Isumaliutissiissut
Kalaallit Nunanni sullivinni avatangiisit pillugit inatsisip
allanngortinneqarnissaata Kalaallit Nunaannut atulersinneqarnissaa
pillugu Namminersornerullutik Oqartussat
oqaaseqaatissaannut aalajangiiffigisassatut siunnersuut
pillugu
Inatsisartut Inuussutissarsiornermut Ataatsimiititaliaata
ISUMALIUTISSIISSUTAA
siunnersuutip aappassaaneerneqarnerani saqqummiunneqartoq
Inatsisartut Inuussutissarsiornermut Ataatsimiititaliaat suliarinninnermini ukuninnga inuttaqarpoq:
Inatsisartunut ilaasortaq Ole Dorph, Siumut, siulittaasoq
Inatsisartunut ilaasortaq Ane Hansen, Inuit Ataqatigiit, siulittaasup tullia
Inatsisartunut ilaasortaq Kalistat Lund, Siumut
Inatsisartunut ilaasortaq Finn Karlsen, Atassut
Inatsisartunut ilaasortaq Per Skaaning, Demokraatit
Inatsisartut Inuussutissarsiornermut Ataatsimiititaliaata ulloq 12. maj 2004-mi siullermeerinerup kingorna Inuussutissarsiornermut, Nunalerinermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisup Johan Lund Olsenip Inatsisartunit aalajangiiffigisassanngorlugu siunnersuutaa misissuataarpaa.
Aallaqqaasiut
Inuussutissarsiornermut, Nunalerinermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq Johan Lund Olsen saqqummiussissummini ima allappoq; „Inatsisip allanngortinneqarnissaanik siunnersuummut tunngaviuneruvoq kissaatigineqarmat inatsisip pitsanngorsarnissaa Kalaallit Nunaanni sullivinni avatangiisit pillugit inatsisip 1986-imeersup ullutsinnut naleqqussarnera aqqutigalugu tamatumalu peqatigisaanik danskit naalagaaffiata immikkoortuini marlunni inatsisit assigiileriartornissaat.“
Saqqummiussissummi aamma ima allaqqasoqarpoq:
„....Taamaaliornikkut naalagaaffiup immikkoortuini marlunni malittarisassat assigiinnerulernissaat qulakkeerneqassaaq, taamalilluni sulisussat avataanit tikisitat, maskiinat, akoorutissat atortussallu il. il. Danmarkimeersut sullivinni avatangiisitigut assigiinnik malittarisassaqalersillugit suliffeqarfinnut sulisunullu oqilisaataasumik, kiisalu qulakkeerneqassammat illersugaaneq assigiinnerusoq pilersillugu, aallaaniarneq piniarnerlu pisariaqarnera naapertorlugu mianeralugit.“
Siunnersuutip imarisai
Aalajangiiffigisassatut siunnersuutip imarisaa eqqarsaatigalugu ataatsimiititaliap Naalakkersuisunut ilaasortap saqqummiussissutaa ima issuaaffiginiarpaa.
„Kalaallit Nunaanni suliffinni avatangiisit pillugit inatsimmut atuuttumut sanilliullugu allannguutini pingaarnerusuni taaneqarsinnaapput:
a. Aallaaniarneq piniarnerlu sapinngisamik nunami imaluunniit sikup sinaavanit pisarnissaat inatsimmi pineqatunut ilaassapput
b. Suliffeqarfiit nalilersugaanerat (AVP) suliffeqarfinnut isumannaatsuunissamik aaqqissuussiviusunut (SIO) atulersinneqassaaq (kingusinnerpaamik inatsisip atulernerata kingornatigut ukiut marluk qaanigunneranni atulersinneqassaaq)
c. Neqerooruteqartup akisussaaffia (Sullissinissamik neqerooruteqartoq sullivimmi avatangiisinut akisussaaqataassaaqataassaaq)
d. Sanatitsisup akisussaaffia (Sanatitsisup ataqatigiiaarinissamut pisussaaffik allanut tunniullugu akisussaatitaajunnaarsinnaanngilaq)
e. Piffissat qasuerserfiit ulloq unnuarlu sulinngiffiit pillugit malittarisaassat nutarterneqarat, pingaartumik ullut angalaffiit suliffittut isigineqartarnerat
f. Inuusuttunut 18-it inorlugit ukiulinnut sullivinni avatangiisit pillugit malittarisassat nutarternerat. Ilaatigut meeraanerpaaffissaq ukiunit quliniit 13-inut qaffallugu, Aallaaniarnermut piniarnermullu tunngatillugu ukiukinnerpaaffissap saneqqunnissaa tunngavissaqarpoq. (Kalaallit Nunaata kissaatigimmagu sulisuunermut ukiukinnerpaaffissaq pillugu ILO-mi isumaqatigiissut anguniarneqassasoq assersuutigalugu meeqqanik aalisakkanik sulisarnerat pillugu nunarsuarmioqatigiit mattussisinnaanerat akornuserniarlugu)
g. Suliffigissaasuni ilaasortat arfinilinniit arfineq pingasunut amerlinissaat
h. Beskæftigelsesministeriap sullivinni avatangiisit pillugit qaammarsaanermut tapiisinnaanerata tunngavissinnissaa
i. Naammagittaalliorsinnaanerup pingasunik aqqusaagaqartarani marluinnarnik aqqusaagaqartalernissaa, tassani Beskæftigelsesministeria naammagittaalliortarfiulluni aalajangiisoqartasallunili Suliffigissaasut tusarniaavigereerlugit.
