseq taanna malikkaanni taava suliassap kingunerisassai tamakkerlugit qulaajarneqareeraangata sanaartugassap suliassap naammassiniarneqalernissaa pillugu aatsaat naalakkersuinikkut aalajangertoqartarnera anguneqassaaq.



Suleriaaseq tamanna atorneqalerpoq 2002-mut aningaasanut inatsisissakkut piviusunngortinneqarlunilu 2003-mut aningaasanut inatsisissamut Naalakkersuisut siunnersuutaatigut.



Taamaattumik ajornartorsiutit Inatsisartunut ilaasortap Otto Jeremiassenip tikkuagai qaangerneqassasut Naalakkersuisut naatsorsuutigaat.



Suleriaatsilli taaneqartup ippinnassutigaa assersuutigalugu 2003-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuummi suliassat 2003-mi pilersaarusiugassatut ilanngunneqarsimasut ukiuni missingersuusiorfiusuni malitsitut aningaasartuutitassaattut naatsorsuutigisat takuneqarsinnaanngimmata. Tamatumunnga soorunami pissutaavoq pilersaarutit suut aningaasanut inatsimmi ilanngunneqassanersut, Inatsisartunut Naalakkersuisuniit siunnersuutigineqassanersut Naalakkersuisut suli aalajangiiffigisimanngimmassuk. Tamanna aatsaat pisinnaavoq 2004-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuutip suliarineqarneranut atatillugu, tassami pilersaarutit kingunerisassaat tamakkiisut 2003-p ingerlanerani aatsaat paasineqarsinnaammata.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Apeqquteqartoq Otto Jeremiassen.



Otto Jeremiassen, apeqquteqartoq, Atassut.


Naalakkersuisup apeqquteqaatigisannut paasinnilluartumik akissuteqarneranut qujavunga akissuteqaallu tunngavigalugu saqqummiussaq malinnaavigeqqissavara. Qujanaq.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Tulliuppoq apeqquteqaat immikkoortoq 80: Isumaginninnerup iluani sulisut sulinermi atugaannut tunngatillugu Naalakkersuisunut apeqqut. Tassani apeqquteqarpoq Asii Chemnitz Narup, Inuit Ataqatigiit.























Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal.




Immikkoortoq 80




Isumaginninnerup iluani sulisut sulinermi atugaannut tunngatillugu Naalakkersuisunut apeqqut.


(Asii Chemnitz Narup)



Asii Chemnitz Narup, apeqquteqartoq, Inuit Ataqatigiit.


Inuit Ataqatigiinninngaanniit apeqqutit sisamat saqqummiutsinnagit tunngavilersuutigut siulliutilaassavakka. Tassa Inuit Ataqatigiit kissaateqarnerat siunnersuuteqarnerallu naapertorlugu Naalakkersuisut suleqatigiissitaliorput isumaginninnerup iluani sulisut sulinermi atugaannik qulaajaalluni misissuisussamik. Suleqatigiissitap nalunaarusiani Naalakkersuisunut tunniuppaa ukiakkut 2002-mi, tamatumalu kingorna nalunaarusiaq nassuiaatitut ilusilerlugu Inatsisartunut ilaasortanut agguaanneqarluni.



Inuit Ataqatigiinni nalunaarusiaq assigiinngitsutigut soqutiginartuutipparput, naatsorsuutigilluinnarparpullu paasissutissat saqqummiunneqartut ungasinnerusoq isigalugu siunnerfeqarluartumik isumaginninnermik ineriartortitsinissamut tunngavisseeqataajumaartoq. Taakkulu tunngavigalugit apeqqutit sisamat Naalakkersuisunut ingerlatippakka ukuusut:



Siulleq: Paaserusuppara Naalakkersuisut qanoq iliuuseqalersaarnersut isumaginninnerup iluani sulisut akissarsiaasa sulinermilu atugaasa pitsanngorsaaviginissaat anguniarlugu?



Apeqqutit aappaat: Suliniutigiumaakkat taakku qanoq pingaarnersiorlugit tulleriinnilerniarneqarpat?



Pingajuat: Piffisaq qanoq sivisutigisoq atorlugu pitsanngortaasaasussatut takorloorneqartut piviusunngortinniarneqarpat?



Sisamaattut: Isumaginninnerup iluani sulisut atugaat pillugit nassuiaatip paasissutissiinera Naalakkersuisut naliliinerat tunngavigalugu amigaateqarpa? Taamaassimappallu Naalakkersuisut qanoq iliorniarpat?


Qujanaq.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Tamatumunnga akissuteqassaaq Ilaqutariinnermut Naalakkersuisoq.



Ruth Heilmann, Ilaqutariinnut Peqqissutsimullu Naalakkersuisoq, Siumut.


Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortamut Asii Chemnitz Narup-imut isumaginninnerup iluani sulisut sulinermi atugaannut apeqqummut qujanaq.



Piffissaq iluatsillugu oqaatigerusuppara isumaginninnerup iluani sulinermi atugarisat pillugit nassuiaat assut soqutiginartikkakku aammalu isumaqarlunga paasissutissarpassuarnik imaqartoq.



Sulinermi atugarisat pitsanngorsaaffigineqarnissaannut arlalitsigut suliniuteqarnissamut nassuiaat sakkussaalluarpoq aammalu nassuiaammi suliareqqiinissamut arlinnik inassuteqaateqarluni.



2002-mi ukiakkut nassuiaatit malitseqartinneqarnissaanik sulineq aallartinneqaraluarpoq. Tamannali unitsikkallarneqarsimavoq Inatsisartut qinersinissamut nalunaaruteqarneq aammalu nutaanik Naalakkersuisunngortitsisoqarnera pissutaalluni.



Naalakkersuisoqarfimmi isumaginninnerup iluani sulinermi atugarisat pillugit nassuiaat susassaqartut peqatigalugit eqqartoreerlugu nassuiaat malitseqartinniarlugu Naalakkersuinikkut suliniutaasut aallartinneqarput.



Suleqatigiissitat marluk pilersinneqarput KANUKOKAmit aningaasaqarnermut pisortaqarfimmit, kultureqarnermut ilinniartitaanermut ilisimatusarnermut ilageeqarnermullu pisortaqarfimmit aallartitat peqataatinneqarlutik.



Suleqatigiissitap siulliup misissuataassavai akissarsiat atorfeqarnermilu atugassarititat pillugit inassuteqaatit suleqatigiissitallu aappaata misissussallugit inassuteqaatit aaqqissugaanermut ilinniartitaanermut pikkorissartuarnermullu tunngassuteqartut.



Suleqatigiissitat takkua marluk tamarmik maannakkorpiaq suliniutigineqarsinnaasut sammissavaat. Kiisalu ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu iliuusissanik iluarsaaqqinnermilu suliaqassallutik.



Naluneqanngitsutut Inatsisartunut ilaasortaanerma aamma nalaani najugaq qimagunnagu ilinniartitaaneq pillugu siunnersuuteqartarsimavunga. Taamaattumik siullertut pingaartinneqarpoq suleqatigiissitap aaqqissugaanermut ilinniartitaanermut pikkorissartuarnermullu tunngassuteqartuni suliaqartup najugaq qimannagu isumaginninnermi perorsaasutut ilinniartitaaneq pillugu piffissami qaninnermi siunnersuuteqarnissaa.



Siunertaavoq ilinniartitaanerup januarip aallaqqaataani 2004 aallartissinnaanisaa. Taamaalilluni naatsorsuutigineqarpoq aallarnisarneqassasoq sulisut najugaqarfianni isumaginninnerup iluani ilinniartitaanerup qularnaarneqarnissaa.



Isumaginninnerup iluani kivitsisoqarnissaa nassuiaammi pisariaqartutut tikkuarneqarpoq. Taamaattumik ungasinnerusoq isigalugu eqqarsaatigineqarpoq najugaq qimannagu ilinniartitaaneq tamatumunnga qularnaareqataassasoq.



Inassuteqaatit ilai aqqissugaanernut ilinniartitaanermut pikkorissartuarnermullu tunngassuteqartut pillugit suleqatigiissitaq iliuuseqarnissamut pilersaarusiamik siunnersuusiussaaq.



Akissarsiat atorfeqarnermilu atugassaritat pillugit suleqatigiissitaq iliuuseqarnissamut pilersaarusiamik siunnersuusiussaaq. Akissarsiat atorfeqarnermilu atugassarititat pillugit suleqatigiissitaq taamatuttaaq iliuuseqarnissamut pilersaarusiamik siunnersuusiussaaq.



Sulinermi piffissalersukkamik pilersaarusiaq piffissami qaninnermi naammassiniarneqassamaarpoq suleqatigiissitani qulaajarneqareerpata inassuteqaatit piviusunngortinneqarnissaanut piffissat suut piviusorsiornersut.



Naalakkersuisut nassuiaatip malitseqartinnissaa pingaartippaat. Sulinermi atugarisat pitsaanerit isumaginninnerup iluani sulisunut pingaaruteqaqimmata. Taamaattumik kingusinnerusukkut upernaap ingerlanerani annertunerusumik malitseqartitsinermi sulianik paasissutissiinissamut Naalakkersuisut qilanaarput. Qujanaq.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Taava apeqquteqartoq. Asii Chemnitz Narup.



Asii Chemnitz Narup, apeqquteqartoq, Inuit Ataqatigiit.


Naalakkersuisut akissutaanut qujanaq. Tassa nalunaarusiami paasisat soqutiginartut arlaqangaatsisarput aammalu ullumikkut isumaginninnerup iluani sulisut ikinngitsut inuusukkunnaarmata tassani erseqqissumik oqaatigineqarpoq.



Taanna immikkut Inuit Ataqatigiinni uniffigillatsiarsimavarput isumaqaratta assigiinngitsunik aamma eqqarsaatissiisoq. Aamma pisussaaffiliisoq imaluunniit pisussaaffiliisut paasissutissat taakku.



Taakkorpiaammata aamma inuusukkunnaartut misilittagaqqortuutut aamma oqaatigisariaqartut. Taamaammat ukiut amerlasoorsuunngitsut qaangiuppata taakkua soraarninngortussaasut ilimagisariaqarpoq.



Tamannaannarluunniit tunngavigalugu isumaginninnerup iluani sulinerup pilerinartunngortinneqarnissaa pingaaruteqarluinnartuusorivarput.



Aamma inuusuttunut inulerineq pilerinartunngortinneqartariaqarpoq. Taamaaliunngikkutta sulisussaaleqineq suli annertunerulissasoq takorloorsinnaagatsigu. Taamaattumik qilanaarissavarput suleqatigiissitat taakkua marluk sukumiinerusumik timitaliinissamut pilersaarutaat upernaap ingerlanerani saqummiunneqarnissaat eqqarsaatigalugu.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


  Ilaqutariinnermut Naalakkersuisoq Ruth Heilmann.



Ruth Heilmann, Ilaqutariinnermut Peqqissutsimulu Nalakkersuisoq Siumut.


Qujavunga akissuteqaatiga naammagisimaarneqarmat. Aamma ilumoorpoq maannakkut isumaginninnerup iluani sullissisut aamma amerlarsoorsuit utoqqaliarsaalermata taamaattumik aamma soraarninngussamaarlutik ilarpassui.



Taamaattumik aamma nutaanik isertoqarnissaa eqqarsaatigalugu ilumoorpoq Asii pilerinartunngorsaaneq tassani ilanngullugu suliarineqartussaasammat. Pingaartumillu aamma nunaqarfiit eqqarsaatigalugit isumalluarnarpoq aamma nunagisaq qimannagu tassani nalunnginatsigu nunaqarfinni aamma isumaginninnermut sullissisut oqimaatsorsioqisut.



Tassuunakkut aamma ilinniartitaanikkut, ilinniartitaaneq aqqutigalugu qularnanngitsumik aamma periarfissinneqassammata nunaqarfinniit amerlanerusut amma ilinniagaqarnissamut taamaalillutik. Qujanaq.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Taamaalilluni apeqquteqaat taanna naammassivoq.



Taava tulliuppoq nunatsinni matoqqasunik parnaarussiveqalernissaq apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamut siunnersuut, siunnersuuteqartuuvoq Per Rosing Petersen. Takassa.



Ullut ataatsimiifiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003 nal.




Immikkoortoq 64



 


Nunatsinni matoqqasunik parnaarussiveqalernissaq apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamut siunnersuut.


(Per Rosing-Petersen)



Per Rosing-Petersen, siunnersuuteqartoq, Siumut.


Qujanaq. Aallartitsinnanga oqaatigilaassavara oqaatsit ataasiakkaat allanngortitilaarnikuugakkit una siunnersuusiara siornaak 2000-timinngaaneersuunera pissutigalugu.



Imaapporlu: Nunatsinni parnaarussivinnik matoqqasunik pilersitsinissaq pillugu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissami siunnersuut.



Danmark-imi takornartaanngilaq politikkikkut suliaqartut nunanit allanit danskinik parnaarusaasimasunik angerlatitsiniarlutik annetuumik suliniuteqartarnerat.



Ukiut kingulliit pisimasut qiviaanarutsigit Tailand-imilu aamma Venesuila-mi danskit parnaarussaasut annertuumi ilaatigut diplomatii aqqutigalugu arlallit angerlartinneqartarput.



Taamatut diplomatii atorlugu iliuuseqarnernut tunngaviutinneqartut parnaarusimaneqartup nunagisaani nunamilu pillaatissinneqarfigisaani kultur-ikkut oqaatitsigullu annertuumik assigiinngissuteqartoqartarnera.



Nunami parnaarusimaneqartup oqaatsini kultur-imullu ilisimasaqarfiginngisaani parnaarusimaneqartullu ilaquttaminit ikinngutiminillu tikeraarneqarnissamut mattussimaneqarfigisaani parnaarusimaneqarfigisaani inuppalaartuunngilaq.



Taamaammat danskit oqartussaasuinut danskillu politikkerit nunani allani parnaarussanik nunani aallani Danmark-imi parnaarusimaneqartussanngorlugit suliniuteqartarnerat nuannaarutissaavoq malitassaqartitsillunilu.



Nalunnginneqartutuut ukiut 24-ingajaat matuma siorna Namminersornerulerpugut akisussaaffiillu killilimmik amerlassusillit tiguneqarsimallutik, danskillu eqqartuusiveqarfimmik tigumminniinarusussimallutik, ullumimullu suli tamanna tigummillugu.



Tamanna tunngavigalugu kalaaliulluni soqutiginaateqanngitsuunngilaq inuiannik kalaallinik aallaavillit danskit parnaarussiviini inissinneqaraangata inatsiseqarnermut ministereqarfiup suliassani akisussaaffinilu qanoq naamassisarnerai paasisaqarfigissallugu.



Taassuma saniatigut aamma illoqarfinni tamaginni politeeqarfiusuni isertitsivilinni ilaatigut ullut arlarlugit mattussisimasarnerit ilanngunneqarsinnaalluarput. Pissutsit taakkartukkakka 1994-simili eqqartuusiveqarnermut ataatsimiititaliarsuup suliaanut ilaapput.



Aamma eqqaamasakka malillugit Amnesti International-ip Danmark-ip naalagaaffianut isorinnissut apuunnikuuaa. Pissutsimmi pineqartut inuit pisinnaatitaaffiinut napertuutinngilluinnarmata. Taamaakkaluartoq susoqarpa? Aaqqiisoqarpa? Naamik.



Kalaallit inuiaat uagut ikittunnguuvugut, taamaattumik inuup ataatsip nalinga inuiannguanut uagutsinnut annertuummik malunnaataasarpoq, inuiassuarnut allanut inuttuunnut naleqqiulluta.



Taamaattumik oqartariaqarpugut danskit tungaaniit manna tikillugu aaqqeerusussuseqannginneq akuerineqarsinnaanngilluinnartoq massa illua-tungaatigut danskit oqartussaasui pisinnaarsartik malillugu qallunaat nunani allani parnaarusimaneqartut ikiorniarlugit iliuuseqarfiginiartaraat.



Piffissanngunnginerpoq naalakkersuisut iliuuseqarnissaannut? Utaqqeqqinnissatsinnut tunngavissaqanngilluinnarpugut, inuttullu inuiattullu amma akissaqanngilluinnarpugut, isumagalu malillugu Naalakkersuisut pisussaffigaat Danmark-ip naalagaaffiata pisussaaffini naammassisinnaanngippagit sakkortuummik piumasaqassalluni.



Soorunami pinerluttoq pineqaatissinneqassooq. Kisianni marloriaammik pillarneqartariaqanngilaq nunagisaq qimallugu parnaarussaanikkut. Danmarkip pissutsit taamaattut danskinut akuerinartinngilluinnarpai. Sooq taava kalaallinut akuerinartissavai?



Inatsisartut siulittaasoqarfiata folkitingimi siulittaasoqarfiata ataatsimiinerani siornaak sinniisussatut peqataaninni malunnarsorinarpoq iliuuseqarnissamut nunatta Naalakkersuisuininngaaniit qisuariartoqarnissaa pisariaqarluinnartoq.



Pisariqartitsineq suli annertusiartormat aammalu Amnesti Internationalip kalaallit nunaani matoqqasumi parnaarussivimmik pilersitsisoqarnissa taperserlugu oqaaseqareermat siunnersuutiga saqqummiuteqqippara. Qujanaq.



Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Tassungalu akissuteqassaa Naalakkersuisut Siulittaasuat.



Hans Enoksen, Naalakkersuisut siulittaasuat, Siumut.


Qujanaq. Parnaarussivimmik matoqqasumik piaarnerpaamik nunatsinni pilersitsisoqartariaqarneranik siunnersuuteqartoq Naalakkersuisut isumaqatigaat. Danmarkimut nunatsinnullu isornartuuvoq nunatsinni innuttaasut nunaminnit kulturiminnit ilaquttaminnillu kilometerit tusindtinit arlalinnik ungasissuseqarlutik parnaarussivinni parnaarussaaqqasariaqartarnerat.


Danmarkip akisussaaffigaa nunatsinni pillaatissinneqarsimasut naleqquttumik parnaarusimaffigineqarnissaassa qularnaarneqarnissaa nunatsinnilu akisussaaffigaarput pinerluuteqarsimasut pilaagaareernerminni nunatsinni ulluinnarni nalinginnaasumik inooqataaleqqitsinniarneqarnissaat.


Nunatsinni parnaarussivimmik matoqqasumik pilersitsinissaq pillugu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamut Inatsisartunut Ilaasortap Per Rosing-Petersenip siunnersuutaata oqaluuserineqarnisaanut atugassatut inatsisinik atortitsinermut ministeriaqarfik Naalakkersuisut oqaaseqartissimavaat. Oqaaseqaat akissuteqaammut matumunnga ilanngunneqarpoq.


Naalakkersuisut iluarisimaarlugu eqqaamasassatut tigusimavaat parnaarussivimmik matoqqasumik nunatsinni pilersitsisoqarnissa eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliarsuup siunnersuutigilersaarmagu eqqartuussiveqarner pillugu ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaa folketingemi aamma Inatsisartunit oqaluuserineqareerpat sanaartugassatut pilersaarutip pingaaruteqartup taassuma piareersaaffigineqarnera aallartinneqaqqullugu Naalakkersuisut inatsisinik atortitsinermut ministeriaqarfik maannangaaq kajumissaassavaat.


Parnaarussiuviup matoqqasup nunatsinni sumi inissinneqarnissaanut aalajangiinissamut tunngavissiap ilusilersornerani danskit oqartussaanik suleqateqarnissaq Naalakkersuisut piareersimaffigaat.


Naalakkersuisut pingaartittorujussuuvaat apeqqutip taassuma sukumiisumik isumaliutersuutigineqarnissaa. Taamaalilluni parnaarussivik nunatsinnut illoqarfimmullu inissisimaffigilisagassaminut iluaqutaalerniassammat.


Taamatut oqaaseqarlunga Inatsisartut oqallinnissaat pissangallunga qilanaaraa. Qujanaq.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Partiit oqaaseqartuinut taava aallartippugut. Siulliulluni oqaaseqassaq Enos Lyberth Siumut.


Enos Lyberth, Siumup oqaaseqartua.


Qujanaq. Inatsisartunut Ilaasortap Per Rosing-Petersen oqallisissatut siunnersuutaa Siumumiit soqutiginartutut suliassatulli ilungersunartutut aamma isigaarput.


Nuannaarutigaarput eqqartuussiveqarnermi ataatsimiititaliarsuarmi suliuniutissatut siunniunneqartussatullu naatsorsuunneqareersimammat. Naalakkersuisullu tamanna aamma eqqumaffigigaat akissutaanni paasisinnaavarput.


Nunatsinni matoqqasumik parnaarussiviliortoqarnermut peqqutaasut apeqquteqartup qaqilereerpai. Parnaarussiviit matoqqasut pisariaqartinneqarnerat politiit pinerluttaalisitsisullu suliaasa amerliartuinnarnerannut ilutigalugu tamanna aamma malugisinnaavarput.


Ajuusaarnartuuvoq nassuerutigissallugu inuiaqatigiit ineriartornerat ilutigalugu aamma parnaarussiviit pinngitsoorsinnaajunnaarsimagatsigit. Tamanna inuiaqatigiit peqqiilliornitsinnut aamma ersiutaavoq.


Apeqqutilli iluanni aamma Siumumi pingaartipparput nunarput parnaarussiviliorfiginiaannarlugu sanaartorfigineqassanngimmat.


Akerlianilli pinaveersaartitsinermut suliniarnerit suulluunniit nukittorsartariaqarpagut, soorlu pitsaaliuinerup siusinnerusukkut pilersaarusiukkamik suliuniutigineqartarnerisigut imigassamik ikiaroornartumillu atuinerit ilaalu ilanngullugit atornerluininngortartut kingunerannik parnaarussaasariaqartartut ikinnerpaaffissaamiitinneqartuarnissaat.


Taamaattumik Siumumiit erseqqissumik inaasutigissavarput Danmarkimi Naalakkersuisut pisussaaffilerneqarnissaat ilungersuutigineqaqqullugu. Siunissami matoqqasumik parnaarussaqalernissaq allaqquttussaajunnaarpoq, piaartumik sananeqarnissaa Naalakkersuinikkut anguniarneqassasoq kaammattuutigissavarput.


Taamatut oqaaseqarluta apeqquteqaatip soqutiginartup oqallisigineqarnissaanik tapersiivugut minnerunngitsumillu aamma inuiaqatigiit nunatsinniittut oqalliseqataalluaqqullugit kissaatigalugulu piumasaraarput. Qujanaq.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Tulliulluni oqaaseqassaaq Henriette Rasmussen Inuit Ataqatigiit.


Henriette Rasmussen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.


Inuit Ataqatigiit arajutsisimanngilaat sakkortuumik pinerluuteqarsimasut pineqaatissinneqartarnerat nunatsinni pinnani Danmarkimili parnaarussivinni inissinneqartarnerat annertuumik equngassuteqartoq.


Inuit pineqartut sakkortuumik misigitinneqaannaratik aammali tamatumuuna nunatta inuit pisinnaatitaaffiinik unioqqutitsisutut uparuartorneqartarneranik kinguneqartarsimavoq.


Pingaartumik pinerluttaalisitsinermik inatsit nunatsinnut atuuttoq matoqqasumik parnaarussiviliornikkut tunngavimmigut allanngortittariaqarneranik kinguneqartussaavoq.


Tassani pineqarpoq inatsisip tunngavimmigut siunertarimmagu pinerlussimasunik pillaaneq pinnagut pineqaatissiinerli inuiaqatigiinnut akuujuarnissamik uteqqinnissamillu siunertaqartoq matoqqasumik parnaarussiviliornikkut innarlerneqartussaammat.


Inuit Ataqatigiit isumaqartuarpugut pinerlussimasut pineqaatissinneqarnermikkut perorsarneqarluartareerlutik inuiaqatigiinnut akuleruteqqinnissaannut siunertat pitsaanerpaasut. Tamannarpiarlumi pissutigalugu eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliarsuarmi apeqqut tamanna qulaajarneqassasoq ukiorparujussuanngortut matuma siorna innersuussimavarput.


Ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaa upernaaq manna saqqummertussaq pappiarani apeqqutaammut uunga tunngatillugu agguaanneqarsimasuni issuarneqarsimavoq. Tassani ilaatigut takuarput matoqqavinngitsumik isertitsiviliortoqarnissaa Nuummi siunniunneqarsimasoq.


Tassani sakkortuumik pinerluuteqarsimasut pineqaatissinneqarsimanermi nalaani katsorsaasunut immikkut ilisimasalinnut ungasissumiinnginnissaat anguniarneqarpoq. Aammalu tassa taakkua suliffissaqarnissaat tassa isertitsivimmiittut suliffissaqarnissaat.


Inuit Ataqatigiinni isumaqarpugut tamakku siunertat neriunartoqartut aammalu Inatsisartuni eqqartuussiveqarneq pillugu isumalioqatigiissusiaq utaqqimaassagipput tamanna pillugu aalajangiitinnata.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Tulliulluni oqaaseqassaaq Jensine Berthelsen, Atassut.


Jensine Berthelsen, Atassutip oqaaseqartua.


Nunatsinni parnaarussivimmik matoqqasumik pilersitsinissaq pillugu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamik Inatsisartunut Ilaasortap Siumumeersup Per Rosing-Petersen siunnersuutaa Atassummit misissoreerlutigu imatut oqaaseqarfigissavarput.