Ataatsimiititaliap suliarinninnera
Tusarniianermut uku akissuteqarsimasut saqqummiussisssummi allassimasoq ataatsimiititaliap maluginiarpaa:
Peqqissutsimut Pisortaqarfik, Ilaqutariinnermut Pisortaqarfik, KNAPK, Aalisarnermut Piniarnermullu Pisortaqarfik, PPK, Peqqinnissaqarfimmi Sulisut Kattuffiat, Aatsitassanut Ikummatissanullu Pisortaqarfik, KANUKOKA, GA, ØD, IMAK, Allattoqarfik, Sulisoqarnermut Pisortaqarfik, HST, PIP, AK, Suliffimmi Avatangiisit pillugit Siunnersuisoqatigiit.
Kattuffiit uku ataatsimiititaliamut sassartitaqarsimapput:
- IMAK-imit Sivso Dorph,
- Atorfillit Kattuffiannit Erik Hammeken,
- PIP-mit Kaaliina Skifte,
- ASG-mit Jens E. Bjarnholdt kiisalu
- PPK-mit Birtha Bianco.
Ilaatigut makku sassartitanit ataatsimiititaliamut oqaatigineqarput:
- Suliffigissaasut ilaasortalersugaanerata nunatsinni 2004-mi suliffeqarnermut tulluuttuunissaa pingaartutut kattuffinnit isigineqartoq.
- Tusarniaanermut akissutit naapertorlugit kattuffiit tamarmik immikkut Suliffigissaasuni ilaasortaatitaqarnissartik kissaatigigaat, kattuuffiimmi taakku 3.500-t missaanni timikkut tarnikkullu assigiinngeqisumik suliffinni avatangiiseqartunik ilaasortaqarmata.
- APV-mik piumasaqaatit Suliffimmi Avatangiisit pillugit Siunnersuisoqatigiit naapertorlugit suliffeqarfinnut tamanut atuutissasut isumaqarput.
- Kiisalu imm. 33 § 51-imi kattuffiit aqqi kukkusuusut paasissutissiissutigaat.
Tusarniaanermut akissutit suli tunniunneqanngitsut inatsisissatut siunnersuut ullulerneqarsimasoq ataatsimiititaliap maluginiarpaa, ataatsimiititaliallu misilittagai naapertorlugit tusarnissanermut akissutini ajornartorsiutit assigiinngitsorpaasuit iserfigineqartarput.
Siuliani allassimasut tunngavigalugit tusarniaanermut akissutit qanoq annertutigisumik inatsisissatut siunnersuummut ilanngunneqarsimanersut ataatsimiititaliap paaserusuppaa.
Tamatuma peqatigisaanik siunnersuutip aningaasatigut allaffissornikullu kingunerisassaasa nassuiarneqarsimannginnerat ataatsimiititaliap ajuusaarutigissavaa.
Isumasioqatigiinneq
Siunnersuummik suliarinninnerminut atatillugu Inuussutissarsiornermut, Nunalerinermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq, Johan Lund Olsen, sinnerlugu Ineqarnermut, Attaveqarnermut Avatangiisinullu Naalakkersuisoq, Jens Napãtôk ataatsimiititaliap isumasioqatigaa. Isumasioqatigiilluni ataatsimiinnissamut aggersaanerup Naalakkersuisullu oqaatigisaasa allassimanerisa nuutinneqarnerat isumaliutissiissummut matumunnga ilanngunneqarput.
Ataatsimiititaliaq isumaqatigiittoq siunnersuummut ima oqaaseqaateqarumavoq:
Kalaallit Nunaanni sulivinni avatangiisit pillugit inatsisip allanngortinneqarneranik inatsisissatut siunnersuummik maanna saqqummiussisoqarnera ataatsimiititaliap nuannaarutigaa. Danskit naalagaaffiata immikkoortuini marlunni assigiikannersunik inatsiseqalernerup saniatigut inatsit nunatsinni pissutsinut naleqqussarneqartuarsinnaammat ataatsimiititaliap aamma nuannaarutigaa.