Per Rosing-Petersenip oqallisissiamini assersuutigaa danskit nunanit allaniittunik, nunani allaniitillutik pinerluuteqarsimasut taamaalillutillu nunami pinerluffigisaminni parnaarunneqarsimasut Danmarkimut angerlartinneqarnissaat siunertaralugu suliniuteqartoqartartoq tamannalu malitassaqqissutut siunnersuuteqartup tikkuarpaa.


Atassummiilli isumaqarpugut assersuut imaaliallaannarlugu maannakkuugallartoq nunutsinniit malissinnaanngikkipput. Nunatsinnimi matoqqasunik parnaarussiveqanngilagut. Nunatta avataaniit pinerluuteqarsimasut angerlarteriarlugit isertitsiffigisinnaasatsinnik.


Ulloq taanna matoqqasumik parnaarussiveqalerutta qularutiginngilara Naalakkersuinikkut tamanna sulissutigineqartalerumaartoq.


Matoqqasumilli nunatsinni parnaarussiveqalernissarput eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliarsuup peqqissaartumik suliarereerlugu innersuussutigaa. Ilisimaneqartutullu eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliarsuup sulinini siorna septemberimi naammassivaa. Tullinnguuttorlu tassaalerpoq eqqartuussiveqarnermut ataatsimiititaliarsuarmit innersuussutit tamakkiisut saqqummiunneqarpata nunatsinni Inatsisartut Naalakkersuisut aammalumi suliassaqarfimmik tigumminnittut tassalu danskit Naalakkersuisuisa akornanni isummerfigalugulu aalajangersaaviginiarneqarnissaa.


Suliaq imaannaanngitsuuvoq matoqqasumillu parnaarussiveqalernissaq ullormiit ullormut pisinnaanngilaq. Sulisussat parnaarussanik paarsiinaratik aammali katsorsaasinnaasut eqqarsaatigalugit ajornartorsiutaasinnaasussat pinaveersimatinniarlugit iliuusissat parnaarussiviup isumannaallisarneqarnermigut sinaakkutissai qulakkeerniarlugit iliuusissat allallu matoqqasumik parnaarussiveqarnerup ingerlatsinikkut nassatarisaanik sillimaffigisassat qulaajagassaapput.


Minnerunngitsumillu aningaasatigut naalagaaffiup isumagisaata ilaanik tigusinikkut qulakkeerinninnissaq isumaarniagassaavoq.


Tamakkuupput suliassat eqqartuussiveqarnermut ataatsimiititaliarsuup peqqissaarluni suliarisai innersuussutigisaalu tigummineqalerpata Naalakkersuinikkut isumannaarniagassat.


Matoqqasumillu parnaarussiveqalernissaq pillugu aqqutissiuussinitsinni misigissutsikkut aalassaataasinnaasut pinngitsoortinniartariaqarpagut. Soorunami nalunngilarput tamatta sakkortuumik pinerluuteqarsimasut taamaalillutillu matoqqasumik parnaarussivimmiittariaqartartut inuiaqatigiinni peqataaqqilersinnaanissaat sapinngisaq naapertorlugu sulissutigiuarneqartariaqarmat.


Taamaattorli oqaatigeqqissavarput matoqqasumik parnaarussiveqalernissaq peqqissaarluni suliassaammat piffissaq pisariaqartoq atorlugu suliarineqartariaqartoq.


Qularutigineqassanngilarlu isumaliutissiissut tassa eqqartuussiveqarnermut ataatsimiititaliarsuarmit isumaliutissiissut takkuppat innersuussutigineqartut pillugit Atassummit tamakkiisumik suleqataassagatta.


Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Siumut.


Tulliulluni oqaaseqassaaq Astrid Fleischer Rex Demokratinit.


Astrid Fleischer Rex, Demokratit oqaaseqartuat.


Qujanaq. Apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamut siunnersuut Demokratit tungaaninngaaniit imaattumik apeqquteqaammut oqaaseqaateqassuugut.


Aallarniutigalugu apeqquserusuppara kalaallinut qallunaat nunaanni parnaarussaasunut qallunaallu nunaanni inuit oqartussaaffiinik soqanngingajattuni parnaarussaasunut qallunaanullu nunani inuit oqartussaaffiini soqanngingajattuni parnaarussaasunut assersuutigisat.


Qallunaarpassuimmi nunani taaneqartuni parnaarussaasut eqqartuunneqartarmata uagut eqqartuussisarnitsinnut naleqqiullugu najoqqutalunnerujussuarnik.


Saniatigullu nunani taakkunani pillaasarnerit pinerlussimanernut naapertuuttuusarmata, parnaarussiviillu inuuffigiuminaatsuusarlutik.


Taamaattuminguna Danmarkip pillakkat nunani allaniittut angerlartinniartarai. Parnaarussiviit iluani oqaatitsigut inuussaatsikkut allaanerunertik pillugu pillagaqatiminnut sulisunullu akuliunnissaminnut ajornartorsiornerat pivallaanngikkaluarlugu.


Kalaallit Danmarkimukartinneqartarput malittarisassat aallaavigalugit taakkulu atuutsinneqartarput. Taanna taavara oqaluuserisaq ima nipeqaleqqunagu Danmarki Kalaallit Nunaanni eqqartuussisarneq soqutiginngikkaa innuttaannanilu soqutigai.


Oqaluuserisarlugu pineqartuinnut tunngaqqullugu tassa kalaallit Danmarkimi isertitsivinniittut.


Taama oqareerlunga siunnersuuteqartoq taperserusuppara oqarmat peqqarneeqimmat nunagisaq ilaquttallu ungaseqalugit parnaarussaasarneq. Taassuma allanngortinneqarsinnaanera aallaavigalugu misissortariqarsoraara.


Ingerlaqqinnginninni siunnersuuteqartumut erseqqissaqquvara, erseqqissaqquvakka isertitsiviit matoqqasut qallunaat naalagaaffianniit pilersinneqassanersut imaluunniit eqqartuussiveqarnerq nunatsinniilerpat aatsaat isertitsiviit matoqqasut sananeqassanersut.


Uanga paasiuminaatsikkakku arlaat illit piumasarinerit. Kisianni maannakkut pissutsit uanga aallaaviginiarpakka nalunngikkaluarlugu Naalakkersuisooqatigiit isumaqatigiissumminni eqqartuussiveqarnerup nunatsinni tiguneqarnissaa tunngavigigaat.


Aallaavittut Naalakkersuisut Demokratiniit malilluarsinnaavagut oqarmata isertitsivimmi matoqqasumi nunatsinni pilersitsinissamik eqqartuussiveqarnermi ataatsimiititaliarsuup siunnersuusiorusullugu kissaataa iluarinartimmassuk.


Kisiannili tassani ernumagalutigu sulisussaqarniarnikkunaasiit tulluuttunik peqanersugut sakkortuumik pinerluuteqarsimasut inuillu navinarnartorujussuit paarinissaannut. Tassa tarnip pissusaannik nappaataanillu ilisimasalinnik inulerisut allarpassuillu taakkorpiaammatami nunatsinni sulisussatut amigaatigiuakkagut.


Toqqissisimanartinngilarpummi isertitsivimmiittut qanoq pineqarnissaat sulisussanik tulluuttunik peqanngikkutta.


Naalakkersuisut siulittaasuat qinnuigerusppara ajornartorsiut taanna oqaaseqarfigeqqullugu. Siunnersuuteqartup aamma uparuarpaa politeqarfinni ullut arlerlugit parnaarusimaneqartarneq sivikillisarneqassasoq inatsisinik unioqqutitsinerummat.


Taamaattoqarsimappat pissusissamisuunngitsoqarpoq pinngitsooratami inatsisit tassani atuuttut eqqortumik atuutsittussaassagatsigit.


Tassunga erseqqissarlugu ilanngukkusuppara isornartoqartillugu una, parnaarussivinni pissutsit atugassarititaasut. Parnaarussivippassuit oqaatigineqartartut malillugit malittarisassanik atuuttunik maleruaanngillat. Taaginnarsinnaavakka init isertitsisarfiup mikissusaat qaamanikinnerilu.


Paaserusunnaraluarpoq ajornartorsiutit taasakka qanoq annertutiginersut. Annertussusaallu paasineqarpat qallunaat nunaannut saqqummiunneqartariaqaraluarlutik.


Naalakkersuisut Siulittaasuat qinnuigerusuppara ajornartorsiut taanna nassuiaateqarfigeqqullugu. Tassalu Demokratit apeqqutaat aallaavigalugu, apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamut siunnersuummut oqaasererusutavut. Qujanaq.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Demokratit oqaaseqartuanut Astrid Fleischer Reximut qujavugut, taavalu massakkut Anthon Frederiksen Kattusseqatigiit takanna.


Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.


Qujanaq. Inatsisartunut Ilaasortap Per Rosing-Petersenip siunnersuutaa Kattusseqatigiit sinnerlugit imaattumik oqaaseqarfiginiarpara.


Siunnersuuteqartup tunngavilersuutai paasinartut aamma soorunami suli allanik amerlanerusunik peqarsinnaagaluartut erseqqipput. Aamma taakkua uppernarsisippaat danskit inuiattut uagutsinnut kalaallinut aamma qanoq suusupaginnitsigisinnaaneri. Minnerunngitsumik kulturerput oqaatsivut eqqarsaatarserpullu aamma eqqarsaatigalugit.


Immaqaluunniit isumaqaannartarnerput øh= kalaallit 1953-mi inatsit tunngaviusoq allanngortinneqarmat uagutsinnut danskinut ilanngunnikuugamik danskisut eqqarsartaaseqalersimassaput. Danskit kulturia oqaasii allallul danskit ileqqui atuinnartussagigut.


Kisianni qularinngilara kialluunniit danskit takusinnaallugulu paasisinnaassagaat Kalaallit Nunarput europamiit 4.000 kilometerit sinnerlugit ungasitsigimmat. Aamma kalaaleq imaaliallaannarlugu danskinngortinneqarsinnaanngimmat. Kulturi oqaatsit nerisat ileqqullugu assigiinngitsut aamma eqqarsaatigalugit.


Taamaattumik assut nuannaraara siunnersuuteqartup eqqaammagu danskit nunani allani parnaarussaasartut pillugit danskit Naalakkersuinermik suliaqartut ilungersorlutik sulissuteqartarmat taakkua Danmarkimut utertinneqarnissaat pillugit.


Ilanngullugu eqqaanngitsoorusunngilara danskit oqaatsiminnik pingaartitsinerat aamma nunatsinni malinneqartariaqarluinnarmat tassami nalunngilarput danskit politikkeriisa sakkortuumik piumasaqaatigisarmassuk inuiaat allat Danmarkimut nunasisimasut pinngitsooratik ilinniagaqartariaqarnerat.


Tamatta takorloorsinnaagunarparput kalaaleqativut pillagaallutik Danmarkimi matoqqasumi parnaarussivimmiitinneqartut ilaat danskit oqaasiinik pisinnaassuseqanngitsut, pisinnaassuseqanngitsunik ilallit aammalu ilaat siornatigut Danmarkimiissimanngisaannartut avatangiisinut takornarluinnakkaminnut mattunneqarlutik inissinneqartarnerat inuit piginnaatitaaffiinut naapertuutinngilluinnartumik atugaqarlutik iliorfigineqartarnerat inunnut taamatut pineqartunut soorunami sutigut tamatigut sakkortusinnaammat.


Oqartoqarsinnaavoq inuit taamaattut parnaarunneqartut namminneq pisuussutigigaat aap pinerlussimanerit pillugit pillarneqarnissaat Kattusseqatigiinniit soorunami pissusissamisoortutut taamaattussatullu isumaqarfigaarput.


Kisianni inuit nunamut allamut aallartillugit pillaasarneq iluarsineqartariaqarpoq. Tassa nunanitsinni matoqqasumik parnaarussiviliornikkut tamanna naammassineqartariaqarluni.


Tassami namminiilivinnissatsinnut pissutsit taamaattut aamma iluarsereertariaqarput. Tamannalu Naalakkersuisut piaartumik danskit Naalakkersuisuinut saaffiginnissutigisariaqarpaat.


Nalunngilarali aamma nunatsinni eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliarsuup suliaq manna pillugu sulissuteqarsimasoq. Taamaammat ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutissaa aamma Inatsisartunut saqqummiunneqartussaq qanoq imaqarumaarnersoq pissanganartuusussaavoq. Kisianni siunnersuuteqartup oqarneratuut utaqqiinnartoqarsinnaanngilaq.


Taamatut oqaaseqarlunga siunnersuut taperserpara.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Qujavugut Anthon Frederiksen Kattusseqatigiinninngaaniit taavalu massakkut oqaaseqassaaq Per Rosing-Petersen Siumut, siunnersuuteqartoq.


Per Rosing-Petersen, siunnersuuteqartoq, Siumut.


Qujarusuppunga oqaaseqartunut minnerunngitsumik aamma Naalakkersuisut Siulittaasuata ersarilluinnartumik aamma oqariartuutaanut.


Una ilanngussaa inatsisit atortinneqarnissaanut ministeriminngaaneersut annertunerusumik oqaaseqarfigissanngilara tassami annertunerusumik erseqqissaaginnarmat pissutsit qanoq ittuuneranik.


Kisiannili aamma immikkut maluginiarpara pissutsit taamaannerani apeqqutilliinera isumaqatigigaat aammalu taamannak eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliarsuup toqqammavigalugu aalajangiinissaq utaqqiinnarnagu maannangaaq piareersaasoqareertariaqartoq.


Aammalu tamanna erseqqissumik oqaaseqartut arlallit kaammattuutigaat. Ilaatigut Enos Lyberth Siumut sinnerlugu oqaaseqarnermini aamma tamanna eqqaagaa ersarissumik taanna piaartumik sananeqarnissaa Naalakkersuinikkut anguniarneqassasoq.


Neriuppungalu aamma tamanna Naalakkersuisut sinnerlugit Hans Enoksenip pimoorullugu sulissutigiumaaraa.


Enos Lyberthip oqaasianut aamma assorujussuaq qujavunga.


Inuit Ataqatigiit Henriette Rasmussenip oqaatiginiagai assigiinngitsut uani malugisinnaasakka malillugit pingaartipaat ataatsimiititaliarsuup taanna nalugussiuk eqqaasitsissutigissavara tassunga malinnaasimanngitsunut 1994-miilli suliaq aallartinneqarnikuuvoq ataatsimiititaliarsuaq sulilluni.


Mannalu tikillugu isumaliutissiissutit taakkua tusaamasakka malillugit quppernerit 1000-tit arlallit manna tikillugu suliarineqarput. Taakkualu utaqqimaarneqartuarnikuupput.


Aammalu una siunnersuut sanagakku siornaak 2001-mi Anthon Frederiksenikkut ilagalugit folketingip siulittaasoqarfiat naapikkatsigu Per Walsøe tassani ataatsimiititaliarsuarmi siulittaasuusoq saqqummiinera toqqammavigalugu taanna suliaraara.


Aamma taamanikkut eqqaamasakka malillugit assigiinngitsunik Danmarkiminngaaniit pisoqarpoq. Pisut assigiinngitsut marluk assersuutigasakka uani aamma eqqartorluataaqqissinnaavakka. Tassa danskit pineqaatissinneqarnikut Venesuelami aammalu Thailandimi annertoorujussuarmik diplomati aqqutigalugu aamma Danmarkip nunanut allanut ministereqarfia aqqutigalugu suliniutigaat.


Nunanit taakkuni marlunni Venesuelami aammalu Thailandimi parnaarussaasimanerat isornartoqartinneqarmat Danmarkiminngaaniit. Danmarkip naalagaaffianinngaaniit una pissutigalugu oqaatsitigut kulturikkullu taakkunani nunani assigiinngissuteqarpallaarnera pissutigalugu.


Taannaana toqqammavigalugu aamma annertoorujussuarmik uannut attortinneqartutut misigisimagama nalunnginnakku ukiorpassuanngortuni uagut nunatsinni taamannak eqqartuussiveqarnerup inatsiseqarnerullu Danmarkimi tigummineqarnera toqqammavigalugu uagut sakkortuumik pineqaatissinneqartut pinngitsoorata Danmarkimut nassiuttaratsigit.


Ilaatigut oqaatsimit ataatsimik qallunaatulluunniit oqarsinnaangitsut. Nunaqarfitsik illoqarfitsik immaqa qimassimanngisaannarlugu. Tassanngaannarujussuaq kulturimut allarluinnarmut aammalu oqaatsit nalusarluinnarminnut akuuleriataartaramik.


Taanna aamma Amnesti Internationalep sapaatip akunneri pingasut allaat qaangiupput nunani 35-ni toqqaanartumik rapportimini sakkortoorujussuarmik isorivaa. Allaat nunani tusaamanngisaannakkatsinninngaaniit maani Amnesti Internationalimi siulittaasoq Roland Thomsen saaffigineqarsimavoq tupigalugu pissutsit tamakkua nunatsinni akuersaarneqarsinnaammata.


Annertoorujussuarmik aamma tassani Amnesti Internationali suliniuteqarnikuuvoq.


Taamaattumik uanga oqariartuutit assigiinngitsut utaqqimaarnissamut manna tikillugu suli utaqqimaartuarattami ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaanik utaqqimaarnissamik oqariartuutit isumaqatigivallaanngilakka. Massakkummi uagut pisussaaffeqarpugut inuiaqativut qanorluunniit pineqaatissinneqarsimagaluarpata qanorluunniit sakkortutigisumik iliuuseqarsimagaluarpata pisussaaffeqarpugut matoqqasumik parnaarussivimmiittussaappata nunatsinni taamannak pisariaqarmat.


Tassami nalunnginneqartutuut taanna avaqqunneqarsinnaajunnaarnikuuvoq aamma ajoraluartumik nunatsinni. Tassa sakkortuallaamik pineqaatissinneqarsimasut matoqqasumik parnaarussaasarnissaat inunnut akuutinnagit.


Taamaattumillu pisariaqarluinnarpoq taamannak nunatsinni matoqqasumik parnaarussiveqalernissaa.


Aamma ilaatigut taamannak oqarninnut Jensine Berthelsen Atassut sinnerlugu akissutinni tassani ilaareerpoq, tassami aamma quppernerup aappaani eqqartormagu taanna Naalakkersuinikkut isummertoqarnissaanik oqariartuuteqarneq utaqqimaarneqarnissaa. Kisianni eqqaasitsissutigeqqissavara 1994-mili taanna suliaq ingerlavoq. Aamma killiffia naammaleqaaq utaqqiinnarsinnaangilagut. Aamma akisussaaffeqarpugut taakkununnga sakkortuumik pineqaatissinneqarnikuusunut.


Taakkua annertuumik soorunami piareersartoqartussaavoq. Kisianni inuit maannangaaq inuit qulit missaaniipput Herstedvesterimiittut taamannallu matoqqasumik parnaarussaaqqasut. Taakkua inuit 10, 15-t missaani annertoorujussuarmik piumassuseqaraanni isumaqarpunga taanna pingaaruteqartorujussuaq aamma ilanngitissallugu piumassuseqarutta iliuuseqarfigerusukkutsigit Amnesti Internationalip oqariartuutaanut naapertuuttumik taanna anguneqapallassinnaavoq. Naalakkersuinikkut oqariartuuteqaraanni Danmarkip naalagaaffianut. Massakkut taanna utaqqimaaginnarnagu iliuuseqarfiginiarsiuk.


Ilaatigut aamma Astrid Fleischer Rexip uani taakkartukkanni apeqqutit assigiinngitsut tikillatsialaareerakkit una apeqqutit marlussuit ingerlatsiviit matoqqasut qallunaat naalagaaffianit pilersinneqassanersut imaluunniit eqqartuussiveqarneq aatsaat isertitsiviit matoqqasut sananeqassasut.


Oqaruppunga tassa maannangaaq imaluunniit siornaalli, ippassaq aallartereersimassagaluarpugut. Isumaqanngilanga utaqqiinnassagigut. Aamma tassuunartaatigut isumaqarpunga soorlu aamma uanga siunnersuuteqarninni oqartunga ilaa Danmarkip taamannak parnaarussaasimasunik angerlartitsiniartarnera tassani maligassiuereerpoq uagut aamma kalaaleqatigut taamaasiorneqartariaqarput.


Taamaattumik isumaqarpunga taanna tuaviortumik piareersarluakkamillu ingerlanneqartariaqartoq soorlu aamma tamanna Amnesti Internationaliminngaaniit oqariartuutigineqartoq ersarissorujussuarmik.


Taamannak oqaaseqarlunga qujaqqippungaasiit, utoqqatserpunga aamman Anthon Frederiksenimut aallaqqaammut oqarninnut aamma Anthon Frederiksen taamanikkut peqataavoq Fanømiikkatta Per Walsøe saqqummiinera toqqammavigalugu. Aamma ilumoorluinnarpoq allaat oqaasii uanga ilumoortuusorinartilluinnaqqissaarpakka, tassami inuiaqatigiinni kalaallinik tassuunartaatigut suusupaginninnermik aamma takutitsinertut nalilerneqarsinnaammat.


Taamaattumik isumaqatigilluinnarpakkit tassuuna oqariartuutit eqqarsartitsilersinnaammata inuiaqatigiinni. Aamma 1953-mi taamanna Danmarkip naalagaaffianut ilaatinneqaleratta taakkua isigineqarnerput automatiskemik immaqa taamaattussaannartut isigilernikuuvaat.


Kisianni uagut kalaallit nalunngilarput kalaallisut immikkuullarilluinnassuserput. Aammalu oqaatsikkut kulturikkut sutigut tamatigut danskininngaaniit allaalluinnarpugut. Uagut iluaqutigisinnaavarput qallunaatut oqalussinnaagatta aamma ukiorpaalunni Danmarkimi najugaqarsimagatta qallunaat eqqarsartaasiat nalunnginnatsigu.


Kisiannili inoqaterpassuaqarpugut maani nunatsinni taamatut piginnaasaqanngitsunik. Tamakkualu annertunerusumik pillarneqarnissaat tunngavissaqanngilluinnarpoq. Oqaatsissinnut qujanarujussuaq.


Neriuppunga taakkua oqariartuutit Naalakkersuisut tigulluarlugit suliniutitik ingerlakkumaaraat. Qujanaq.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Per Rosing-Petersenimut qujavugut taavalu massakkut tullinnguuppoq Naalakkersuisut Siulittaasuat Hans Enoksen takanna.


Hans Enoksen, Naalakkersuisut siulittaasuat, Siumut.


Qujanaq. Tassa matoqqasumik parnaarussiviliornissaq pillugu Per Rosing-Petersenip apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamik oqariartutai malunnarpoq maani soqutigineqarluartut aammalu tunngaviatigut isumaqatigiissutigineqartoq taamatut pineqarluuteqarsimasut sapinngisamik nunatsinnut uterartinneqarnissaat aallaavigineqassasoq. Taanna assortuussutaanngilluinnaqqissaartoq maligisinnaavara.


Uani partiit ataasiakkaat oqariartorneranni maluginiakkama ilagaat Siumup oqaluttuata oqaasii tassalu politiit pinerluttaalisitsisullu suliaasa amerliartuinnarnerat massakkut ukiuni kingullerni taanna sakkortuumik akiorniarneqartariaqartoq massakkut ukiuni kingullerni taanna sakkortuumik akiorniarneqartariaqartoq tassa sapinngisamik piffissaalluartillugu pinaveersaartitsinerit allallu suliaralugit sakkortunerusumik ingerlanneqalertariaqartut.


Tassami taamaaliornikkut aamma pinerlunniarnerit annikillisinneqarsinnaapput annertuumik. Neriuppungalu tassani pinaveersaartitsinermut suliniarnerit annertuumik tapersersorneqarlutik siunissami pingaartumik aningaasalersuineq eqqarsaatigalugu aamma eqqarsaatigineqarluarumaartut. Tassami taamaaliornikkut siusinaarluta pinerlunnermut tunngasut killilersimaarsinnavagut.


Aammalu soorunami maluginiarneqarpoq ukiuni kingullerni suliassat annertusiartuinnartut pissutaallutik ilaatigut politiit kalaallit pisariaqartinneqaqisut. Annertuumik tunuartarnerannut atukkat ilungersunarneri pissutaallutik suliunnaartartut arlaqartut. Aammalu taanna suli ilaatigu immaqa annertusiartortutut oqaatigineqarsinnaavoq.


Isumaqarpunga tamakkua pissutsit sukumiisumik aaqqinneqassappata qallunaat naalagaaffiat peqatigeqqissaarlugu aaqqissuussisoqartariaqartoq. Aammalu minnerunngitsumik pinerluttaalisitsinermut tunngasut aningaasalersornissaasa ersarissaatiginissaat assut tamatsinnut pingaaruteqartoq.


Tassa matoqqasumik parnaarussiviliornissami uani oqariartuutigineqartut Naalakkersuisut akissuteqaataanni oqaatigineqarpoq eqqartuussiveqarneq pillugu isumaliutissiissut maani eqqartorneqareerpat taakkua uterfigineqassasut.


Aamma isumaqarpunga pissusisamisoortoq taamatut pisoqassappat massakkut taakkua sioqqullugit isummersussagaluarutta ilaatigut immaqa tulluarpallaanngitsumik aaqiissutissat tikissinnaavagut. Aammalu mianersorfigissavarput aaqqiiniaannarluta sukkasuumik sulinissarput mianersorfigissagatsigut.