Allannguutissatut siunnersuutip nassuiaataasa ataani ilaatigut ima allassimasoqarpoq:
”Aalajangersakkat, danskit aalajangersagaasulli oqaasertallit, qanorpiaq paasineqarsinnaanerat pillugu danskit inatsimmut oqaaseqaataat erseqqissaatitut paasiniaaffigineqarsinnaalluarput.”
Ataatsimiititaliap kissaatiginartippaa, erseqqissaatitut paasiniaaffigineqarsinnaasut tamaattut kisiisa pissariariuminarsilersiinnarnagit aammali oqaaseqaatit taamaattut erseqqinnerusumik takuneqarsinnaanngortinneqartariaqartut.
Inatsimmi aalajangersakkat pillugit Naalakkersuisut tungaannit paasisitsiniaanermik annertuumik ingerlatsisoqarnissaa ataatsimiititaliap ilanngullugu naatsorsuutigaa. Atortussat paasiuminartut kalaallisut danskisullu allassimasut assigiinngitsunik ujartorneqarput.
Tassunga aamma atatillugu suliffeqarfimmik nalliinerup qanoq ingerlanneqartarnissaanik ilitsersutit il.il., taakkulu maleruagassat atuutilernissaat sioqqullugu piffissaalluarallartillugu pigineqalernissaat, KANUKOKA-mit ujartorneqartoq ataatsimiititaliap maluginiarpaa.
Tusarniaanermi akissuteqartut amerlanersaat partiillu oqaaseqartui assigalugit suliffeqarfiup pinngitsoorani naliliivigineqartarnissaanik piumasaqaateqalerneq, tamatumalu suliffeqarfinnut isumannaallisaanermik aaqqissuusivigineqarsimasunut, taamaalillunilu 10-t sinnerlugit sulisoqartunut kisimi atuutsinneqarnissaa ataatsimiititaliamit pitsaasutut isigineqarpoq. Naak tamatuma allaffissornikkut aningaasaqarnikkullu sulisitsisunut kinguneqaatissai tusarniaanermi akissuteqartunit amerlasuunit eqqarsarnartoqartinneqaraluartut.
Sassartitat siuliani taaneqartut saqqummiussaat kiisalu partiinit oqaaseqaatit arlallit tunngavigalugit
Suliffimmi Avatangiisit pillugit Siunnersuisoqatigiit katitigaanerat ilaasortaasalu amerlassusaat allanngortinneqassasut ataatsimiititaliap kaammattuutigaa. Taamaaliornikkut Suliffimmi Avatangiisit pillugit Siunnersuisoqatigiit katitigaanerat sulinermik ingerlataqartunut agguataarluarneqarnerusinnaaqqullugu. Tamatuma kingunerisaanik Siunnersuisoqatigiit ilaasortaat sulinermik inuussutissarsiuteqartut taamatullu sulisitsisut sinniisaannik amerlanerusunik ilaneqartariaqassapput. Taamaaliornikkut ataatsimiititaliap kaammattuutaatigut nunatsinni suliffeqarnermi 2004-mi piviusut annertunerungaartumik ersersinneqassapput Suliffimmilu Avatangiisit pillugit Siunnersuisoqatigiit katitigaaneranni oqimaaqatigiinneq allanngortinneqarani.
Ataatsimiititaliap isumaqatigiittup inatsisip oqaasertaani ima allannguisoqarnissaa kaammattuutigaa:
- § 51, imm. 1, nr. 2 aamma nr. 3 ima oqaasertaqassapput:
”2) Ilaasortaq ataaseq Perorsaasut Peqatigiiffiannit (PIP), Peqqissaasut Kattuffiannit (PK) aamma Ilinniartitsisut Kattuffiannit (IMAK) peqatigiinnikkut toqqqagaq,
3) ilaasortaq ataaseq Atorfillit Kattuffiannit (AK) aamma Kalaallit Nunaanni Akademikerit Kattuffiannit (AS-G) peqatigiinnikkut toqqagaq”.
Ataatsimiititaliap siuliani kaammaattuutigisaanut naapertuuttumik Naalakkersuisut allannguutissatut siunnersuummik saqqummiussereerpata siunnersuutip iluserilikkamisut iluseqartup Inatsisartunit akuersissutigineqarnissaa ataatsimiititaliap isumaqatigiittup inassutigaa.
Taama oqaaseqarluni Inatsisartut Inuussutissarsiornermut Ataatsimiititaliaata siunnersuut aapassaaniigassanngortippaa.
|
|
|
|
Ole Dorph, Siumut, siulittaasoq |
|
|
|
|
Ane Hansen, Inuit Ataqatigiit, siulittaasup tullia |
|
Kalistat Lund, Siumut |
|
|
|
|
|
|
Finn Karlsen, Atassut |
|
Per Skaaning, Demokraatit |