Taamaammat uani oqariartuutigineqartut aamma Inuit Ataqatigiinninngaaniit tassa eqqartuussiveqarneq pillugu isumalioqatigiissutissaq maani saqqummiunneqartussaq utaqqimaarneqartariaqartoq tunngaviatigut isumaqatigilluinnaqqissaarparput tassa piviusorsiortumik oqallinnerit aammalu ataatsimiititalisarsuup sulinera sukumiisumik nalilersoarluareerlugu maani aalajangiisoqassappat tamatsinnut inuiaqatigiinnullu pitsaanerpaamik kinguneqarsinaammat. Aamma taanna aallaavigineqarmata.


Taavalu aamma Atassutikkut oqariartuutaat tassa suliaq imaannaanngitsuusoq ilumoorpoq taannalu aamma peqqissaarullugu suliarineqartariaqartoq. Tassami sulisussat imaanngilaq parnaarussat parnaarunneqarneranik paarsiinnartussat pisariaqartinneqartut. Tassa annertuumik pisariaqartinneqarput katsorsaanermi nakorsat allallu pisariaqartinneqartut massakkut maani piginngilagut.


Taannalu aamma qulakkerniarlugu iliuusissamik aaqqissuusseqaartariaqarpugut. Tassami utertinniaannarlugit utertikkaluarutsigit pisariaqartitsiffiannillu ikiorsersinnaanagit taanna imminut salloqittarnerussammat. Taamaammat Atassutikkut aamma tassani oqariartornerat tunngaviatigut assut isumaqatiginarpoq.


Taavalu Demokratininngaaniit oqariartuutigineqartut tassalu tarnip pissusaanik nappaataanillu ilisimasallit inulerisut allarpassuillu taakkua amigaatigisagut pigitinnagit toqqissisimanartinngikkaat maani matoqqasumik parnaarussiviliornissaq.


Aamma taanna isumaqarpunga oqariartuut saneqqukkuminaatsoq, tassa taakku sulisussat pigineqanngippata oqaatigereerpara imminut salloqittarnerussasoq tassami utertiniaannarluni utertitsisoqarsinnaanngilaq. Naak tamatta annertuumik piumassuseqarfigalugulu kissaatigigaluaripput nunaqqatitta Danmarkimi parnaarussat piaartumik utertinneqarnisaat.


Kisianni pissusissamisoortumik naleqquttumillu utertissagutsigit ajornartorsiutaasinnaasut aammalu sulisussat pisariaqartinneqartut sukumeeqqissaaartumik eqqartorlugillu naammasseqqaartariaqarpagut.


Taavalu uani aamma apeqqutaa parnaarussiviit qanoq angissusaat isertitsisarfiit qaamanikinneri allallu taakku qanoq annertutigisumik ajornartorsiutaanersut. Taakkua massakkut maanngaaniit ajoraluartumik uanga akisinnaanngilakka. Tassa neriuutigaara kisianni sapinngisamik atugassat pitsaanerpaat atorlugit taakku aaqqinniarneqarsimassasut.


Kisianni taanna paasiniarsinnaavarput. Aammalu paasiniaanitta kingunerisaanik paasisagut allanngorlugit ilissinnut apuukkumaarpagut.


Taava Kattusseqatigiinninngaaniit aamma oqariartuutit ilaatigut sakkortuumik aallartittut tassalu danskit inuiattut uagutsinnut kalaallinut qanoq suusupaginnitsigisinnaanerinik oqariartornerat isumaqarpunga oqaatsit tamakkua maani atornaveersaarneqartariaqartut. Tassami danskit massakkut suleqatigaagut aammalu naalagaaffeqatigalugit tassanilu suleriarnermi annertoorujussuarmik aamma qallunaat ikiortitaagut. Taamaammat oqaatsit taakkua isumaqarpunga sakkortuut mianersuullugit atorneqartariaqartut.


Soorunami ilaatigut ersarissumik oqariartortoqarsinnaasarpoq kisiannili taamatut suleqatigiinnerit ingerlareersut isumaqarpunga oqaatsit tamakku atorneqarnerat mianersuuttariaqartoq.


Aammalu siunnersuuteqartup nammineq oqariartuutaa qallunaat angerlartinniarlugit qallunaat nunaat qanoq iliuuseqartartoq. Sukataarullugu innuttaminnik angerlartitsiniaasarput. Taanna paasilluarsinnaavara.


Uagulli atukkagut aallaalluinnaqqissaarput tassa maani inissat pigineqanngillat. Tassa sulisussat amigaatigineqarput nakorsat pisariaqartinneqartut piginngilagut. Tamakkulu tunngavigalugit allatut ajornartumik qallunaat nunaanni parnaarussivinni parnaarussinerit ingerlanneqartariaqartarput.


Uanili aamma malugissavarput eqqartuussisarnermi kalaallit eqqartuussivii tassani aalajangiisuusarmata. Taamaammat pisuussut tamaat qallunaat nunaannut qallunaanut tutsinneqarsinnaanngilaq.


Tassa uagut inissaatigut aammalu nakorsat allallu annertuumik amigaataanerat annertuumik amigaataanerat pissutigalugu allatut ajornartumik taamatut pisoqartarpoq. Aamma taamatut utertitsiniarnermi utertitsiniaannarnissaq tunngaviatigut mianersorfigisariaqarparput.


Tassa aamma pinerluffigineqarsimasut ilaqutaasalu toqqissisimanissaat aamma pingaaruteqartorujussuuvoq. Taamaammat tamakku tamaasa ataatsimut nalilersuutigalugit isumaqarpunga mianersoqqissaartumik ataatsimoorlutali kisianni sulinissarput ingerlattariaqaripput.


Tassami ilaatigut toqqissisimanarnavianngilaq annertuumik pinerluffigineqarsimalluni inuk taanna aqqusinermi naapittassagaanni. Isumaqarpunga tassuuna kukkunaveersaarnissarput pingaartorujussuusoq. Soorunami tamatta kissaatigaarput sapinngisamik pinerluuteqarsimasut innuttaasut akornanni inooqataalersinniarnissaat aamma qularinngiivippara inuiaqatigiit taanna tamarmik piumassuseqarfigigaat.


Kisianni aamma avatangiisit allallu nalilersuinermi tassani eqqarsaatigeqqissaagassaapput.


Tassa uani oqaatsit aninneqartut aammalu oqaaseqaatigineqartut qularnanngilaq ukiamut oqallinnissami aamma uterfigineqarumaartut. Tassalu paasisinnaavara assortuussutigineqanngitsoq kalaallit matoqqasumik parnaarunneqarsimasut sukkanerusumik angerlartinniarnissaat. Maani tamakkiisumik illersorneqartoq.


Kisiannili aamma mianersorfigeqquneqartoq angerlartitsiniaannarluta angerlartitsissannginnatta sulisussat inissat allallu pisariaqartut qulakkeersimatinnagit. Kisianni tunngaviatigut paasinarpoq uterartitsiniarneq annertuumik isumaqatigineqartoq.


Tassa ukiamut saqqummiinissamut oqallinnissaq sukumiinerusoq ingerlanneqassasoq naatsorsuutigaara. Taamanikkut paasissutissat ataatsimiititaliarsuup innersuussutai sorpiaanersut aamma tamatta qularnaarlugit takusinnaanngorsimassavagut tassanilu isummersornissaq isumaqarpunga ersarinnerusumik utaqqineqartariaqartoq.


Qujavunga partiit oqaaseqartuinut. Aamma una naggataatigut oqaatigissavara siunnersuuteqartup nammineq oqaatigisaa neriulluni suliassaq Hans Enoksenip suliarilluarumaaraa kisianni tassa Hans Enokseni sulissanngilaq. Naalakkersuisut tamarmik suliassaq taanna suliarissavaat.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Aap qujavugut Naalakkersuisut Siulittaasuannut Hans Enoksenimut taavalu massakkut tullinnguuppoq Jensine Berthelsen Atassut.


Jensine Berthelsen, Atassutip oqaaseqartua.


Siunnersuuteqartup tuaviupilunnera paasiuminaatsorujussuuvoq. Siunnersuuteqartup nalunngilaa 1994-miilli eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliarsuup sulinini aallartikkaa.


Aamma tamatta ilisimavarput peqqissaarluinnartumik suliaq mianernartuummat ingerlanneqartoq. Isumaqarpungalu taamatut tuavioqqusilluni massakkorluinnaq angerlartinniarlik Amnesti Internationali imatut oqarmat illersorneqarsinnaanngitsoq.


Danskit naalagaaffiat isumaqatiniaqatigineqaqqaartussaavoq illersorneqarsinnaasumik matoqqasumik nunatsinni parnaarussiveqalissagutta. Taamaattumik ulapipilunnissatsinnut pissutissaqanngilluinnarpugut.


Aamma Naalakkersuisut Siulittaasuata oqaatigereerpaa sakkortuumik pineqaatissinneqarsimasut tassaapput inuit mianerisassarujussuit katsorsarneqartariaqartut aammalu nakorsanit immikkullu ilinniarsimasunit aallunneqartariaqartut inuiaqatigiinnut anillaqqinnissaat siunertaralugu.


Imaaliallaannarlutik immikkuullarissumik kultureqarnertik pissutigalugu imaluunniit kalaallisut oqaaseqartuunertik pissutigalugu immikkut taakkua uuttuutigalugit nunatsinnut angerlartinniarneqarnissaat minerpaamilluunniit illersorneqarsinnaanngilaq.


Sumummi iluaqutaassava aqagu angerlartikkutsigit ilinniarsimasunik peqarata Danmarkiminngaaniit qallunaatuinnaq oqaluttunik paarsisulerlugit nakorsalerlugillu maanngartikkutsigit.


Taava kalaallisut oqaluttuunerat immikkuullarissumillu kultureqarnerat sumut iluaqutaassava inuiaqatigiinnut anillatseqqinniarnerat eqqarsaatigalugu. Aamma Naalakkersuisut Siulittaasuata eqqorluinnartumik oqaatigaa pineqaatissinneqarsimasut taakkua imaluunniit pillarneqarsimasut sooq pineqaatissiiginnartarpugut. Danskit pillaasarput. Taamatut oqartoqarsinnaavoq.


Uagut pineqaatisseeriaaserput eqqarsaatigalugu. Sakkortuumik pinerluuteqarnikuupput eqqugaqarnikuupput inuiaqatigiinni anniaateqartoqarpoq eqqugaasimasunik qimagaasimasunik imaluunniit suli anniaateqartoqarpoq inuit taakku piliarisimasaannik.


Imaanngilaq illuatungaannaa isigissagipput aamma illuatungaa isigisinnaasariaqarparput. Taamaattumik ullormiit ullormut pisoqarnissaa illersorneqarsinnaanngilaq. Taanna aalajangiusimavarput peqqissaartumik suliaq suliarineqartariaqarpoq imaanngitsoq Amnesti Internationali imatut oqalummat piaarnerpaamik angerlartittariaqarigut.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Jensine Berthelsenimut qujavugut. Taavalu massakku Henriette Rasmussen Inuit Ataqatigiit.


Henriette Rasmussen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.


Oqaluuserisassanngortitsisumut Inuit Ataqatigiit tungaanninngaaniit erseqqissaannarusuppara uaguttaaq apeqqut taanna ilungersunartutut isigigatsigu. Taamaattumik Naalakkersuisuullunga taanna sukumiisumik misissugassanngortippara isumaqarlunga sivisoorujussuarmik periarfissillugit ukiut sisamat qulaajaassasut.


Kisianni tassa ukiorpassuit massakkut atorpaat. Apeqqutit oqimaatsut aporfigisarsimagamikkit.


Tassanilu Inuit Ataqatigiinninngaaniit isumaqarpugut aamma avaqqunneqarsinnaanngitsoq matoqasunik taakkua annertuumik pinerluuteqarsimasut nunatsinni uagut nammineq tigummiarnissaannut aaqqissuussisariaqartugut.


Tassani isumaqataavugut iliuuseqartoqartariaqartoq. Paasisakka malillugit Vordingborgemi tarnimikkut napparsimasut napparsimavianiittarsimasut massakkut Århusimi tassa misissorneqartarput. Taamaattut pinerluuteqarsimasut inuunertik tamaat matoqqasumik parnaarussivimmiinnissaminnut naleqqunnersut. Aammalu sikringsanstaltimi Nykøbing Sjællandimi kalaallit aamma arlaqartut tassani inissinneqartarput allamik periarfissaqannginneq pissutigalugu.


Soorlu aamma oqaaseqartut siuliini eqqaareeraat immikkut inuit ilisimasallit katsorsaasullu tassani pisariaqartinneqartut tassani paarsisussatut. Taakkualu aamma piareersartariaqarpagut illuinnaq ajornaqaaq.


Aammalu nunat inoqqaavisa akornannittaaq silarsuarmi sumiluunniit taanna uissuummissutigineqartarpoq. Kiisalu aamma massakkut inuit pisinnaatitaaffii pillugit kommissioni Genevemi ataatsimiippoq taassumalu saniatigut aamma ukiut tamaasa ataatsimiittarpoq inuit pisinnaatitaaffii, tassa naalagaaffiit peqatigiit inuit pisinnaatitaaffii pillugit kommettiia aamma pinngitsoorani Thulep saniatigut aamma una apeqqut tassani eqqartorneqartuaannarpoq. Aaqqinnissaalu aamma utaqqineqarpoq aaqqinneqarnissaa.


Tassa nalunnginnatsigu apeqqut qanoq oqimaatsigisoq aaqqinnissaanullu apeqqutit qanoq amerlatigisut taamaattumik siunnersuutigaarput ataatsimiititaliarsuup taassuma isumaliutissiissussua takoqqaassagipput.


Aammalu maani Inatsisartuni apeqqut una akisariaqassagipput pinerluttaalisitsinermi inatsiserput eqqartuisoq inuiaqatigiinnut utertitsinissamik pineqaatissiinermik inatsisinik unioqqutitsisimasut pineqaatissereerneqarnermikkut inuiaqatigiinnut uternissaat aammalu, imaluunniit pillaaneq parnaarussivik pillaanermut tunngagami. Tassa taakkua apeqqutit aamma oqimaalutaqqaartariaqassagatsigit.


Taamaattumik allatut ajornartumik massakkorpiaq isumaqarpunga taakku isumaliutissiissutit, qanoq ilaa sukumiisumik misissuisimanerat Jensine Berthelsenip oqaasiatuut Naalakkersuisut Siulittaasuata allatut ajornartumik taakkua utaqqiarlutigit, kisianni taava suliaq taanna inaartariaqaripput pisariaqarluinnarmat.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Henriette Rasmussenimut qujavugut. Taava massakkut tulliuppoq Ole Dorph, Siumut.


Ole Dorph, oqaaseqartup avataatigut, Siumut.


Qujanaq. Una apeqqut Per Rosing-Petersenip Inatsisartunut saqqummiussaa tassa nunatsinni parnaarussivimmik matoqqasumik pilersitsinissaq pillugu apeqquteqaammik, apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamik siunnersuut taanna soqutiginartorujussuartut aamma uanga isigaara.


Aamma kissaatigigaluarpara apeqqut taamak pingaaruteqartigisoq sukumiisumik sammineqassasoq. Massakkut sammineqarnera uanga sukumiisutut isiginngilara ajoraluartumik.


Nalunngilarput ukiuni arlalissuarni kalaaleqatigut pineqaatissinneqarsimasut aamma nunatsinni pineqaatissiisarpugut, soorlu aatsaannguaq Jensigne Berthelsen oqareersoq, Danmark-iuku inatsit straffelov aallaavigalugu pillaasarut, uagut pinerluttuliornermi inatsimmi pineqaatissiisarpugut. Pineqaatissinneqarsimasut kalaallit nunaanni pinerlutsaalitsinermi inatsit aallaavigalugu Danmarkimut aallartinneqartartut qanoq pineqartarnissaat, taanna ukiorpassuarni eqqartornikuuvarput maani, aamma nalunngilara ataatsimiititaliarsuup eqqartorneqartup aammami taassumaannaanngitsoq oqallisigiuartaraa anguniarlugulu kalaallit Danmarkimi pineqaatissinneqarsimasut sapinngisamik nunatsinnut nuutikkiartuaarnissaasa sulissutigalugu aallartinnissaa.


Kisianni aamma taannaannaanngilaq, aamma eqqarsaatigisariaqartoq unaavoq ullumikkut nunatsinni isertitsiviit qanoq atugaatiginerat, qanoq inissisimanerat. Ullumikkut nunatsinni isertitsiveqarpugut sisamanik, Qaqortumi, Nuummi, Aasianni massakkullu Ilulissani nutaamik pilersitsisimaneq aallaavigalugu pilersinneqarsimasoq.


Nalunngisassarput aajuna aamma inuit pineqaatissinneqarsimasut isertitsivinni taakkunani, aamma amerlasoorujussuupput B ulikkaarput taakku isertitsiviit sisamat tamarmik, allaallu naluara maani inimi ilisimaneqarnersoq qanoq inuit isertitsivimmi inissinneqartussat utaqqisut amerlatigisut ilisimaneqarnersoq. Immaqa tamatta naluarput B ilaa. Kisianni uanga nalunngilara inuppassuit ullumikkut isertitsivimmiittussaagaluarlutik aqqusinermi aneertut, uagut akunnitsinni, taanna aamma eqqaamassavarput. Taamaattumik pisariaqartitsisoqarpoq aamma nunatsinni isertitsiviit pioreersut, isertitsiviit ammasut aamma suli piorsaaffigineqarnissaat. Taanna aamma oqaluttarfimminngaanniit eqqaarusuppara aamma pingaaruteqarmat, aamma nunatsinni piorsarnissaat pisariaqartorujussuummat.


Aamma nalunngilarput ukiuni kingullerni nunatsinni Ungdomspension-inik taaneqartartut ikilisinneqarsimasut. Ungdomspension-ineqarpoq Sisimiuni massakkut kiserngorunnikuuvoq, massakkullu Ilulissaniittoq Ungdomspension-i aamma isertitsivinngornikuuvoq, taamaattumik tassuuna aamma amigaateqartoqalersimanersoq isumaqarpunga aamma soqutiginartoq uatsinnut paasissallugu.


Aamma taamannak pinerluttuliornermi inatsimmi aamma pinaveersaartitsineq eqqarsaatigalugu annertoorujorujussuarmik sumiluunniit inissisimagaluarutta akisussaaffeqarpugut. Tassa pinaveersaartitsinermik akisussaaffipput aamma qimarratigisanngilluinnarparput, inatsisartuugutta kommuniugutta kinaagaluaruttaluunniit. Massakkullu pinaveersaartitsinermik aamma oqallinneq uunga eqqunneqanngitsoorsinnaanngitsutut aamma isigaara, aammalu massakkut finanslovip ippassaanikkunni siullermeerlugu eqqartorparput, isumaqarpungalu finanslovip akuersissutigineqarnissaanut ilannguttariaqaripput aningaasat pinaveersaartitsinermut atorneqartussat aamma sapinngisamik naammattut inatsisartuninngaanniit immikkoortinneqartariaqarmata.


Tassami isertitsivinnik parnaarussivinnik sanaartoraluarutta arlaatigut suliniuteqartoqanngippat inuiaqatigiinninngaanniit aamma taakku ulikkaarpata aamma qanoq iliussaagut qaa nutaanik sanaartorniarta, tassa taanna sapinngisamik siunissami pinngitsoortariaqagarput.


Tassami qujanartumik nunatsinni pinerlunnermik eqqugaasimasut aammalu pinerluffigitsissimasut ukiuni kingullerni qujanartumik ammariartorput. Siusinnerusukkut kinguaassiuutitigut meeqqat inuusuttut allallu atornerlunneqarsimasut annertunerusumik avammut saqqummiunneq ajorpaat, inoqatiminnut oqaluttuarineq ajorpaat. Kisianni ukiuni kingullerni kalaallit inuiaqatigiit ammasumik immitsinnut pissuseqalersimanerput aallaavigalugu ammariartulersugut aamma taassuma tungaatigut.


Massakkullu kinguaassiuutitigut atornerluisarnerit amerlasuupilorujussuit aamma saqqummertalerput, aamma tamakku pissutaaqataanngitsuunngillat isertitsivinni massakkut nunatsinniittut taamatut ulikkaartertigineri.


Taamaattumik Naalakkersuisup Siulittaasuat oqaraluartoq aaqqiiniaaniarluta, sukkasuumik aaqqiissanngilagut. Isumaqarpunga massakkut tuaviortariaqartugut ajornartorsiut annertooq massakkut atuuppoq, taannalu kinguarsarnissaa isumaqarpunga pisariaaruttoq nukinngutsissaqarpugut taannalu eqqaamallugu sulinerput ingerlattariaqarparput.


Qujanaq.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Ole Dorph-imut qujavugut. Taavalu massakkut Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.


Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.


Tassa oqaaseqarninni ilaatigut sakkortulaartunik oqariartuuteqarpunga, aamma tupinnanngitsumik Naalakkersuisup Siulittaasuata taakkua qisuariaateqarfigai. Taamatut oqaaseqarnera pissuteqarpoq, massakkut ukiut 50-inngulerpai danskit naalagaaffiata pisussaaffik taassuma akisussaaffiup, aammalu akisussaafiup tigumminerani isornartorpassuit assigiinngitsut aamma massakkut uani oqaluttuni arlalinnit tikkuartorneqartut, tamakkiisumillu iluarsineqarsimanngitsut pillugit soorunami tupinnanngitsumik, allatut ajornartumik ukiut 50-inngulermatigit sakkortuumik qisuariaateqarnissaq pisariaqarpoq. Taanna avaqqukkuminaappoq.


Oqareernittuut eqqartuussiveqarnermut tunngasut, aamma politiiqarnermut tunngasut, pinnerluttunik isumaginnittoqarnermi tunngasut, danskit naalagaaffiata 100%-imik aningaasalersugaralugillu isumagisassarivaai suli maannamut. Taannaana pisussaafik tamakkiisumik danskit naalagaaffiata naammassisimanngimmagu sakkortuumik ilaatigut qisuariartunga, aamma paasisinnaavara siunnersuuteqartup tamannarpiaq ujartorlugu siunnersuut saqqummiukkaa.


Tassani ukiuni makkunani nunarsuarmioqatitsinni annertuumik pingaartinneqaraluttuinnartoq aamma inuit pisinnaatitaaffiinik eqqartuisarneq, tassani peqqutaaqataalluinnarpoq. Tassa tupinnanngitsumik aamma Amnisty Internationalip maani immikkoortortaata pissutsit ajorluinnartut parnaarussiveqarnermut tunngasut arlaleriarluni maannamut eqqartortareerpai.


Taamaattumik tuaviupilunnermik oqaatigineqarnera uanga isumaqatiginngilara, pissutigalugu danskit naalagaaffiata ukiuni 50-inngulersuni pisussaaffik taanna isumagisariaqarpaa, isumagisariaqarsimagaluarlugulu pitsanngorsaatit ullumikkut amigaatigineqartut naammassineqarnissaat qulakkiissallugit.


Aap ajunngilaq qujanarpoq aamma danskit naalakkersuisuinik suleqatigiinnilluarneq aamma taamaattussaavoq, kisianni suleqatigiinnilluarneq aamma tassaasariaqanngilaq imminut qujagiinnarluni sakkortulaartumilluunniit oqarfigisinnaannginnermik ilaqartariaqanngilaq. Aamma allatut ajornartumik suleqatigiilluarnermi sakkortuumik suleqat oqarfigineqarsinnaasariaqarpoq, annersinnaveersaaginnarlugu oqaatsitigut. Ajortoqarpat aammalu pinngitsoorani iluarsisariaqartunik peqarpat allatut ajornartumik qanoq iliortoqarumanngippat oqaatsit sakkortunerusut atorneqartariaqartarput.


Ilumoorpoq Naalakkersuisut Siulittaasuata oqarnera pinaveersaartitsinermi suliaqarneq annertunerusariaqarpoq, aamma tamanna timitalerneqartariaqarpoq. Kisianni Naalakkersuisut Siulittaasuata eqqaamasariaqarpaa massakkut aningaasanut inatsimmi siunnersuummi saqqummiussaminni ajoraluartumik pinaveersaartitsinermi tunngasut taakkua annikillileriffigivaat. Taamaattumik oqaatsit eqqortinneqassappata aamma pinaveersaartitsinermi aningaasaliunneqartut annertusineqartariaqarput.


Konto 32 qiveriarutsigu Paarisa suliniarneranut attuumassuteqartut, tassani siornamut naleqqiullugu ukioq-mannamut siunnersuutigineqartut 600.000 kr.-inik annikinneroreerput, aammalu pinaveersaartitsinermi paasisitsiniaanermut aningaasaliunneqartut qiviarutsigit konto 30.14.-imi taakkua takusinnaavagut siorna 1,3 mio.kr.-iniit ukioq mannamut 0,3 mio.kr.-inut appartinneqarput. Taamaattumik timitalinnik aammalu piviusorsiortumik aamma tamakkua aningaasaliinermut siunnersuutit qiviartariaqarput.


Ilumoorluinnarpoq pinaveersaartitsineq assorujorujussuaq pingaaruteqarpoq pinerluttaalitsitsinermi suliaqarnermut aamma ilaalluinnarluni.


Pillaasarnermut inatsiseqanngilagut, ilumoorpoq taanna. Nunatsinni pillaasarnermi inatsiseqanngilagut, kisianni inatsiseqarpugut pineqaatissiisarnermik kinguneqartussamik, taakkuuppullu inuiaqatigiinnut utertitsiniaanermi suliaqartut oqaatigineqartarnerattuut malillugu nunarsuarmi inatsit pitsaanerpaatut allaat taaneqartartoq.


Kisianni aamma eqqaamassavarput matoqqasumik inissiisarneq oqaatigigutsigu, tassaammat matoqqasoq. Imaappoq parnaarussivik matoqqasumi inissinneqaruni inuk, taava eqqartuussaareernermi kingorna aqaguagukkut aqqusinermi naapinneqarsinnaanngilaq.


Taamaattumik pissutsit taamaattut aamma qularnanngilluinnartumik eqqartuussiveqarnermi ataatsimiititaliarsuup saqqummiussassarigunagaani qularnanngitsumik eqqartorneqartussaassapput. Taamaammat pinaveersaartitsineq taanna uagut pisussaaffipput annerusumik isigisariaqarparput, massakkuugallartumik pissutsigalugu uagut parnaarussiveqarnermut tunngasut oqartussaaffiginngikkallaratsigit suli. Aamma isumaqarpunga eqqumaffigisariaqartut ilagigaat tassaasoq ukiuni makkunani ikiaroornartup sianiutigut, hash-psykosimik taaneqartartoq annertusigaluttuinnarnera inuusuttunnguit akornanni.


Aamma taakkuupput tassaniissinnaavoq inuup nammineq piumassuserinngisaraluaminik pinerlussinnaaneranik ulorianartumik kinguneqarsinnaasoq.


Tamakkua eqqumaffigeqqissaartariaqarpagut, tassalu uagut pisussaaffigut, aamma immikkoortittariaqarparput danskit naalagaaffiata pisussaaffia sunaava.


Maaniuna dankit naalagaaffiata pisussaaffia piaarnerusumik sukkanerusumik aaqqiiffigineqarnissaa pillugu ilungersuuteqarluta, allaat sakkortuumik oqariartortariaqartartugut.


Enos Lyberth, Siumup oqaaseqartua.


Kissaatigaara aammalu pinngitsoornagu oqaatigisariaqarlugu apeqqummik taamak pingaarluinnartigisumi, immitsinnut assortuuttumik avammut kinnernaveersaassagatta, Siumumi una pivarput oqaluuttuummatigut avataaninngaanniit sulisunit ilisimannittunit, matoqqasumik parnaarussiveqalernissaq pisariaqartinneqartoq, politikkikkut piaartumik suliniutigisariaqarparsi il.il. Tassaniippoq apeqqut pingaarluinnaqqissaartoq, isumaqarpungalu partiinit tamanit pingaartilluinnartariaqartoq ilaatigut oqaatigineqarmat Siumup taanna apeqqut tuaviuunniaannarlugu pilersinniaraa B taamaattoqanngilaq.


Avataani pissutsit tunngavigalugit ilisimatinneqartarnerput tunngavigalugu aammalu ukiorpassuarni radiokkut malinnaasugut Landstingit ataatsimiinnerisa tamarluinnaqqissaasa ilaatigut eqqartorneqartarpoq taanna apeqqut. Taamaattumik-una uagut Siumumi apeqqutip taassumap pisariaqarluinnartutut tuaviuunneqarsinnaanissaa aqqutissiuunneqarnissaalu kissaatigigipput.


Ilaatigut allagaqaraluarpunga paaserusutannik, kisianni ilaatigut oqaluttut taareermatigit, taakkua uteqqissanngilakka. Kisianni Kattusseqatigiinnut uangattaaq qujassuunga, qujanngitsoorsinnaanngilanga tapersiineratut. Ukiuni 217-inngulersuni kiinnat suut ilaatigut ikinngutitsinniit ilaatigut pussunneqartarpugut. Maannakkut aamma pussulaaraluarunik taakku ikinngutigut, isumaqarpunga aamma narrujuumminavianngitsut.


Qujanaq.


Aqqaluk Lynge, Inuit Ataqatigiit.


Atassutip oqaluttuata oqaasia una uparuarniarlugu, tassalu Amnisty Internationalinngooq uparuaanera pissutigiinnarlugu qanoq iliuuseqarniarneq taanna imaluunniit tuavioqqusineq taanna immeneq tusarnaarumanagu.


Isumaqarpunga taamatut oqariarneq ingasappallaartoq. Inuit Ataqatigiinninngaanniit uagut Amnisty Internationalip nunarsuaq tamakkerlugu ajortumik ilaatigut toqqammaveqartumik aammalu inatsisinik unioqqutitsilluni inunnik malersugaasut Amnisty Internationalip ikiortarmagit, diktatorit kisermaassillutik naalagaaffinni uparuarneqartut taamaallaat kisimik Amnisty Internationalip ajortutut uparuartarpaat, taamaattumik uagut Inuit Ataqatigiinninngaanniit aamma maani inimi nuannarinngilara Amnisty International taamatut uparuaanerarlugu tusarniitsumik Atassummiit oqaatigineqarnera.


Taassumap suliai pingaaruteqartut nunarsuarmi tamarmi ilisimaneqarput, ikiuutaasimasut kikkorpassuarnut Nelson Mandela-kkunnut allaat. Taamaattumik taanna isumaqarpunga uatsinninngaanniit uparuartariaqartoq taamatut oqarneq isumaqatiginngilluinnaratsigu.


Aamma nappaateqarneq pissutigalugu imaluunniit sianiutitigut nappaateqarneq pissutigalugu pinerlunneq sunaluunniit, taanna napparsimanertut isigisassaavoq. Aamma taamatut pinerlunneq takulaariartigu ullumi Atugagdliutini saqqummersumi qanoq kinguneqarsimasoq 18-ininik ukiulik paarineqartussaagaluartoq Qasapermiuni Sisimiuni. Allatigut akissaarunneq pissutigalugu taassuma kinguninngua taava pinerluttoq qanoq pineqarpa, nunatsinni isumagineqartussaagaluarluni maannakkut Danmarkimiippoq. 18-inik ukiulik eqqarsartaatsimigut inortumik ineriartorsimasoq taanna kikkut akisussaaffigaat? Qallunaat danmarkimi oqartussaasut akisussaaffiginngilaat, uagut-una nammineq akisussaaffipput.


Isumaqarpunga tassuunakkut inooqatitsinnik eqqarsartaatsimikkut inortunik iliuutsit taamaattut akuerineqarsinnaanngilluinnartut. Soorunami taanna kommunip tassunga tunngasumik suliaqarnermini akissaarussimanera pissutigalugu angerlartissimaguniuk 18-inik ukioqalermat, taava taanna kommuni nammineq pisuussutissarinngilaa, kisianni maani inatsinni oqaluuserisassatta ilagivaat, kommunit aamma ikiorserneqartariaqartartut, taamatut immikkut pisoqartillugu.


Taamaattumik nammineq pisortat pisuussutigisaannik inoqatitsinnut taamatut pisoqartillugu, taava taanna immikkut isiginiagassaraarput. Eqqarsartaatsimikkut inortumik ineriartortut taakkua uagut nammineq isumagisassaraagut 18-inik ukioqalersullu ajutoorutigalugit Danmarkimi utersinnaajunnarsillugit taava maannartinneqartariaqanngillat.


Ilanngullugu oqaatigissavara Danmarkimi aamma tarnimikkut nappaatillit akornanni sulisut tamarmik uparuartortuarmassuk, Danmarkimi taakkua suliarineqarsinnaanngitsut, aamma Hersted Vesterimiittut taakkua oqaatigineqarput Nykøbing Sjælland-imi Sikringsanstalt-imiittut kiisalu massakku Århus-imiittut aamma eqqaassanngikkaanni. Eqqaamasariaqarpoq oqaatsitsinnik, kulturitsinnillu ilisimasaqanngikkaanni psykolog-itut allatulluunniit imminnut taaguuteqartigigaluaraanni inummik ikiuisinnaassuseqanngikkaanni taanna sumi iluaqutaassagami.


Taamaattumik taannartaa isumaqarpunga iluamik maani erseqqissartariaqartoq.


Hans Enoksen, Naalakkersuisut siulittaasuat, Siumut.


Qujanaq. Tassa akerleriittoqanngilaq, kisianni oqaatsit ataasiaakkaat maani aporaassutaalaaginnarput. Uani aaqqiiniaannarluta sukkasuumik sulissanngilagut-mik oqarneratut tunngaveqartippara uani suliassaq ingerlanneqartoq isumaliutissiissut saqqummereerpat Folketing-imi aamma Inatsisartuni oqaluuserineqareerpat sanaartugassatut pilersaarutip pingaaruteqartup taassuma piareersaaffigineqarnera aallartinneqaqqullugu, Naalakkersuisut inatsisinik atortitsinermut ministeriaqarfik maannangaaq, tassa maannangaaq kajumissaassavarput.


Taamaammat oqartoqarsinnaanngilaq suliassaq uninngasoq. Maannangaaq kajumissaarneqassappat taanna pilersaarusiorlugu aallartinneqariissasoq.


Inuit pisinnaatitaaffiinut tunngasut eqqartorneqarput. Ilumoorpoq aamma taakkua ataqqineqartussaapput, kisianni tamatta akuerinavianngilarput immaqa akuerinavianngilarput tamatta parnaarussat, nakorsanik allanillu pisariaqartitsisut ikiorsinngilluinnarlugit parnaarussivimmi parnaarutiinnarutsigit. Qularinngiivippara taamaattoqassappat aamma maanngarlutik inuit oqaluttarfimmukarlutik naammagittaalliuutigissagaat.


Tassa inuit pisinnaatitaaffii eqqarsaatigalugit sapinngisamik pitsaanerpaamik ikiorniarneqarnissaat massakkut siunnerfigalugu sulisoqarpoq. Allatut ajornartumik uagut maani ikiorsinnaannginnatsigit pisariaqartitsineq annertooq taakkununnga parnaarunneqartunut nukiit annertuut atorneqartussaammat, aammalu katsorsaatissat allat uagut piginnginnatsigit allatut ajornartumik Danmarkimi massakkut ingerlanneqarpoq.


Tassa inuit pisinnaatitaaffii aamma ataqqillugit sapinngisamik ikiorniarneqarput, imaanngitsoq maani nunami peroriartormata aamma maani parnaarutiinnavillugit parnaarunneqassasut, tassa pisariaqartitsinera malillugu ikiorserneqarnissaat taanna tamatta isumaqarpunga pisussaaffigisariaqaripput.


Taavalu uani pinaveersaartitsinermut tunngasut Anthon Frederiksen-ip oqaatigisaai. Ilumoorpoq massakkut 2003-imi inatsisissaq taamatut imaqarmat aamma periarfissaqarpallaarsimanngilagut allanngortiterinissatsinnut, taavalu isumaqatigiissutigisimallutigu inatsisissaq allangortippallaarnagu allatut ajornartumik saqqummiunneqartariaqartoq, taavalu 2004-imut nutaamik siunnersuusiortoqassasoq aamma taanna naammassineqassaaq.


Aamma Inatsisartut isumaqarpunga kisimi maani pinaveersaartitsinermut akisussaatinniarneqarsinnaanngitsut aamma kommunit, innuttaasullu namminneq tassani annertuumik pisussaaffeqarput, tassa suna tamaat qulaaninngaanniit aaqqinneqarsinnaanngitsut tamatta nalunngilarput. Aammalu oqariartuutigiuartarparput qitiusumik aqutsinerup kingunerisaanik sulineq, ilorraap tungaanut saakkiartortussaagaluartoq ilaatigut illuap-tungaanut sangujartortartoq. Taamaammat pingaartorujusuuvoq kommunit namminneerlutik aamma innuttaasut sumiiffigisaminni sunniuteqarlutik aaqqissuusseqataasarnissaat, qitiusumik Naalakkersuisut imaluunniit Inatsisartut tamatigut isumaqarpunga naatsorsuutigiuaannarneqarsinnaanngitsut aamma aningaasatigut atugassagut imak killeqartigipput allatut ajornartumik pingaarnersiuinerit annertuumik ingerlanneqartariaqartarlutik.


Tassa parnaarussvimmut tunngatillugu matoqqasumik parnaarussiviliornissamik tunngatillugu aamma august-imi naalagaaffeqatigiinnermi ataatsimeeqatigiittoqassaaq, tassalu Naalakkersuisut Siulittaasuat, taavalu uanga aamma qallunaat statsiministeriat, augustus-ip naajartornerani Bornholm-imi ataatsimeeqatigiissaagut, aamma qularineqassanngilaq tassani pissutsit tamakku ilungersunartut nunatsinni atukkagut apuunneqarumaarmata.


Neriuppunga ukiamut oqallinnissami eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaa saqqummeriarpat kingunilimmik aaqqiissutissamik nassaarsinnaassalluta, aamma taanna oqaatigineqareerpoq aamma amerlasuunit ukiorpassuarni utaqqineq tamaannga  killeqartariaqartoq, aamma taanna assortunngilarput. Uagullu Naalakkersuisuni peqataassaagut sapinngisamik piaartumik naammassiniarneqarnissaanut, kisianni uani massakkut inatsisini atortitsinermut ministeriaqarfik maannangaaq kajumissaarneqarluni aallartinneqartussaammat oqaatigissavara, aammalu saqqummiussisumut taanna oqariartuutigineqarpoq.


Qujanaq.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Naalakkersuisut Siulittaasuanut qujavugut, taava massakkut tulliuppoq Kiista B. Isaksen, Siumut. 5 minutsit periarfissaraatit.


Kiista B. Isaksen, Siumup oqaaseqartua.


Qujanaq. Nunatsinni parnaarussiviliortoqarnissaanut matoqqasumik pilersitsinissaq pillugu apeqquteqaat soqutiginartuuvoq, annertuumillu peqqissaartumik aamma sammineqartariaqartut isigaara. Eqqaamassavarput aamma pinerliisartut ukiukilliartorlutillu pinerluuteqartartut aamma pinerluutigisartagaat sakkortusiartormata. Taamaattumik massakkut ajornartorsiut aaqqiiviginiarneqarnerani eqqaamassavarput aamma taakkua isertitsiviit maannakkut pisisavut ulikkaaqqasullu aammalu Ungdomspensionit maannakkut atunngisagut, taamaalineratigut inuusuttut taakkua tunutsinninngaanniit aggermata, sulissutigineqartariaqartut annertuumik.


Ilanngullugu aamma eqqaanngitsoorusunngilara isumaginninnermi sulisuusut annertuumik suliaqartuummata, inuusuttunik pinerluuteqarsimasunik nakkutiginnittartuusuullutik. Taamaammat nuannaarutigivara Ilaqutareeqarnermut Naalakkersuisoq aamma ullumi oqaaseqarnermini isumaginninnermut suliaqartunut atugarisaasa, akissarsianullu tunngasut aamma misissorluarneqarnissaat aaqqiissutissallu pingaartinneqarmata.


Taamaammat eqqaarusuppara minnerunngitsumik tassuunatigut aamma isumaginninnermi suliaqartut annertuumik suliaat misissuivigineqartariaqartut, maannakkummi atugarisaat aamma sakkortoqimmata.


Taakku eqqaalaarniaannarlugit.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Kista B. Isaksen-imut qujavugut. Taava massakkut Jensigne Berthelsen, Atassut. Naatsumik pingajussaaniileravit.


Jensigne Berthelsen, Atassutip oqaaseqartua.


Aap. Aqqaluk Lynge siullermik oqarfigeqqaalaarniarpakkit, minnerpaamilluunniit Amnisty International isornartorsiorniarlugu oqaaseqarnikuunngilanga, aamma oqaaseqarnavianngilanga. Amnisty International sulinera ataqqinartuuvoq, nersunartuuvoq aamma inuppassuit sunngiffitsik allaat atorlugu inuit pisinnaatitaaffii pillugit sorsuutiginnittut ataqqisassaapput nasaarfigisassaallutillu.


Uani pisarput tassaavoq matoqqasumik nunatsinni parnaarussiveqalernissatsinnut qanoq piareersimatigivugut, oqarpunga uuttuutigisinnaanngikkipput isornartorsiorneqarnerput Amnisty Internationaliminngaanniit. Soorunami uuttuutinut ilaassaaq, kisianni aana uuttuutini pingaarnerpaajusussaq piareersimavugut ? illersorneqarsinnaasumik matoqqasumik parnaarussiveqalernissatsinnut tunngaviusussat tamaasa pigivagut ? pigilissagutsigit qanoq iliussaagut danskit naalagaaffianut isumaqatigiinninniarnerit pingaarutillit suliassamik taamak pingaarutilimmik tigusinissatsinnut aqqutissagut suli imaannaanngillat. Aamma eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiisitaliarsuup suliai maanngaannartutullusooq pitissanngikkutsigit. Aamma ataqqisariaqarparput ukiorpassuit atorlugit peqqissaartumik sulinikuummata, suliartillu tunniutilerlugu.


Isumaqarpunga piffissaq atorluartariaqaripput innersuussutigineqartut tunniunneqarpata atuarlugit peqqissaartumik sulinissap aaqqissornissaa tullinnguutissavarput. Tuaviupiluttoqartariaqanngilaq, avatangiisit piinnarnagit inuit pineqartut pinerluuteqarsimasut sakkortuumik katsorsarneqarnissaat aamma uani eqqartorparput. Imaanngilaq avataaninngaanniit isigineqarnissarput kusartuussammat pinngitsoorata tuaviupilulluta angerlartittariaqarivut. Tamakkua qitiutissanngilagut, avatangiisit aammalu illersorneqarsinnaasumik atugassaqartitsinissarput, sulisunut, isertitanut tamaaviisa qulakkeeqqaartariaqarpagut.


Assortuussuteqanngilagut minnerpaamilluunniit, tamatta pingaaruteqartipparput nunatsinni matoqqasumik parnaarussiveqalertariaqartoq. Tassa taamaappoq, taamaattumik Ole Dorph-ip oqallinnisamik nunatsinni isertitsiviit ulikkaaqqasut pillugit oqaaseqariarluni, anillannera uparuarnagu oqaatigiinnassavara, soqutiginaraluaqisoq saqqummiussimmat Inatsisartuni oqaluuserisassanngortillugu saqqummiunniariliuk, aamma taanna sammissaqqaarparput. Unali pivarput matoqqasumik parnaarussiveqalernissaq.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Taava massakkut Per Rosing-Petersen, Siumut.


Per Rosing-Petersen, siunnersuuteqartoq, Siumut.


Qujanaq. Hans Enoksen Naalakkersuisut Siulittaasuaat ilumoorpoq, naalakkersuisut tamarmik sulissutigiumaarpaat, aamma ilumoorluinnarputit oqaravit pitsaaliuineq qitiusuminngaanniit kisimi suliassaanngitsoq, angajoqqaajusugut tamatta pisussaaffeqarpugut, taanna sukumisumik suliniutigissallugu.


Oqallinnermi uani politiit marluk misilittagaqarluartut Anthon Frederiksen aamma Ole Dorph oqariartuuteqarput pingaaruteqarluinnaqqissaartumik. Ukiorpassuarni politiiullutik maani nunatsinni sulinikuuput, taamaattumik oqaatigisaat uanga asuli qarsupiinnarlugit tusaanngitsuusaaginnarsinnaanngilakka, taamaattumik oqariartuutissinnut qujanarujussuaq.


Aamma Henriette Rasmussen-ip aappassaaneernermini paasissutissat annertuut ileqqorissaarluinnarluni apuussaanut qujarusuppunga.


Taamannak oqariarlunga Jensigne Berthelsen-imut oqassuunga, Amnisty Internationali Naalagaaffiit Peqatigiit aalajangersagai aamma Danmarkip atuuttunngortissimasai toqqammavigilluinnaqqinnaarlugit sulisarpoq, aamma tamanna nunani tamani ataqqineqartorujorujussuuvoq, aamma paasivara taanna oqariartuutit erseqqissarakku tassuunartaatigut ataqqinninnerit takutikkit.


Taamaattumik aamma una Amnisty Internationali oqariartuutaa siullermiilinnginnami, aappassaanninngikkuni pingajussaa taamannak oqariartuuteqarpoq, sakkortusiartuinnarlugulu taanna oqariartuut apuuttarpoq.


Soorunami aamma peqqissaartumik taanna suliassaavoq. Anthon Frederiksen oqarneratuut ukiut 53-it Danmark naalagaaffiata taanna periarfissaq periarfissarisimavaa, taamaattumik pipallataasutut oqaatigineqarsinnaasutut uanga nalilersinnaanngilara. Ukiut qulinngulerput ataatsimiititaliarsuup sulisimanerani, aamma taassuma sioqqullugu nalunngilara inatsisartut una ajornartorsiut qaqittarnikuugaat. Taamaattumik ippassaq eqqarsaatersuut pilersinneqarnikuunngilaq qangarsuarliliuna una ajornartorsiut sammineqartoq. Inuiaqatigiit akornanni sammineqartarpoq, aammalu taanna sammineqarnera uninnavianngilaq, uumap oqaluttarfimminngaanniit oqaluuserineqarluni naammassereerpat.


Taamaattumik pingaaruteqarpoq taassumap ingerlaannarnissaa.


Taamatut oqariarlunga tunngavilersuutaasut assigiinngitsut annertunerusumik maani soqutiginaateqaraluartut tikinngikkaluarlugit, isumaqatigiilluuY. (båndnr. 6 aallartinnera) Enos Lyberth oqaaseqaammini ilaatigut oqarami, inuiaqatigiit peqqiilliunngitsut, tassuuna takutikkaat qanoq inissisimanerat, taanna ilumoorluinnaqqinnaarpoq, taanna kisianni oqallinneq allami ingerlateqqikkumaarparput, kisianni inuiaqatigiit taamannak inissisimatilluta aaqqiiniutit assigiinngitsorpassuit allat aamma tikittariaqarpagut.


Nuanaarutigaara taamannak oqallinneq toqqammavigalugu aamma Naalakkersuisut kaammattuummik apuunneqarmata, aamma qilanaareqaara taamak Naalakkersuisut Danmarkip naalagaaffianut apuussinerminnut qanoq kinguneqarnissaa qilanaaralugu utaqqissavara.


Qujanaq.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Per Rosing Petersen-imut qujavugut. Taava massakkut Naalakkersuisut Siulittaasuat.


Hans Enoksen, Naalakkersuisut siulittaasuat, Siumut.


Aap tassa naggataamik maannga qaqigunarpunga aamma isumaqarpunga assortuussutiginagu taanna suliassap malersoqqinnissaa isumaqatigiissutigereeratsigu, uanili aamma nalilersuinaveersaasaagut, tassa inuiaqatigiit ingerlalluanngitsut, toqqissisimanngitsut taanna isumaqarpunga mianersorfigisariaqaripput, tassa aamma nunatsinni inuiaqatigiit iluanni ingerlalluartorpassuaqarmat, taakkulu aamma tulluusimaarutigineqartariaqartut. Tamatta ajortuinnavissuarmik oqalukkaluarutta aamma siunissaq taartuinnanngortissavarput, pingaartumik peroriartortunut.


Aaamma sumiluunniit pinerluuteqartarnerit inuianni allani naammattuugassaapput, aamma atorneqartarlutik, taamaammat kalaallit taamatut nalilersuinaveersaarnissarput aamma isumaqarpunga mianersuuttariaqaripput.


Tulluusimaarutissagut aamma tulluusimaarutiginiartigit inuiaqatigiinni ingerlalluartorpassuaqarmat, sunngiffimmikkut sulisut, annertuumik ingerlatsimmata. Taakkulu pinaveersaartitsinermi annertoorujussuarmik sulissuteqartut matumuuna qutsavigissavakka siunissaq taartuinnaanngilaq aamma inuiaqatigiit ingerlanerat, taamatut nalilersornaveersaassavarput.


Qujanaq.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Naalakkersuisut Siulittaasuannut qujavugut.


Taavalu massakkut


Astrid Fleischer Rex, Demokraatit oqaaseqartuat.


Demokraatininngaanniit aamma uagut tapersersoqaarput matoqqasumik parnaarussiveqalernissaa, soorluli aallaqqaasiininni oqareersunga. Suut tamarmik ataqatigiimmata, ippassaq eqqartukkagut meeqqanut inissiisarfiit qanoq ulikkaartiginersut, taakku aamma eqqaanngitsoorsinnaanngilakka ullumikkut. Tassani utaqqisorpassuit inuusuttunngorunik aamma tamakkunnga isissasoralugit ilanngui annilaangananngitsuunngilaq.


Utaqqisummi 14-leereeraangamik iseqqissinnaajunnaartarmata meeqqat angerlarsimaffiinut. Ataatsimiititaliarsuup ukiamut saqqummiussassaa qilanaaraarput, suleqataaffigerusulluaratsigu. Taavalu Naalakkersuisup Siulittaasuata Hans Enoksen-ip akissutai, apeqqutit taakku marluk saqqummiussakka. Eqqissiallaqaanga oqaravit matoqqasoq taanna pilersinneqarnavianngitsoq sulisussat piariinngippata, qujanaq.


Taava aamma akissutivit tullia. Allaganngorlugu akissuteqarnissat allagassatit qilanaaraakka.


Qujanaq.


Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.


Ja, Astrid Fleischer Rex-imut qujavugut.


Tassalu allamik oqaaseqartoqarnianngimmat immikkoortoq 64 Nunatsinni parnaarussivimmik matoqqasumik pilersitsinissaq pillugu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamik siunnersuut, tamaannga killippoq aammalu ullumikkut ataatsimiinerput tamaannga naavoq.






Ataatsimiinnerit

Upernaakkut ataatsimiinneq 2003

Ataatsimiiffissat naqeqqaakkallu

Ullut ataatsimiiffiusut pingajuat, sisamanngorneq 6. marts 2003, nal. 13:00-16:00.

Naqeqqaagaq